Τα νεοοθωμανικά οράματα για Συρία και Ανατολική Μεσόγειο

Η συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν έγινε σε καλό επικοινωνιακό κλίμα. Φυσικά αυτό δεν αρκεί για μία νέα εποχή στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Εξάλλου ο Τούρκος πρόεδρος μας έχει συνηθίσει σε χειρονομίες καλής θέλησης. Αρκεί να θυμηθούμε την κουμπαριά του με τον Κώστα Καραμανλή και την ξενάγηση του Αλέξη Τσίπρα στην Αγία Σοφία.

Στο μυαλό του Ταγίπ Ερντογάν οι Έλληνες πρωθυπουργοί είναι αναλώσιμοι. Ίσως δικαίως, μιας και ο ίδιος κυριαρχεί επί σχεδόν είκοσι συναπτά έτη στο πολιτικό σκηνικό της Τουρκίας. Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να θυμάται πως οι αναθεωρητικοί στόχοι της Άγκυρας παραμένουν. Απλώς, επειδή ο Τούρκος πρόεδρος έχει ανοίξει πολλά μέτωπα, προσαρμόζει τις νεοοθωμανικές του βλέψεις στην δεδομένη γεωπολιτική πραγματικότητα.

Υποστηρίζοντας την Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο και το Ισλαμικό Κράτος στην Συρία, ο Ταγίπ Ερντογάν οραματίζονταν μία μοντέρνα αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αποδείχτηκε πως υπερτίμησε τις δυνατότητες του πολιτικού Ισλάμ, τόσο στην “δημοκρατική”, όσο και στην τζιχαντιστική εκδοχή του. Όμως ίδιος δεν πτοείται. Όπως προαναφέραμε προσαρμόζει τις φιλοδοξίες του, λαμβάνοντας υπ’όψιν τους γεωπολιτικούς συσχετισμούς.

Αυτό έδειξε η προκλητική ομιλία του Τούρκου προέδρου στον ΟΗΕ, όπου εστίασε στα μέτωπα της Κύπρου και της Συρίας. Εμφανίστηκε ως υπερασπιστής των Τουρκοκυπρίων, απαιτώντας εκβιαστικά μία λύση “win-win” στα ενεργειακά deals της Μεσογείου. Ενώπιον της διεθνούς κοινότητας, απείλησε τους Κούρδους της Συρίας με εθνοκάθαρση, μέσω της περίφημης “ζώνης ασφαλείας” που επιδιώκει στα τουρκοσυριακά σύνορα. Ουσιαστικά ο Ερντογάν εφαρμόζει ένα παλιό κεμαλικής έμπνευσης πολεμικό δόγμα, το δόγμα των “δυόμιση πολέμων”.

Τι γυρεύει ο “σουλτάνος” στην Λιβύη

Σύμφωνα με αυτό, η Τουρκία όφειλε να είναι πάντοτε έτοιμη για πόλεμο τόσο στο εξωτερικό, όσο και στο εσωτερικό. Προέβλεπε ταυτόχρονη πολεμική εμπλοκή με την Ελλάδα, την Συρία και τους Κούρδους του ΡΚΚ στο εσωτερικό της Τουρκίας. Η ερντογανική εκδοχή του συγκεκριμένου δόγματος, αντικαθιστά την Ελλάδα με την Κύπρο και το Αιγαίο με την Μεσόγειο Θάλασσα. Σε αυτό το πλαίσιο μπορούμε να κατανοήσουμε την αυξανόμενη εμπλοκή της Τουρκίας στην Λιβύη.

Η Άγκυρα υποστηρίζει την διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση Σαράζ, η οποία είναι σε σύγκρουση με τις δυνάμεις του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ, του ισχυρού άνδρα της ανατολικής Λιβύης. Στην πραγματικότητα η ισλαμική κυβέρνηση Σαράζ ελέγχει μόνο την Τρίπολη, την λιβυκή πρωτεύουσα. Ο Τούρκος πρόεδρος επιδιώκει να επιβιώσει η κυβέρνηση Σαράζ, από την πολιορκία του Χαλίφα Χάφταρ. Αυτό εξηγεί την αυξανόμενη εμπλοκή της Άγκυρας, η οποία περιλαμβάνει την αποστολή οπλισμού στις φιλοκυβερνητικές δυνάμεις και την δράση τουρκικών drones.

Είναι γνωστές οι προθέσεις της Τουρκίας να κηρύξει ΑΟΖ με την Λιβύη, παρακάμπτοντας την Κρήτη και τα συμφέροντα της Ελλάδας στην Μεσόγειο. Σύμφωνα με αποκλειστικό ρεπορτάζ της εφημερίδας “Βήμα”, η κυβέρνηση Σαράζ αμφισβήτησε το δικαίωμα της Ελλάδας για έρευνες υδρογονανθράκων δυτικά της Κρήτης. Η ρηματική διακοίνωση που επιδόθηκε στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, μόλις τον περασμένο Αύγουστο, υιοθετεί την τουρκική επιχειρηματολογία. Η κυβέρνηση Σαράζ φέρεται να υποστήριξε πως η Ελλάδα “κλέβει” την ΑΟΖ της Λιβύης.

