Τελεσίγραφα και στασιμότητα στο μέτωπο ΗΠΑ-Ιράν

Χαρακτήρα τελεσιγράφου έχει η ανακοίνωση του Ιράν ότι θα παραμείνει δεσμευμένη στην συμφωνία του 2015 για τα πυρηνικά στον βαθμό που και τα άλλα συμβαλλόμενα μέρη τηρούν τις δεσμεύσεις του. Την ίδια ώρα, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις προσπαθούν να κρατήσουν την συμφωνία ενεργή και καλούν το Ιραν να μην εγκαταλείπει όρους, αν και οι ίδιες δεν κατάφεραν να ανταποκριθούν στην δημιουργία ενός μηχανισμού παράκαμψης των αμερικανικών κυρώσεων.

Η ανακοίνωση έγινε από τον εκπρόσωπο του ιρανικού υπουργείου Εξωτερικών την ώρα που ο αρμόδιος υπουργός Ζαρίφ βρίσκεται στη Νέα Υόρκη και συνοδεύτηκε από έκκληση προς τους Ευρωπαίους να λάβουν «πρακτικά, αποτελεσματικά και υπεύθυνα», προκειμένου να διασωθεί η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Παραλλήλως, ο εκπρόσωπος της ιρανικής υπηρεσίας ατομικής ενέργειας προειδοποίησε τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, ότι το Ιράν θα επιστρέψει στην κατάσταση πριν την συμφωνία, αν δεν εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους.

Η Τεχεράνη επιμένει «στην αμοιβαιότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων», μεταξύ των χωρών που έχουν υπογράψει τη συμφωνία, και αυτό για τους Ευρωπαίους σημαίνει, ότι πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος παράκαμψης των κυρώσεων που επαναφέρουν σταδιακά οι ΗΠΑ. Την Κυριακή άλλωστε, με αφορμή την τέταρτη επέτειο υπογραφής της συμφωνίας, οι Ευρωπαίοι ηγέτες (Μέι, Μέρκελ και Σαρκοζί) απηύθυναν έκκληση για διάλογο, ώστε να καταστεί δυνατή η διάσωσή της. Τόνισαν μάλιστα τον κίνδυνο μια μεγαλύτερης κατάρρευσης υπό το βάρος των αμερικανικών κυρώσεων και επισήμαναν την ανάγκη «υπέυθυνων ενεργειών» από όλους για την αποκλιμάκωση της έντασης.

Ευρωπαϊκές διαφορές 

Οι Ευρωπαίοι εταίροι της συμφωνίας (Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία και Γαλλία) δεν προσεγγίζουν όμως με τον ίδιο τρόπο την αμερικανοϊρανική διένεξη, καθώς συμφωνούν μόνον σε ένα πράγμα: ότι η Τεχεράνη πρέπει να πάρει πίσω την απόφασή της να εγκαταλείψει τμήματα της συμφωνίας. Κάτι που το Ιράν αρνείται να κάνει, αν δεν αρθούν πρώτα οι κυρώσεις που επέβαλαν οι ΗΠΑ.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας Λεντριάν ζητά οι Ευρωπαίοι να παραμείνουν «ενωμένοι στο ζήτημα» και χαρακτηρίζει «κακή απάντηση σε μια κακή απόφαση» την παραίτηση του Ιράν από κάποιες δεσμεύσεις, εξαιτίας της αποχώρησης των ΗΠΑ και των συνεπειών της. Την ίδια ώρα, το Ηνωμένο Βασίλειο, δια του υπουργού Εξωτερικών Χαντ, χαρακτηρίζει «βαθιά αποσταθεροποιητική» την πολιτική της Τεχεράνης στην Μέση Ανατολή. Το Λονδίνο, και ο ίδιος προσωπικά, έχουν συνταχθεί, άλλωστε, πλήρως με τον Τραμπ στα πρόσφατα επεισόδια της κρίσης, όπως οι επιθέσεις στα δεξαμενόπλοια και η κατάρριψη του μη επανδρωμένου αμερικανικού αεροσκάφους.

Με την σύλληψη του ιρανικού δεξαμενόπλοιου Grace 1 στο Γιβραλτάρ, το Ηνωμένο Βασίλειο μπήκε λίγο πιο βαθειά στην αμερικανο-ιρανική κρίση. Η ολιγόωρη μάλιστα σύλληψη του καπετάνιου και αξιωματικών μελών του πληρώματος ανέβασε την ένταση. Ωστόσο, με την απελευθέρωσή τους, έγινε στην συνέχεια μια προσπάθεια άμβλυνσης.

Στο πλαίσιο αυτό, ο Χαντ, προσερχόμενος τη Δευτέρα στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ εξέφρασε την  επιθυμία του «να περιοριστούν οι εντάσεις» με την Τεχεράνη. Επισήμανε όμως ότι «η  συμφωνία είναι συμφωνία και αν μία από τις πλευρές την παραβεί …», χωρίς να διευκρινίζει αν αναφέρεται στην αποχώρηση των ΗΠΑ ή στο επακόλουθό της, την αποχώρηση της Τεχεράνης από κάποιους όρους.

Οι Ευρωπαίοι και το Ιράν

Το Λονδίνο, αν και στενός σύμμαχος των ΗΠΑ, διαφωνεί στο θέμα του Ιράν με την Ουάσινγκτον, καθώς θεωρεί ότι υπάρχει ακόμη χρόνος για την διάσωση της συμφωνίας. Την εκτίμηση αυτή επιβεβαίωσε και ο Χαντ, επισημαίνοντας ότι η Τεχεράνη θέλει τουλάχιστον έναν χρόνο για να αναπτύξει ατομική βόμβα. Την ώρα πάντως που οι Ευρωπαίοι επιδιώκουν να κρατήσουν ζωντανή την συμφωνία μέσα από αντικρουόμενες προσεγγίσεις και ενώ δεν έχουν καταφέρει να εκπληρώσουν την υπόσχεσή τους προς το Ιράν σχετικά με τον μηχανισμό παράκαμψης των κυρώσεων ο Ζαρίφ βρίσκεται στις ΗΠΑ.

Η παρουσία του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών στην Νέα Υόρκη αφορά υποχρεώσεις του στο πλαίσιο του ΟΗΕ (θα πάρει μέρος την Τετάρτη σε μια συνεδρίαση του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου) και δεν σχετίζεται με την αμερικανο-ιρανική κρίση. Αυτό τουλάχιστον αναφέρει το ιρανικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων IRNA, σημειώνοντας ότι δεν υπάρχει καμία προγραμματισμένη συνάντηση του Ζαρίφ με Αμερικανούς αξιωματούχους.

Νωρίτερα, ωστόσο, είχαν κυκλοφορήσει φήμες ότι ο επικεφαλής της διπλωματίας του Ιράν έχει ως στόχο να προετοιμάσει μια συνάντηση για τον Σεπτέμβριο, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Η Τεχεράνη διέψευσε όμως και τις φήμες για την πιθανότητα έναρξης διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ, με την μεσολάβηση της Μόσχας.

Ο πρόεδρος Ρουχανί δήλωσε πάντως ότι η κυβέρνησή του είναι διατεθειμένη να διεξαγάγει συνομιλίες, προτάσσοντας, ωστόσο, το πάγιο αίτημα να αρθούν πρώτα οι αμερικανικές οικονομικές κυρώσεις και να χαλαρώσει η Ουάσινγκτον την πίεση προς την Τεχεράνη. Κάτι τέτοιο δεν διαφαίνεται όμως ακόμη στον ορίζοντα και η ένταση στον Περσικό κλιμακώνεται συνεχώς από τον Μάιο.