Θα νοσταλγήσει τον Άσαντ το Ισραήλ;

Λίγο αργότερα πλήθη πιστών του Ερντογάν, τον κάλεσαν να καταλάβει την Ιερουσαλήμ, για να λάβουν την απάντησή “να έχουν υπομονή”, υπονοώντας ότι εν καιρώ θα γίνει και αυτό. Στην πραγματικότητα, η εδραίωση της Τουρκίας στην Συρία και η επίθεση των μισθοφόρων της κατά των Κούρδων της χώρας, δεν προμηνύει τίποτα καλό για το Ισραήλ.

Η κατάρρευση του συριακού καθεστώτος ωφέλησε κυρίως την Τουρκία και το Ισραήλ, αλλά καμία από τις δύο χώρες δεν είναι ευχαριστημένη από τα κέρδη της άλλης. Για το Ισραήλ η πτώση του Άσαντ περιόρισε δραματικά την ιρανική επιρροή στην Μέση Ανατολή. Για την Τουρκία, εδραίωσε τον στρατηγικό της ρόλο στην Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο και έδωσε ένα εφαλτήριο για την επίτευξη των νέο-οθωμανικών της βλέψεων. Τώρα, οι δύο σύμμαχοι των ΗΠΑ – οι σχέσεις των οποίων έχουν φτάσει σε οριακό σημείο με την έναρξη του πολέμου στη Γάζα – βρίσκονται σε τροχιά σύγκρουσης στη Συρία και όχι μόνο.

Τα οφέλη για Ισραήλ-Τουρκία

Οι Τούρκοι θέλουν το νέο καθεστώς στη Συρία να εδραιωθεί – το ίδιο αντιμετωπίζει αντιδράσεις στις τάξεις των Χριστιανών και ειδικά των Αλαουιτών, των τελευταίων δε έχουν λάβει και ένοπλη μορφή – ώστε να θέσουν την χώρα υπό τον έλεγχο τους. Όμως, πιστεύουν ότι οι Ισραηλινοί μπορεί να τους χαλάσουν τα σχέδια. Το πρόσφατο πλήγμα στον, υπό την ηγεσία του Ιράν, “Άξονα Αντίστασης” που σημειώθηκε με την πτώση του Άσαντ, βεβαίως και ωφελεί το Ισραήλ.

Όμως, Ισραηλινοί αξιωματούχοι ανησυχούν για την διαμόρφωση ενός νέου τουρκόφιλου άξονα, αυτήν την φορά σουνιτών-ισλαμιστών, πόσο μάλλον όταν ο Ερντογάν στηρίζει εχθρούς του Ισραήλ, όπως την Χαμάς. Αν και ο de facto ηγέτης της Δαμασκού Τζολάνι δηλώνει πως έχει προτεραιότητα την ανοικοδόμηση της χώρας, αξιωματούχοι του είχαν υπηρετήσει στην Αλ Κάιντα και το ISIS.

Καθώς το νέο καθεστώς προσπαθεί να παγιωθεί, η Τουρκία έχει αναδειχθεί ως κυρίαρχη δύναμη στη Δαμασκό. Είναι γνωστό το όραμα του Ερντογάν για μία σφαίρα επιρροής σε πρώην οθωμανικά εδάφη, από την Λιβύη, μέχρι την Σομαλία – ανταγωνιζόμενο συχνά το Ιράν που εμφανίζεται ως υπέρμαχος των Παλαιστινίων, παρόλο που Τουρκία και Ιράν δεν είναι αραβικές χώρες.

Ο νόμος του Μέρφι

Οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας είναι στο ναδίρ και πάντα ενδέχεται να επιδεινωθούν περαιτέρω. Σε δηλώσεις του ο Τραμπ χαρακτήρισε την ανατροπή Άσαντ με μία επιχειρηματική ορολογία, ως «μια εχθρική εξαγορά» της Συρίας από την Τουρκία. Ακολούθησε ο Ερντογάν που περιέγραψε το  όραμα του για την Τουρκία, ως ηγετική δύναμη στη Μέση Ανατολή: «Κάθε γεγονός στην περιοχή μας, και ειδικά στη Συρία, μας υπενθυμίζει ότι η Τουρκία είναι μεγαλύτερη από την ίδια την Τουρκία», είπε.

Με την εξαίρεση του Κατάρ, που είναι στενός σύμμαχος της Τουρκίας, άλλοι σύμμαχοι των ΗΠΑ στην περιοχή, όπως η Σαουδική Αραβία, τα Εμιράτα, το Μπαχρέιν και η Ιορδανία, έχουν τους δικούς τους ενδοιασμούς για τη νέα επιρροή της Άγκυρας, φοβούμενοι την ασφάλεια τους από την εξάπλωση του πολιτικού Ισλάμ, μέσω της Δαμασκού. Η Τουρκία, η πρώτη μουσουλμανική χώρα που αναγνώρισε το Ισραήλ (1949), εξακολουθεί να διατηρεί πρεσβεία στο Τελ Αβίβ, παρόλο που ο Ερντογάν κατηγόρησε τον Νετανιάχου ως «χασάπη της Γάζας». Υπάρχουν ακόμη δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ των δύο χωρών, από την στιγμή που εξακολουθούν να είναι σύμμαχοι της Ουάσινγκτον.

