Θα ανοίξει μέτωπο η Χεζμπολάχ; – Θα γενικευτεί ο πόλεμος;

Για όσους αντιλαμβάνονται τη γεωπολιτική της Μέσης Ανατολής το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν θα εμπλακεί στην τρέχουσα σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς η Χεζμπολάχ. Προς το παρόν, η οργάνωση του Λιβάνου το έχει αποφύγει. Οι αντίθετες πληροφορίες που είχαν κυκλοφορήσει διαψεύσθηκαν από τους Ισραηλινούς. Το γεγονός, ωστόσο, ότι μέχρι τώρα δεν έχει εμπλακεί, δεν σημαίνει πως δεν θα εμπλακεί εάν ο ισραηλινός στρατός εισβάλει στη Λωρίδα της Γάζας.

Το έργο, άλλωστε, το έχουμε ξαναδεί. Στις αρχές Ιουλίου 2006 είχε αιχμαλωτιστεί από τη Χαμάς ένας Ισραηλινός δεκανέας. Όπως συνηθίζει, το Ισραήλ είχε αντιδράσει άμεσα, στέλνοντας στρατό στη Λωρίδα της Γάζας. Το περιστατικό ήταν μία καλή αφορμή για να πληγεί στρατιωτικά η εκλεγμένη κυβέρνηση της Χαμάς. Για μία ακόμα φορά, οι ισραηλινές δυνάμεις είχαν σκοτώσει αδιακρίτως όχι μόνο μαχητές, αλλά και αμάχους. Είχαν κατεδαφίσει σπίτια, καταστρέψει υποδομές και διαλύσει την τοπική οικονομία, όπως πάντα στο όνομα του πολέμου εναντίον της τρομοκρατίας.

Λίγες ημέρες αργότερα, η λιβανέζικη Χεζμπολάχ είχε αιχμαλωτίσει δύο Ισραηλινούς στρατιώτες στην παραμεθόρια ζώνη, γεγονός που είχε προκαλέσει ισραηλινή εισβολή στο νότιο Λίβανο. Η εισβολή δεν είχε γίνει μόνο λόγω της ατταβιστικής ροπής των Ισραηλινών προς πολλαπλάσια αντίποινα. Είχε γίνει για να συντριβεί η Χεζμπολάχ. Μόνο που το Ισραήλ “πήγε για μαλλί και βγήκε κουρεμένο”.

Η επέκταση της κρίσης στο Λίβανο ήταν συνέπεια της επίθεσης στη Γάζα, δεδομένου ότι πολιτικά πρόκειται για συγκοινωνούντα δοχεία, παρότι Χαμάς και Χεζμπολάχ, ως σουνίτες και σιίτες αντιστοίχως, έχουν τις αντιθέσεις τους. Στη Συρία, μάλιστα, βρέθηκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα, αν και τον τελευταίο καιρό έχουν αποκαταστήσει τις σχέσεις τους. Ο πόλεμος με τη Χεζμπολάχ, όμως, θα είχε πιθανότατα αποφευχθεί εάν το Ισραήλ δεν είχε εισβάλει.

Η ισραηλινή εισβολή στο νότιο Λίβανο

Η αιχμαλωσία των δύο Ισραηλινών στρατιωτών από τη Χεζμπολάχ το 2006 ήταν η αντίδρασή της για την ισραηλινή επίθεση στην Γάζα. Το Ισραήλ είχε εκμεταλλευθεί την αιχμαλωσία για να εξουδετερώσει οριστικά τη σιιτική οργάνωση. Η ηγεσία του πίστευε ότι όταν θα άρχιζε την επίθεση, οι σιίτες αντάρτες θα έφευγαν προς Βορρά. Με άλλα λόγια, πως η επιχείρηση θα ήταν εύκολη. Παρά τους σφοδρούς βομβαρδισμούς (με θύματα όπως πάντα κυρίως αμάχους), όμως, οι μαχητές της Χεζμπολάχ όχι μόνο είχαν παραμείνει στην παραμεθόρια περιοχή, αλλά και είχαν πολεμήσει κατά τρόπο που είχε αιφνιδιάσει τους Ισραηλινούς. Είχαν συνεχίσει να εκτοξεύουν μαζικά ρουκέτες και με αντάρτικες επιθέσεις είχαν πλήξει αποτελεσματικά τις ισραηλινές δυνάμεις.

