Τα τουρκικά drones στο Κόσοβο δοκιμάζουν τις σχέσεις Άγκυρας-Βελιγραδίου

Εμπορευματοκιβώτια που μετέφεραν χιλιάδες προηγμένα, τουρκικής κατασκευής καμικάζι drones τύπου Skydagger έφτασαν την Τετάρτη, στο πλαίσιο μιας πρόωρης παράδοσης (βάσει συμβολαίου) με την αμυντική βιομηχανία Baykar. Ο πρωθυπουργός του Κοσόβου, Άλμπιν Κούρτι, χαιρέτισε την απόκτηση τους, χαρακτηρίζοντάς την βήμα προς τη δημιουργία μιας «σύγχρονης και μοντέρνας δύναμης». Ωστόσο, η είδηση προκάλεσε την άμεση-οργισμένη αντίδραση από το Βελιγράδι, αναγκάζοντας την Άγκυρα να επιδοθεί σε… λεπτές διπλωματικές ισορροπίες.

Το Κόσοβο ανακήρυξε ανεξαρτησία του από τη Σερβία το 2008 και αναγνωρίζεται από περίπου 119 χώρες, ανάμεσά τους και η Τουρκία. Η Σερβία, ωστόσο, εξακολουθεί να θεωρεί το Κόσοβο τμήμα της επικράτειάς της. Το Κόσσοβο δεν έχει αναγνωριστεί από δύο Μόνιμα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, την Κίνα και την Ρωσία, ούτε και από ορισμένες χώρες της ΕΕ, όπως την Ισπανία, την Κυπριακή Δημοκρατία και βεβαίως την Ελλάδα.

Συνεπώς, η στρατιωτική ενίσχυση των κοσοβάρικων δυνάμεων εκλαμβάνεται στο Βελιγράδι, όχι ως εκσυγχρονισμός, αλλά ως ευθεία επίθεση στις αξιώσεις του. Η ένταση αυτή έχει σαφή αντανάκλαση στον βορρά, όπου οι περιοχές κοντά στα σύνορα με τη Σερβία έχουν μεγάλο σερβικό πληθυσμό, καθιστώντας οποιαδήποτε αύξηση της στρατιωτικής ισχύος της Πρίστινας πιθανό σημείο ανάφλεξης, με δεδομένους και τους διωγμούς που έχουν υποστεί οι Σέρβοι, τα χρόνια που ακολούθησαν την επέμβαση του ΝΑΤΟ.

Οργή Βελιγραδίου για τα drones

Ο Σέρβος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς εξαπέλυσε σφοδρή ρητορική επίθεση, κατηγορώντας την Τουρκία για παραβίαση του διεθνούς δικαίου και για αποσταθεροποίηση των Δυτικών Βαλκανίων. «Είμαι σοκαρισμένος από τη συμπεριφορά της Τουρκίας και την ωμή παραβίαση του Χάρτη του ΟΗΕ και του Ψηφίσματος 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας, καθώς και από τον συνεχιζόμενο εξοπλισμό των αρχών της Πρίστινας», έγραψε ο Βούτσιτς στα social media.

Πρόσθεσε δε μια κρίσιμη φράση που ξεπερνά τη συνήθη διπλωματική αντιπαράθεση, κάνοντας αναφορά στην ταραγμένη ιστορική μνήμη: «Είναι πλέον απολύτως σαφές ότι η Τουρκία δεν θέλει σταθερότητα στα Δυτικά Βαλκάνια και ονειρεύεται ξανά την αποκατάσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Σερβία είναι μικρή χώρα, αλλά καταλαβαίνει τις πραγματικές της προθέσεις».

Ο Βούτσιτς, που έχει υπογράψει ουκ ολίγες συμφωνίες με την Άγκυρα (ακόμα και αμυντικού περιεχομένου) τορπιλίζει ρητορικά τις ισορροπίες που παγίως κρατούσε με την Τουρκία, η οποία έχει πατήσει για τα καλά πόδι στα Βαλκάνια. Είναι χαρακτηριστικό πως πολλοί αναλυτές μιλούσαν για «χρυσή εποχή» των οικονομικών σχέσεων Σερβίας-Τουρκίας!

