Τα ελληνοτουρκικά στο τρίγωνο Γαλλία-ΗΠΑ-Γερμανία

Η Τουρκία είναι ξεκάθαρο ότι αποτελεί την πιο ενεργή στις σημερινές συνθήκες αναθεωρητική δύναμη. Στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, η Τουρκία είναι η μόνη δύναμη που δρα ανοιχτά με τέτοιον τρόπο. Θέτοντας επί τάπητος ζήτημα κυριαρχίας στην Ανατολική Μεσόγειο και, ουσιαστικά, ωθώντας στο προσκήνιο και πάλι ένα νέο Ανατολικό Ζήτημα.

Είτε ορισμένοι πείθονται από την ανάλυση μας περί νέο-οθωμανισμού και των επιδιώξεών του, είτε όχι, η πραγματικότητα καταγράφει ωμά ότι η Τουρκία υλοποιεί, βήμα –βήμα, μια πολιτική για να καταστεί κυρίαρχη δύναμη στον κρίσιμο αυτό γεωπολιτικό χώρο. Μια πολιτική που αλλάζει και τις ισορροπίες, και τους πυλώνες και, τελικά, τις σφαίρες επιρροής. Εκμεταλλεύεται τη σχέση της με τη Ρωσία, ποντάροντας τακτικά στο στόχο και στην εμμονή του Πούτιν για εμβάθυνση του ρήγματος, μέχρι και τη ρήξη, στην ΝΑ πτέρυγα του ΝΑΤΟ.

Ο γεωπολιτικός αυτός καιροσκοπισμός της Ρωσίας με επώδυνους συμβιβασμούς στα μέτωπα της Συρίας (κατάληψη εδαφών, ανοχή δράσης μισθοφορικών-τουρκικών δυνάμεων), αλλά και με ενίσχυση των οικονομικών θέσεων της στην στρατιωτική και παραγωγική δομή της Τουρκίας (S-400, φυσικό αέριο, αγωγοί κλπ), παρέχει χώρο και χρόνο, και την αναγκαία στον τρέχοντα χρόνο στήριξη, που αξιοποιεί η Τουρκία στο ξεδίπλωμα της στρατηγικής της.

Οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις και ιδιαίτερα οι προσωπικές Ερντογάν-Τραμπ, αλλά και η αδιάσπαστη σχέση της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ, όπου υπάρχουν σκληροί υποστηρικτές της με πρώτο από όλους τον Στόλτενμπεργκ που τη θεωρούν αναντικατάστατο στήριγμα, αποτελεί μία ακόμη συνθήκη που εκμεταλλεύεται ο Ερντογάν.

Η παγιωμένη αυτή αντίληψη και αυτό το πλαίσιο σχέσεων, παρά τις περιόδους όξυνσης, εξακολουθεί να παρέχει στην Τουρκία ελευθέριες κινήσεων, μέχρι και την ανάληψη πρωτοβουλιών ανακατανομής ισχύος στην ευρύτερη περιοχή. Μη ξεχνάμε ότι οι προσδοκίες από αυτή την ανακατανομή ισχύος μεγάλωσαν και από τη μερική απόσυρση των ΗΠΑ από την περιοχή και την υποβάθμιση του ενδιαφέροντός τους (πλην του Ισραήλ).

Η γερμανική προεδρία

Οι αμερικανικές εκλογές, αποτελούν, πάντως, ένα κρίσιμο σημείο καμπής. Αλλαγή στον Λευκό Οίκο, με τον Μπάϊντεν, θα δυσκολέψει την πρόοδο των σχεδίων Ερντογάν, πράγμα που τον σπρώχνει να πυκνώσει και να εντατικοποιήσει τις κινήσεις του μέχρι το τέλος του χρόνου, κάτω κι από το πολύ πιθανό ενδεχόμενο της ήττας του συμμάχου του Τραμπ.

Στην ΕΕ, μετά το Brexit και την αναδίπλωση του Ηνωμένου Βασιλείου στα εσωτερικά του, η Γαλλία είναι εκείνη κυρίως η ευρωπαϊκή δύναμη, που έχει στην οπτική της ενεργή και διαρκή την ευρωμεσογειακή και εν γένει γεωστρατηγική διάσταση. Η Γερμανία δέχεται ισχυρή πίεση να μετακινηθεί στις προσεγγίσεις της για τα ευρωμεσογεικά ζητήματα και τα θέματα της Ανατολικής Μεσογείου σε θέσεις που απηχούν τα ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά και βρίσκονται κοντά στις αντίστοιχες ελληνικές & κυπριακές δίκαιες θέσεις.