Παρά την καταλυτική διαφορά δυναμικού, ο ισραηλινός στρατός είχε τότε αποτύχει να φέρει σε πέρας την αποστολή του, δηλαδή να ελέγξει απολύτως και να μετατρέψει σε νεκρή ζώνη την εδαφική λωρίδα πλάτους 40 χλμ στον Λίβανο, που βρίσκεται νοτίως του ποταμού Λιτάνι και συμπεριλαμβάνει το λιμάνι της Τύρου. Επειδή, μάλιστα, οι Ισραηλινοί δεν ήθελαν μάρτυρες, είχαν τότε βομβαρδίσει και το φυλάκιο-καταφύγιο του ΟΗΕ. Σκοτώνοντας τέσσερις κυανόκρανους, υποχρέωσαν τους υπόλοιπους να εγκαταλείψουν την περιοχή, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στον ισραηλινό στρατό.

Οι προσπάθειες των Ισραηλινών, όμως, να περικυκλώσουν και να εξοντώσουν τους σιίτες αντάρτες είχαν πέσει στο κενό. Όπως αποδείχθηκε στο πεδίο της μάχης, η Χεζμπολάχ ήταν προετοιμασμένη για έναν τέτοιο πόλεμο. Ο πάνοπλος και συνηθισμένος να νικάει ισραηλινός στρατός βούλιαξε στο νότιο Λίβανο. Οι απώλειές του ήταν συγκριτικά μεγάλες και τα αποτελέσματα πενιχρά, γεγονός που τον υποχρέωσε να αποσυρθεί άρον-άρον.

Ο μύθος της Χεζμπολάχ

Η αποτυχία είχε κλονίσει το μύθο του αήττητου, γεγονός που είχε προκαλέσει πολιτική κρίση στο ίδιο το Ισραήλ, όπου δημιουργήθηκε εξεταστική επιτροπή για να καταλογίσει ευθύνες. Αντιθέτως, η επιτυχής αντίσταση της Χεζμπολάχ εκτόξευσε από τότε το κύρος της όχι μόνο στους κόλπους των σιιτών, αλλά ακόμα και στους χριστιανούς του Λιβάνου. Μετά από αλλεπάλληλες ταπεινώσεις, οι απανταχού μουσουλμάνους αυτοί είχαν δει έστω και “αιρετικούς” σιίτες να υποχρεώνουν το Ισραήλ σε μία στρατιωτικοπολιτική αποτυχία.

Εκείνη η αποτυχία είχε προκαλέσει ρήγματα στη μέχρι τότε κυρίαρχη πίστη της ηγεσίας και των πολιτών του Ισραήλ ότι μπορούν να επιβάλλουν διευθετήσεις της αρεσκείας τους με στρατιωτικά μέσα. Παρ’ όλη την αποτυχία, όμως, η ισραηλινή πολιτική ελίτ δεν άλλαξε στρατηγική. Συνέχισε να σφραγίζει πολιτικά το Παλαιστινιακό, αφαιρώντας το από την διεθνή επικαιρότητα. Και σε μεγάλο βαθμό το είχε καταφέρει. Το αιματοκύλισμα στο νότιο Ισραήλ και στη συνέχεια οι πολύνεκροι ισραηλινοί βομβαρδισμοί στη Λωρίδα της Γάζας, όμως, τίναξαν στον αέρα την ισραηλινή επιδίωξη, επαναφέροντας με ένταση το Παλαιστινιακό στο προσκήνιο.

Το λάθος του Ισραήλ δεν είναι ότι ασκεί το νόμιμο δικαίωμά του στην αυτοάμυνα. Είναι ότι παρασύρεται από την αλαζονεία της ισχύος, η οποία πνίγει την πολιτική διορατικότητα. Γι’ αυτό και σχεδόν ατταβιστικά επιδιώκει μονοδιάστατα στρατιωτικές λύσεις σε κατ’ εξοχήν πολιτικά προβλήματα. Όπως απέδειξαν τα γεγονότα, με τις προηγούμενες εισβολές του στη Λωρίδα της Γάζας αντί να συντρίψει τη Χαμάς την έχει ενισχύσει ηθικοπολιτικά στα μάτια των Παλαιστινίων, αλλά και την έχει υποχρεώσει να αναβαθμιστεί επιχειρησιακά, όπως απεδείχθη τις προηγούμενες ημέρες.