Ο Λίβυος πρωθυπουργός είναι στο ίδιο μήκος κύματος με τους περίφημους χάρτες, που του είχε επιδείξει ο Τούρκος υπουργός Άμυνας κατά την επίσκεψη του στην αραβική χώρα. Πάγια θέση της Άγκυρας είναι πως τα ελληνικά νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα και δεν δικαιούνται θαλάσσιες ζώνες. Προφανώς και η επιρροή της Τουρκίας θα εκμηδενιστεί στην Λιβύη σε μία ενδεχόμενη επικράτηση του Χαλίφα Χάφταρ, ενός αμείλικτου διώκτη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και των υποστηρικτών της.

Τα “σούρτα φέρτα” με τους Αμερικανούς

Δεν μοιάζει τυχαίο που ο Ταγίπ Ερντογάν άρχιζε να εστιάζει περισσότερο στην Λιβύη, μετά την αποτυχία του στην Συρία. Ως γνωστόν επιδιώκει μία “ζώνη ασφαλείας” 35 χιλιομέτρων στα τουρκοσυριακά σύνορα, προκειμένου να απομακρυνθούν οι κουρδικές πολιτοφυλακές του YPG. Ο Ρώσος πρόεδρος, ήδη από τον περασμένο Απρίλιο, ξεκαθάρισε δεν είναι διατεθειμένος να ικανοποιήσει τις τουρκικές θέσεις. Επομένως ο Ταγίπ Ερντογάν πλέον πασχίζει, σχεδόν απροκάλυπτα, να εξασφαλίσει την εύνοια των Αμερικανών.

Οι Αμερικανοί, αν και εξακολουθούν να υποστηρίζουν το YPG, αποφεύγουν μία κατά μέτωπο αντιπαράθεση με την Τουρκία. Έχουν συμφωνήσει σε ορισμένες κοινές περιπολίες με τον τουρκικό στρατό στην Συρία, όμως φυσικά αυτές δεν είναι αρκετές για τον Ερντογάν. Πάντως η Μόσχα δεν βλέπει με καλό μάτι τα “σούρτα φέρτα” του “σουλτάνου” με τον πρόεδρο Τραμπ. Οι σκληρές δηλώσεις του καθεστώτος Άσαντ περί “τουρκικής και αμερικανικής κατοχής στην Συρία”, προφανώς και ήρθαν σε συνεννόηση με την ρωσική κυβέρνηση.

Η Τουρκία χρησιμοποιεί το “υπερόπλο” των προσφυγικών ροών για εκβιάσει μία λύση προς όφελος της στην Συρία. Όμως δεν είναι οι ΗΠΑ που αντιμετωπίζουν προσφυγικό πρόβλημα, αλλά οι χώρες της ΕΕ. Οι οποίες, κλείνουν όλο και περισσότερο, τα μάτια στις προκλήσεις Ερντογάν, ακόμα και έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτό έδειξε η σπουδή τους να κατανείμουν τα ευρωπαϊκά κονδύλια για το προσφυγικό απ’ευθείας στην τουρκική κυβέρνηση.

Αλλαγή συσχετισμού στην Ανατολική Μεσόγειο

“Οι εξελίξεις στην Μεσόγειο δείχνουν πως πρέπει να είμαστε ισχυροί και στις θάλασσες”, σημείωσε ο χαρακτηριστικά ο Τούρκος πρόεδρος. Σημείωσε πως η Τουρκία μπορεί να κατασκευάσει ” με τις δικές της δυνάμεις” πολεμικά πλοία, όπως έχει ήδη κάνει με μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Αναγνωρίζει πως για να κυριαρχήσει στην Μεσόγειο χρειάζεται αναβάθμιση του τουρκικού πολεμικού ναυτικού, μία εξέλιξη που πρέπει να μας προβληματίσει.

Όπως και το γεγονός πως ακόμα αναμένονται οι αμερικανικές κυρώσεις για την προμήθεια των ρωσικών πυραύλων S-400 από την Τουρκία. Στην πραγματικότητα ο Ντόναλντ Τραμπ δεν επιθυμεί μία ολοκληρωτική ρήξη με την Άγκυρα. Αυτό έχει κατανοήσει ο Τούρκος πρόεδρος και προσπαθεί να “καλοπιάσει” τον μεγιστάνα, αγοράζοντας αμερικανικούς πυραύλους Patriot. Ο κίνδυνος είναι ξεκάθαρος για την Ελλάδα.

Μέσα σε λίγα χρόνια, υπάρχει το ενδεχόμενο να μεταβληθεί ριζικά ο συσχετισμός δυνάμεων, γεγονός που θα περιορίσει δραματικά την αποτρεπτική δυνατότητα της Αθήνας. Η Τουρκία έχει ήδη εκφράσει τις αναθεωρητικές της βλέψεις σε Κύπρο, Συρία και Λιβύη. Πρέπει να ξεκινήσει μία σοβαρή συζήτηση στην χώρα μας για τον αναβάθμιση της αμυντικής της πολιτικής. Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει πάντα να θυμάται πως η Μεσόγειος “δεν κείται μακράν”.