Ωστόσο, η Γερμανία διατηρεί μια ιστορική θέση κεντρικής ηπειρωτικής –κι όχι ναυτικής- δύναμης και μιας διαχρονικής συμμάχου της Τουρκία που στηρίζεται σε παγιωμένες αντιλήψεις, καθώς και σε οικονομικά οφέλη, όπως και στον πολυπληθές τουρκικό δυναμικό στο εσωτερικό της. Είναι χαρακτηριστικό ότι η γερμανική προεδρία διαχειρίζεται την τουρκική επιθετικότητα με μια λογική ισοτιμίας μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, μολονότι η Ελλάδα αποτελεί χώρα-μέλος του συνασπισμού στον οποίο μετέχει και η ίδια η Γερμανία (η ΕΕ) και είναι η χώρα που υφίσταται την αδικία, τον τουρκικό επεκτατισμό.

Είναι χρήσιμο να έχουμε υπόψη μας ότι η Τουρκία αποτελεί τον μεγαλύτερο αγοραστή γερμανικών οπλικών συστημάτων, απορροφώντας το 1/3 των συνολικών εξαγωγών του Βερολίνου (344 εκατ. ευρώ το 2019). Όμως, εκτός της Γερμανίας, και οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία και ακολούθως η Γαλλία και η Ισπανία με συνολικό ποσοστό 33% είναι οι μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι της Τουρκίας. Οι παραπάνω χώρες, με πρώτη την Ολλανδία και δεύτερη τη Γερμανία, καλύπτουν επίσης το 45% των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Τουρκία. Οι δε διμερείς εμπορικές σχέσεις Τουρκίας-Γερμανίας ξεπερνούν τα 40 δισ. δολάρια.

Το οικονομικό κριτήριο

Εύκολα γίνεται κατανοητό ότι για ένα συνασπισμό κρατών όπου δεσπόζει το οικονομικό κριτήριο οφέλους, όπως η ΕΕ υπό γερμανική ηγεμονία, με καθήκοντα προεδρεύουσας χώρας την τρέχουσα περίοδο, δραστικές οικονομικές κυρώσεις στην Άγκυρα δεν μπορούν να υπάρξουν. Ή, αν κάποιες υπάρξουν, θα αρχίσουν να “ξηλώνονται” στην πράξη.

Επιπλέον, αυτών, και οι επενδύσεις που έχουν πραγματοποιηθεί στον ασταθή χρηματοπιστωτικό τομέα της Τουρκίας θα πλήττονταν σοβαρά από την επιβολή τραπεζικών κυρώσεων. Γιαυτό, άλλωστε, ο κατάλογος των πιθανών κυρώσεων που συνέταξε η Ε.Ε. στην πρόσφατη άτυπη σύνοδο, κάνει αναφορά σε απαγόρευση δανεισμού της Τουρκίας από κρατικές και όχι από ιδιωτικές ευρωπαϊκές τράπεζες.

Υπάρχει, τέλος, ένας ακόμη λόγος που συνήθως δεν αναφέρεται, αλλά οφείλουμε να τον επισημάνουμε. Η Δύση είναι προσεκτική έναντι της Τουρκίας και λόγω των μυστικών υπηρεσιών της τελευταίας με τις αντίστοιχες δυτικές. Μια σχέση, που σήμερα, ενώ παραπαίει, εξακολουθεί να υφίσταται και να λειτουργεί. Όλα τα παραπάνω περιγράφουν το πλαίσιο, εντός του οποίου η Τουρκία με συστηματικό και ενεργό τρόπο εφαρμόζει την αναθεωρητική, επεκτατική στρατηγική της στην περιοχή.

Η Ευρώπη ξανά, πίσω, στις αρχές του 20ου αιώνα;

Όμως, αυτό που για ορισμένους –και ασφαλώς για το καθεστώς της Τουρκίας- συνιστά την ισχύ της Τουρκίας, το ίδιο από την άλλη του όψη, δείχνει τα όρια, τις παθογένειες και τις δυνατότητες ανατροπής του. Έχουμε πει ότι η Τουρκία στο δρόμο αυτό του υπερεπεκτατισμού με την υφή του σουνιτικού ισλάμ παράγει τις προϋποθέσεις και τους όρους της ήττας της. Ήττα, η οποία μπορεί να επιφέρει μείζονες αλλαγές σε βάρος της σημερινής Τουρκίας, όπως τη γνωρίζουμε (Κουρδιστάν, αλλαγή συσχετισμών, ακόμα και συνόρων-νέο Ανατολικό Ζήτημα).