Ας επιστρέψουμε, όμως, στο αρχικό ερώτημα: θα εμπλακεί η Χεζμπολάχ στην τωρινή σύγκρουση; Κατηγορηματική απάντηση δεν μπορεί να δοθεί. Σύμφωνα, όμως, με όλες τις ενδείξεις, η σιιτική οργάνωση δεν φαίνεται διατεθειμένη να ανοίξει με όλες τις δυνάμεις της το βόρειο μέτωπο του Ισραήλ. Πιθανότατα θα περιοριστεί σε συμβολικές επιθέσεις για να μη δείξει ότι αδιαφορεί. Εάν, βεβαίως, η χερσαία εισβολή των Ισραηλινών στη Γάζα προσλάβει διαστάσεις μεγάλης ανθρωπιστικής καταστροφής, δεν αποκλείεται η ηθικοπολιτική πίεση που θα ασκηθεί από τη μουσουλμανική κοινή γνώμη να εξωθήσει τη Χεζμπολάχ σε ευρύτερη εμπλοκή.

Το 2006, η σιιτική οργάνωση είχε εμπλακεί, επειδή είχε δεχθεί επίθεση με την εισβολή του Ισραήλ στο νότιο Λίβανο. Μετά την αποτυχία τους, οι Ισραηλινοί έγιναν πολύ πιο προσεκτικοί απέναντι στη Χεζμπολάχ, περιοριζόμενοι στις αναγκαίες αντιδράσεις. Πολύ περισσότερο, στην τωρινή συγκυρία δεν έχουν κανένα συμφέρον να κάνουν οτιδήποτε που θα εξωθούσε τη σιιτική οργάνωση να εμπλακεί. Η προαναφερθείσα διάψευση του Ισραήλ ότι αυτές τις ημέρες δέχθηκε επιθέσεις από η Χεζμπολάχ, μάλιστα, ερμηνεύεται ως μήνυμα του Τελ Αβίβ προς την αντίπαλό του.

Η Τεχεράνη, άλλωστε, η οποία υποστηρίζει και ασκεί μεγάλη επιρροή στη σιιτική οργάνωση του Λιβάνου –όπως αναμενόταν– εξέφρασε την ικανοποίησή της για το πλήγμα που δέχθηκε το Ισραήλ. Ξεκαθάρισε, όμως, πως δεν είχε καμία ανάμιξη. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν επιθυμεί να ταυτιστεί με την επίθεση της Χαμάς και να προκαλέσει το Ισραήλ και κυρίως τις ΗΠΑ.

Άλλες οι προτεραιότητες

Αυτή την περίοδο, στρατηγική επιδίωξη του Ιράν είναι να προωθήσει ακόμα περισσότερο την ένταξή του στο αναδυόμενο μπλοκ των χωρών του “παγκόσμιου Νότου” (BRICS και Οργανισμός της Σαγκάης) κι όχι να συγκρουστεί μόνο του με τη Δύση. Είναι ενδεικτικό, μάλιστα, ότι η Ουάσιγκτον δήλωσε πως δεν έχει στοιχεία για ιρανική ανάμιξη, αλλά ούτε και το Ισραήλ –παρά τη δεδηλωμένη εχθρότητα που τρέφει για το Ιράν– έδωσε έμφαση σε εμπλοκή του.

Το πολυσυζητημένο αυτές τις ημέρες ενδεχόμενο η σύγκρουση στη Γάζα να μετεξελιχθεί σε παγκόσμια, ή τουλάχιστον σε ευρύτερη περιφερειακή, εκτιμώ πως δεν είναι πολύ πιθανή. Πρώτον, επειδή η ιστορία του Παλαιστινιακού δείχνει πως στο στρατιωτικό επίπεδο οι εκάστοτε κρίσεις είχαν πάντα οριοθετηθεί. Δεύτερον και κυριότερο, επειδή τίποτα στην τωρινή συγκυρία δεν υπάρχει δύναμη που να επιθυμεί μία κλιμάκωση, ικανή να οδηγήσει σε γενίκευση του πολέμου.

Το Ισραήλ έχει ματώσει πολύ και κυρίως έχει άλλες προτεραιότητες το επόμενο διάστημα. Δεν το συμφέρει, λοιπόν, να ανοίξει με πρωτοβουλία του άλλα μέτωπα. Από τη στιγμή που και το Ιράν δεν έχει πρόθεση εμπλοκής, τρόπος γενίκευσης της σύγκρουσης δεν υπάρχει. Κι αυτό ισχύει ακόμα κι αν εμπλακεί η Χεζμπολάχ. Η Συρία είναι αδύναμη και προφανώς δεν θέλει σύγκρουση με το Ισραήλ. Τέλος, η Αίγυπτος θεωρεί δυνάμει εσωτερικό εχθρό τη Χαμάς (ως εκδοχή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας) και επιπροσθέτως δεν θέλει πλήθη προσφύγων.