Να σημειωθεί ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανέβαλε πρόσφατα τον στρατηγικό διάλογο με τις αλβανικές αρχές του Κοσσόβου, με το σκεπτικό ότι η διοίκηση Κούρτι συμβάλλει στην πολιτική πόλωση και στην όξυνση του εθνικισμού στην περιοχή. Σε αυτό το κλίμα ήρθε η παράδοση των τουρκικών drones…

«H Τουρκία συμβάλλει στην ειρήνη»

Την ίδια στιγμή, ο Βούτσιτς εκσυγχρονίζει το σερβικό οπλοστάσιο, καλλιεργώντας μεταξύ άλλων, στενότερες στρατιωτικές σχέσεις με δυνάμεις που βρίσκονται σε αντιπαράθεση με τη Δύση – δηλαδή τη Ρωσία και την Κίνα. Μόλις τον Ιούλιο, η ειδική ταξιαρχία επιχειρήσεων του σερβικού στρατού ολοκλήρωσε κοινή εκπαίδευση με κινεζική ταξιαρχία στην Κίνα, παρά τις έντονες αντιρρήσεις της ΕΕ και των ΗΠΑ.

Η δε πρόεδρος του Κοσόβου, Βιόσα Οσμάνι, έσπευσε να υπερασπιστεί την Άγκυρα, χαρακτηρίζοντας «ντροπιαστικές» τις δηλώσεις Βούτσιτς και παρουσιάζοντας την Τουρκία ως σταθερό σύμμαχο του ΝΑΤΟ. «Είμαι περήφανη που συνεργάστηκα στενά με τον πρόεδρο Ερντογάν, έναν άνθρωπο που τηρεί τον λόγο του, που πάντα έδειχνε βαθιά και ειλικρινή φροντίδα για όλους τους ανθρώπους της περιοχής μας και που έχει προσφέρει εξαιρετική συμβολή στη σταθερότητα, την ασφάλεια και την ειρήνη», τόνισε η Οσμάνι. Υπογράμμισε ότι η Τουρκία είναι «μια μεγάλη χώρα του ΝΑΤΟ που συμβάλλει στη διατήρηση της ειρήνης».

Και πρόσθεσε: «Ο Βούτσιτς, αντιθέτως, φαίνεται να πιστεύει ότι μπορεί να απειλεί μια μεγάλη χώρα του ΝΑΤΟ, όπως η Τουρκία, με τον ίδιο τρόπο που απειλεί τις γειτονικές χώρες. Αντί να συνεργάζεται στενά με κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ, προωθεί αμυντική συνεργασία με τη Ρωσία, την Κίνα και το Ιράν».

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει επίσημο σχόλιο υψηλού επιπέδου από την Άγκυρα για τις κατηγορίες Βούτσιτς. Η Τουρκία βλέπει την επίμαχη συμφωνία ως μία αναγνώριση της γεωπολιτικής πραγματικότητας: Είναι μέλος του ΝΑΤΟ, ενώ το Κόσοβο είναι εταίρος που επιδιώκει την ευρωατλαντική ενσωμάτωση – πορεία που η Άγκυρα στηρίζει επίσημα. Την ίδια στιγμή εμφανίζεται και ως ανάχωμα στην Ρωσία, σταθερό σύμμαχο των Σέρβων στο ζήτημα του Κοσόβου, αλλά στην πολιτική κρίση που μαίνεται στην Βοσνία Ερζεγοβίνη.