Αρκεί, πρωτίστως, η Ελλάδα που βρίσκεται στο επίκεντρο των επεκτατικών βλέψεων της Τουρκίας, και μια ενεργή συμμαχία χωρών της περιοχής (Γαλλία, Ελλάδα, Ισραήλ, Κύπρος, Αίγυπτος, καθώς, και άλλες αραβικές χώρες -ΗΑΕ, Μπαχρέιν κλπ, κεντροασιατικές-Αρμενία, Γεωργία κλπ, βαλκανικές-Σερβία, Ρουμανία κλπ) να συμφωνήσουν και να θέσουν σε εφαρμογή ένα σταθερό σχέδιο περιορισμού, απομόνωσης και απάντησης της Τουρκίας. Η Ελλάδα μπορεί να επιστρέψει πρωταγωνίστρια, με ρόλο καθοριστικό στον ιστορικό τους χώρο, την Ανατολική Μεσόγειο.

Είναι όμως αναγκαίο και η ΕΕ να αντιληφθεί με όρους πραγματικούς ότι μετά – τη μερική για πολλούς, συγκυριακή, λόγω Τραμπ, για άλλους- απόσυρση των ΗΠΑ από την περιοχή και την εσωτερική αναδίπλωση του Ηνωμένου Βασιλείου μετά το Brexit, ότι η ΕΕ ή θα εντάξει την Ανατολική Μεσόγειο στο ζωτικό της χώρο ή θα τη χάσει.

Η Γαλλία, όπως έχουμε σημειώσει, έχει μια τέτοια αρχειακή θεώρηση, και παρά τα μοιραία λάθη της επί Σαρκοζί που κόστισαν την απώλεια της Λιβύης και την καθοριστική μείωση της επιρροής στη Συρία, επανέρχεται στην περιοχή ως αδιαμφισβήτητα ισχυρή δύναμη του ΝΑΤΟ, η μόνη πυρηνική ευρωενωσιακή δύναμη και η μόνη που μπορεί να προσδώσει ουσιώδες ευρωπαϊκό περιεχόμενο στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ.

Η Γερμανία, δίχως πραγματική χειραφέτησή της από το ναζιστικό άγος, και ως ιστορικά κεντρική δύναμη, στερείται μιας τέτοιας θεώρησης, ευρίσκεται δε μεταξύ μιας ισχυρής πίεσης μετατόπισης της από τη Γαλλία (αλλά και την Ελλάδα και την Κύπρο), από τη μια, και του ιστορικού-οικονομικού προσανατολισμού της συμμαχίας της με την Τουρκία, από την άλλη, με ισχυρή επί του παρόντος την κλίση προς το δεύτερο σκέλος.

Ο ανταγωνισμός των ισχυρών

Καθώς, ο επεκτατισμός της Τουρκίας κλιμακώνεται και εισέρχεται σε ζωτικά πεδία, όπως αυτά του Αιγαίου και των ενδιαφερόντων της Γαλλίας (Β. Αφρική, Αν. Μεσόγειος), ο πυρετός και η ένταση και μεταξύ των κυρίαρχων δυνάμεων της ΕΕ (Γαλλίας -Γερμανίας), θα ανεβαίνει.

Δεν αποτελεί εξωπραγματική αξιολόγηση -το αντίθετο, μάλιστα- ότι αυτή η ένταση μεταξύ των δύο κυρίαρχων δυνάμεων της ΕΕ, λόγω των διακυβευμάτων και των αντιθετικών τους επιλογών στη λεκάνη της Μεσογείου και τη Μέση Ανατολή μπορεί να οδηγήσει τη συνοχή της ΕΕ σε ανοιχτή δοκιμασία. Τα πράγματα τείνουν να θυμίζουν στη Γηραιά Ήπειρο τις αρχές του 20ου αιώνα, όπου για την υπέρβαση αυτών των ανταγωνιστικών επιλογών χρειάστηκαν δύο πολυαίμακτοι Παγκόσμιοι Πόλεμοι.

Αν, πάντως, η Ελλάδα κατορθώσει, με βάση μια σφιχτοδεμένη στρατηγική που αξιοποιεί τη θέσης της, ενισχύει το ρόλο της και αυξάνει την ισχύ της, – αν κατορθώσει να αποτελέσει τον αποφασιστικό, κύριο παίκτη της περιοχής, τότε αυτή θα είναι και ο πυλώνας της περιοχής με τρέχουσα, μονιμότερη και μελλοντική καθοριστική επιρροή.

Αυτή θα είναι η επιστροφή της πραγματικής, αιώνιας ”Γαλάζιας Πατρίδας” (της Ελλάδας) στο φυσικό, ιστορικό της χώρο, την Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό είναι το ιστορικό διακύβευμα. Αυτό ανταγωνιστικά επιχειρεί και η Τουρκία. Στα πλαίσια υλοποίησης της νεο-οθωμανικής, και για αυτό πολλαπλά αποκρουστικής για τα έθνη και τους λαούς της περιοχής, στρατηγική της. Στην ευρύτερη, κρίσιμη για τις γεωστρατηγικές και γεωοικονομικές εξελίξεις, αυτή περιοχή αυτό είναι κεντρικό ζήτημα του νέου ιστορικού κύκλου!