Θα ανοίξει ο Ασκός του Αιόλου στη Μέση Ανατολή από τη δολοφονία του Iρανού;

Η δολοφονία του Ιρανού πυρηνικού επιστήμονα απειλεί με ανάφλεξη την περιοχή της Μέσης Ανατολής σε περίπτωση που η Τεχεράνη αντιδράσει, για να εκδικηθεί τους υπεύθυνους και αν ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ διατάξει επιθέσεις κατά ιρανικών πυρηνικών στόχων πριν αποχωρήσει από τον Λευκό Οίκο. Ταυτόχρονα, περαιτέρω κλιμάκωση των σχέσεων ΗΠΑ-Ιράν, αναμένεται να θέσει εμπόδια και στην πολιτική του νέου προέδρου Τζο Μπάιντεν για την επαναφορά των ΗΠΑ στη Συνθήκη για τα πυρηνικά του Ιράν.

Ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ρουχανί κατηγόρησε το Ισραήλ για την δολοφονία του Μοχσέν Φαχριζαντέχ, ο οποίος θεωρούνταν από τη Δύση, επικεφαλής μυστικού πυρηνικού προγράμματος για ανάπτυξη όπλων. Ο Ροχανί δήλωσε σύμφωνα με την ιρανική κρατική τηλεόραση ότι, «για μια ακόμη φορά, τα κακοποιά χέρια της παγκόσμιας αλαζονείας, με το σφετεριστικό σιωνιστικό καθεστώς ως μισθοφόρο, βάφτηκαν με το αίμα ενός γιου αυτού του έθνους». Το Ιράν χρησιμοποιεί γενικά την έκφραση “παγκόσμια αλαζονεία” για να περιγράψει τις ΗΠΑ, ενώ με τον όρο “σφετεριστικό σιωνιστικό καθεστώς” χαρακτηρίζει το Ισραήλ.

Η δολοφονία ενδέχεται να επηρεάσει δραματικά τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, αλλά και την εξωτερική πολιτική που σχεδιάζει να ασκήσει ο Μπάιντεν προς την ευρύτερη περιοχή. Εάν η Τεχεράνη κάνει πράξη τις απειλές της για εκδίκηση της δολοφονίας του Ιρανού επιστήμονα, τότε κράτη όπως το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία θα αδράξουν την ευκαιρία να πιέσουν τον Τραμπ για ένα χτύπημα κατά του Ιράν, αλλά και τον Μπάιντεν για να δώσει προτεραιότητα στον αντί-ιρανικό άξονα.

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου ενδέχεται, στο πλαίσιο αυτό, να παρασύρει την Ουάσιγκτον σε ευρεία αντιπαράθεση με την Τεχεράνη, που μπορεί να περιλαμβάνει αεροπορικά χτυπήματα κατά ιρανικών εγκαταστάσεων και όχι μόνο. Όμως, εάν η Τεχεράνη δείξει αυτοσυγκράτηση, ο Νετανιάχου ίσως επιδιώξει να δημιουργήσει ένα διπλωματικό κλίμα δυσπιστίας, που θα καθιστά δύσκολη τη διπλωματία που επιθυμεί να υιοθετήσει ο Μπάιντεν προς το Ιράν.

Το Ισραήλ, το οποίο εδώ και χρόνια κατηγορείται από το Ιράν για στοχευμένες δολοφονίες Ιρανών πυρηνικών επιστημόνων, δεν έχει σχολιάσει μέχρι στιγμή, τη δολοφονία του Φακριζαντέχ.  Ωστόσο, το Ισραήλ έθεσε σε κατάσταση ύψιστου συναγερμού τις πρεσβείες του σε όλον τον κόσμο, μετά τις απειλές του Ιράν για αντίποινα, έπειτα από τον φόνο ενός κορυφαίου Ιρανού πυρηνικού επιστήμονα. Την ίδια τακτική μη σχολιασμού έχει ακολουθήσει μέχρι τώρα, ο Τραμπ αλλά και ο διάδοχός του στην αμερικανική προεδρία Τζον Μπάιντεν.

Μέση Ανατολή και ανάφλεξη 

Η δολοφονία του Ιρανού ενδέχεται να προκαλέσει ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή, αν δεν επικρατήσει σύνεση. Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες προέτρεψε σε αυτοσυγκράτηση. Η Γερμανία, που ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, προέτρεψε και αυτή όλες τις πλευρές να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση και να αποφύγουν την κλιμάκωση της έντασης που θα μπορούσε να εκτροχιάσει τις συνομιλίες για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Οι ΗΠΑ μια ημέρα μετά το συμβάν, μεταφέρουν το αεροπλανοφόρο USS Nimitz και άλλα πολεμικά πλοία στον Περσικό Κόλπο. Ωστόσο, το CNN επικαλείται αμεικανική πηγή που αναφέρει πως η απόφαση είχε αποφασιστεί πριν τη δολοφονία, αλλα και ότι στέλνει ένα μήνυμα στην Τεχεράνη. Ο Τραμπ στα μέσα Νοεμβρίου, σύμφωνα με τα αμερικανικά ΜΜΕ, ζήτησε από ανώτατους συμβούλους να χτυπήσουν οι ΗΠΑ την ιρανική πυρηνική εγκατάσταση στο Νατάνζ.