Τούρκος υποστράτηγος στην KFOR

Η υπόθεση αυτή εκδηλώνεται αμέσως μετά την αλλαγή ηγεσίας στη δύναμη του ΝΑΤΟ στο Κόσοβο (KFOR). Μόλις πριν λίγες ημέρες, ο υποστράτηγος Οζκάν Ουλουτάς των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων ανέλαβε τη διοίκηση της KFOR, για δεύτερη φορά τα τελευταία χρόνια. Η Τουρκία διατηρεί ένα από τα μεγαλύτερα στρατιωτικά αποσπάσματα στην KFOR, η οποία λειτουργεί βάσει του Ψηφίσματος 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ – το οποίο όπως είδαμε επικαλείται η Σερβία για να αιτιολογήσει την αντίδραση της στην παράδοση των drones.

Η Τουρκία εμφανίζει την παρουσία στρατηγού της στην ηγεσία του Σώματος που είναι υπεύθυνο για την ασφάλεια όλων των κοινοτήτων στο Κόσοβο, ως απόδειξη για την δέσμευση της στην σταθερότητα. Πάντως, ο Αρχηγός του σερβικού στρατού επικοινώνησε επειγόντως τηλεφωνικά με τον Τούρκο διοικητή της KFOR, για να διαμαρτυρηθεί για την παράδοση των drones.

Η Τουρκία παίζει διπλό παιχνίδι στα Βαλκάνια: Από την μια συμμετέχει στις αποστολές του ΝΑΤΟ στην περιοχή και εμφανίζεται θιασώτρια της σταθερότητας των Βαλκανίων. Από την άλλη επιδιώκει να διευρύνει την επιρροή της με σειρά οικονομικών-εμπορικών συμφωνιών, την εξοπλιστική της διπλωματία, προχωρώντας μέχρι και στην εργαλειοποίηση των μουσουλμανικών μειονοτήτων, επιδιώκοντας να “βάλει χέρι” μέχρι και στο βαλκανικό Ισλάμ.

Είναι χαρακτηριστικό πως η προσπάθεια της να ελέγξει το Ισλάμ στην Αλβανία έχει φέρει προστριβές μέχρι και με τον σύμμαχο της Έντι Ράμα, ενώ δεν έχουν περάσει και πολλά χρόνια από όταν η ΜΙΤ απήγαγε ανθρώπους στο Κόσοβο, μέλη του δικτύου του μακαρίτη Ιμάμη Γκιουλέν, προκαλώντας κρίση στις σχέσεις Άγκυρας-Πρίστινας.

Drones στην σκιά των εκλογών

Η αντιπαράθεση Σερβίας-Τουρκίας συμπίπτει και με τις κρίσιμες τοπικές εκλογές στο Κόσοβο στις 12 Οκτωβρίου, μια διαδικασία όπου οι εθνοτικές εντάσεις συχνά κορυφώνονται, με την ενσωμάτωση των σερβο-πλειοψηφικών δήμων να αποτελεί ένα διαρκές σημείο τριβής, με κύρια υπεύθυνη την αλβανική διοίκηση του Κοσόβου (εξ’ ου και η απόφαση των ΗΠΑ για αναβολή του στρατηγικού διαλόγου).

Βεβαίως και ο Βούτσιτς αντιμετωπίζει μεγάλες αντικυβερνητικές κινητοποιήσεις, με τους διαδηλωτές να τον κατηγορούν για διαφθορά, κατάχρηση εξουσίας και για συγκάλυψη στους χειρισμούς που ακολούθησαν το τραγικό δυστύχημα στον σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ, με 15 νεκρούς. Η αντιτουρκική ρητορική προφανώς εξυπηρετεί και εσωτερικούς σκοπούς του Βούτσιτς.

Όπως προαναφέραμε, η Τουρκία πέραν οικονομικών και εμπορικών συμφωνιών, έχει υπογράψει και συμφωνία αμυντικού περιεχομένου με το Βελιγράδι (την είχε φέρει στο προσκήνιο το Nordic Monitor). Όμως, με το Κόσοβο έχει στρατηγικές σχέσεις και δεν θα τις παραμερίσει για το Βελιγράδι, όπως διαπιστώνει ο Βούτσιτς, που βλέπει με ανησυχία και την πρόσφατη αμυντική συμφωνία που υπέγραψε η άλλοτε σερβική επαρχία με την Αλβανία και την Κροατία.