Τα “οθωμανικά χαστούκια” και η αποστολή Τίλερσον

Μπορεί ο πρόεδρος Τραμπ να δηλώνει σε κάθε ευκαιρία τη σημαία “πρώτα η Αμερική”, αλλά αυτό που συμβαίνει στην πράξη είναι ότι οι ΗΠΑ εδώ και καιρό τρώνε “οθωμανικά χαστούκια”, όπως είπε ο ίδιος ο Ερντογάν. Δεν υπάρχει προηγούμενο όχι μόνο ηγέτης χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ, αλλά και τρίτης χώρας να απευθύνεται στην Ουάσιγκτον με τέτοια επιθετική ρητορική και μάλιστα επανειλημμένως.

Ο Τούρκος πρόεδρος έχει εδώ και καιρό περάσει και στα έργα. Το άνοιγμα προς τη Ρωσία έχει μετατραπεί σχεδόν σε γεωπολιτικό εναγκαλισμό. Η Άγκυρα έκλεισε συμφωνία για την αγορά των S-400 και τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και στο ΝΑΤΟ απλώς ψελλίζουν. Σαν να μην έφθαναν όλα αυτά, ο Ερντογάν απάντησε με την εισβολή στο Αφρίν στην αμερικανική ανακοίνωση ότι θα συγκροτηθεί δύναμη 30.000 κυρίως από μαχητές του κουρδικού YPG με αποστολή τη φύλαξη των συνόρων Συρίας-Τουρκίας. Και απειλεί πως μετά θα πάρει σειρά το Μανμπίτζ και όλη η συνοριακή ζώνη μέχρι το Ιράκ, στην οποία οι Αμερικανοί έχουν βάσεις.

Είναι λάθος να προσεγγίζουμε αυτό που συμβαίνει στο Αφρίν αποκλειστικά με όρους σύγκρουσης Τούρκων-Κούρδων. Αυτή είναι η μία όψη. Η άλλη όψη είναι ότι αποδομείται η αξιοπιστία των ΗΠΑ διεθνώς. Τα μισόλογα της Ουάσιγκτον ισοδυναμούν με “προδοσία” των Κούρδων συμμάχων της, οι οποίοι έχυσαν πολύ αίμα στον πόλεμο εναντίον των τζιχαντιστών. Η αποδόμηση της αμερικανικής αξιοπιστίας, μάλιστα, θα προσλάβει πολλαπλάσιες διαστάσεις εάν οι Τούρκοι επιτεθούν στη Μανμπίτζ.

Το χειρότερο για τους Αμερικανούς, όμως, είναι πως η ανοχή τους έναντι της επιθετικής στάσης του Ερντογάν δεν ερμηνεύεται διεθνώς όχι απλώς σαν “πούλημα” των Κούρδων, αλλά και σαν γεωπολιτική αδυναμία. Το γεγονός ότι ο Ερντογάν δεν διστάζει να γράφει στα παλαιότερα των υποδημάτων του την Ουάσιγκτον δημιουργεί πολιτικό προηγούμενο, το οποίο αργά ή γρήγορα θα βρει μιμητές.

Ο λόγος των ΗΠΑ δεν θα είναι εφεξής ικανός να υποχρεώνει άλλα κράτη σε άμεση προσαρμογή. Το πλήγμα στο κύρος και στην αξιοπιστία τους είναι σε τελευταία ανάλυση πολύ μεγαλύτερης εμβέλειας από το πως θα διαμορφωθούν τελικώς οι συσχετισμοί δυνάμεως και οι ισορροπίες στη Συρία. Αντιθέτως, το γεγονός ότι ο Ερντογάν τόλμησε και –προς το παρόν τουλάχιστον– του περνάει θα τροφοδοτήσει όχι μόνο τη δική του αξιοπιστία, αλλά και τον τυχοδιωκτισμό του.

Δεν είναι τυχαίο ότι συνεχώς διευρύνει την αυθαιρεσία του. Μετά την επίθεση στο Αφρίν, τουρκικά πολεμικά εμποδίζουν την πλατφόρμα της ΕΝΙ να πραγματοποιήσει την προγραμματισμένη γεώτρηση στο θαλάσσιο “οικόπεδο 3”. Και βεβαίως είχαμε την απόπειρα εμβολισμού της ελληνικής ακταιωρού στα Ίμια.

Όλα δείχνουν ότι η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Τίλλερσον και του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας ΜακΜάστερ στην Άγκυρα είναι η ύστατη, ή τουλάχιστον μία από τις τελευταίες προσπάθειες της Ουάσιγκτον να γεφυρώσει το χάσμα με την Άγκυρα. Οι Αμερικανοί δεν θέλουν να χάσουν τη γεωπολιτικά πολύτιμη Τουρκία. Από την άλλη πλευρά, όμως, τα περιθώρια να τα βρουν είναι περιορισμένα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η αμερικανική ανοχή στον Ερντογάν έχει εκ των πραγμάτων ημερομηνία λήξεως.