Εκπρόσωπος της ιρανικής κυβέρνησης αντέδρασε δηλώνοντας, ότι το Ιράν θα απαντήσει με συντριπτικά χτυπήματα, εάν δεχθεί επίθεση. Η αμερικανική κεντρική στρατιωτική διοίκηση ανέφερε στις 21 Νοεμβρίου, ότι βομβαρδιστικό αεροσκάφος B-52 απογειώθηκε από τη βάση του στη Βόρεια Ντακότα με προορισμό τη Μέση Ανατολή “για να αποτρέψει την επιθετικότητα και να καθησυχάσει συμμάχους και φίλους”.

Επίσης να υπενθυμίσουμε ότι υπάρχουν εστίες εντάσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ιραν, όπως  ο Περσικός Κόλπος, όπου το καλοκαίρι το 2019 με αφορμή επιθέσεις σε τάνκερ, τα δυο κράτη έδειξαν ότι ήταν έτοιμα για μια σύρραξη. Το Ιράν έχει απειλήσει στο παρελθόν, οτι σε περίπτωση που δεχτεί επίθεση, είναι έτοιμο να μπλοκάρει τα Στενά της Ορμούζ, με ότι αυτό συνεπάγεται για την εμπορική ναυτιλία.

Οι σκληροπυρηνικοί του Ιράν

Η δολοφονία του Ιρανού επηρεάζει και τις ευαίσθητες πολιτικές ισορροπίες του Ιράν, ενόψει των προεδρικών εκλογών του Ιουνίου 2021. Ο μεταρρυθμιστής πρόεδρος Χασάν Ρουχανί δεν έχει δικαίωμα για τρίτη θητεία, σύμφωνα με το Σύνταγμα, καθώς ολοκληρώνει τη δεύτερη του θητεία. Το στρατόπεδο των συντηρητικών της Τεχεράνη, έχει την ευκαιρία να εκμεταλλευτεί εκτός από τη συνταγματική ρύθμιση και τη δολοφονία του πυρηνικού επιστήμονα, για να συσπειρώσει την εκλογική του βάση. Ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ζήτησε  «να τιμωρηθούν» όλοι οι υπεύθυνοι του φόνου.

Σε ανακοίνωσή του, η οποία αναρτήθηκε στην επίσημη ιστοσελίδα του και στον λογαριασμό του στο Twitter, ο Αγιατολάχ ζητάει «να τιμωρηθούν οι δράστες και οι υπεύθυνοι» αυτού του εγκλήματος και «να συνεχισθούν οι επιστημονικές και τεχνικές προσπάθειες αυτού του μάρτυρα σε όλους τους τομείς στους οποίους εργαζόταν».

Το συντηρητικό στρατόπεδο που υιοθετεί μια σκληροπυρηνική προσέγγιση προς τις ΗΠΑ, είναι συνδεδεμένο με τους πανίσχυρους Φρουρούς της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC). Οι συντηρητικοί ελέγχουν ήδη την ιρανική δικαιοσύνη και το κοινοβούλιο και έχουν επιδοθεί σε πρακτικές για να αποκτήσουν πλεονεκτήματα στην αντιπαράθεσή τους με το στρατόπεδο των μεταρρυθμιστών, ενόψει των εκλογών.

Το ιρανικό κοινοβούλιο ενέκρινε στις αρχές του μηνός, τροποποιήσεις στον εκλογικό νόμο, θέτοντας όριο ηλικίας στις υποψηφιότητες. Η τροποποίηση θεωρείται ότι στοχεύει τον μετριοπαθή υπουργό Επικοινωνιών και Πληροφορικής Μοχάμεντ Τζαβάντ Αζαρί Τζαχρόμι, ο οποίος είναι 39 ετών. Είναι ο μόνος Ιρανός υπουργός που γεννήθηκε μετά την Ισλαμική Επανάσταση, αψηφά τα στερεότυπα, εμφανίζεται ως διώκτης της διαφθοράς και προσεγγίζει τη νεότερη γενιά της χώρας μέσω των πλατφόρμων κοινωνικής δικτύωσης.

Μια κλιμάκωση των σχέσεων ΗΠΑ-Ιράν εξυπηρετεί τις στρατηγικές του αντι-ιρανικού άξονα Ισραήλ, Σαουδικής Αραβίας, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Μπαχρέιν, που αποτελούν εχθρούς του Ιράν. Ο άξονας επιτεύχθηκε μετά από τις πιέσεις που άσκησε ο Ντόναλντ Τραμπ σε Ιραήλ και αραβικές χώρες.  Η νίκη στις αμερικανικές εκλογές  του Δημοκρατικού Τζο Μπάιντεν, αφήνει τον αντι-ιρανικό άξονα χωρίς τον “αρχιτέκτονά” του Τραμπ και μια επαναπροσέγγιση ΗΠΑ – Ιράν το υπονομεύει.