 

Είναι πολύ ανησυχητικό να μιλάμε για επικείμενη τουρκο-ισραηλινή αντιπαράθεση στη Συρία, είπε ο Τούρκος αναλυτής και πρώην πρεσβευτής της Τουρκίας στη Δαμασκό (μέχρι το κλείσιμο της πρεσβείας το 2012) Ομέρ Ονχόν. «Η Τουρκία είναι κατά των πολιτικών της κυβέρνησης Νετανιάχου… Αν αλλάξουν οι πολιτικές, τότε οι σχέσεις θα μπορούσαν να επανέλθουν σε φυσιολογικό επίπεδο, όπως ήταν σε όλη την ιστορική διαδρομή», είπε στην Wall Street Journal.

Η στρατιωτική, ενεργειακή και πυρηνική ενεργειακή συνεργασία του Ερντογάν με την Ρωσία και η συγκαλυμμένη συνέργεια με το ΙSIS σε Ιράκ και Συρία, βεβαίως και ενοχλούν τις ΗΠΑ. «Για πολύ καιρό η Τουρκία ήταν ένα αδίστακτο κράτος εντός της δυτικής συμμαχίας», έγραψε πρόσφατα ο Τζόναθαν Σκάνζερ, εκτελεστικός διευθυντής μιας δεξαμενής σκέψης στην Ουάσιγκτον.

Οι Κούρδοι

Όπως προαναφέραμε, η βία δεν έχει πάψει στη Συρία. Εκτός από τις συγκρούσεις των δυνάμεων του νέου καθεστώτος με πολιτοφυλακές Αλαουιτών – η πλειονότητα των οποίων διαμένει στην Λατάκια, την επαρχία που βρίσκονται οι ρωσικές βάσεις – μαίνονται οι συγκρούσεις μεταξύ των μισθοφορικών πολιτοφυλάκων της Τουρκίας (Συριακός Εθνικός Στρατός) με τους Κούρδους στα βορειοανατολικά της χώρας, όπου στεγάζονται οι στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ. Κάποιοι εκ των Κούρδων μαχητών προέρχονται από τη νοτιοανατολική Τουρκία, με την Άγκυρα να καταγγέλλει ότι είναι μέλη του PKK.

Η υποστήριξη της Ουάσιγκτον στις ένοπλες ομάδες των Κούρδων της Συρίας αποτελεί εδώ και καιρό ένα “αγκάθι” για την Τουρκία. Το καθεστώς Ερντογάν αναφέρει συνεχώς ότι οι ΗΠΑ υποστηρίζουν μια «τρομοκρατική οργάνωση», που δρα εναντίον μιας χώρας μέλους του ΝΑΤΟ.

Πολλοί στην Ουάσιγκτον και άλλες δυτικές χώρες, ακόμη και μέλη του τουρκικού κόμματος DEM (που εκπροσωπεί την κουρδική μειονότητα), τονίζουν ότι οι ΗΠΑ έχουν υποχρέωση απέναντι στους Κούρδους της Συρίας, καθώς συνέβαλαν στην μάχη κατά του ISIS. Εάν οι ΗΠΑ προδώσουν τους Κούρδους της Συρίας, θα εκτιμηθεί ως ένα γεωπολιτικό πλήγμα.

Ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών δήλωσε δε ότι το Ισραήλ πρέπει να θεωρεί τους Κούρδους, που όπως είπε καταπιέζονται από την Τουρκία και το Ιράν εξίσου, ως «φυσικούς συμμάχους» του και πρέπει να ενισχύσει τους δεσμούς του με αυτούς, όπως και με άλλες μειονότητες της Μέσης Ανατολής. Οι δηλώσεις αυτές προκάλεσαν την οργή της Τουρκίας. Βέβαια, σύμφωνα με τον Τούρκο πρώην διπλωμάτη Αϊντίν Σελτσέν, το Ισραήλ δεν μπορεί ουσιαστικά να υποστηρίξει τους Κούρδους μαχητές της Συρίας, στην αντιπαράθεση τους με την Τουρκία και τους πληρεξούσιους της.

Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, οι οποίες έχουν αναπτύξει περίπου 2.000 στρατιώτες στη Συρία, το Ισραήλ δεν έχει εμφανή παρουσία στις περιοχές των Κούρδων, οι οποίες βρίσκονται πολύ μακριά από το κατεχόμενο από τους Ισραηλινούς Γκολάν. «Έχουμε μακροχρόνιες σχέσεις με τους Κούρδους… Αλλά το Ισραήλ δεν πρόκειται να αναλάβει τον αμερικανικό ρόλο στην υποστήριξη τους», είπε ο Υποστράτηγος ε.α. Γιαακόβ Αμιντρόρ, πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Νετανιάχου και συνεργάτης στο Εβραϊκό Ινστιτούτο Εθνικής Ασφάλειας της Αμερικής.

Οι τουρκικές απειλές

Η Τουρκία, που κατέχει παράνομα εδώ και 50 χρόνια μέρος της Κύπρου (έδαφος της ΕΕ), ζήτησε επανειλημμένως από το Ισραήλ να αποσύρει τα στρατεύματά του από τη ζώνη κατοχής γύρω από τα Υψίπεδα Γκολάν και το κατηγόρησε ότι προσπαθεί να σαμποτάρει το νέο καθεστώς. Όμως, εκτός από την κατάληψη νέων εδαφών στη νότια Συρία, το Ισραήλ βομβάρδισε ανηλεώς ό,τι είχε απομείνει από τον στρατό του καθεστώτος Άσαντ, διασφαλίζοντας ότι η νέα ηγεσία της Συρίας δεν θα έχει αεράμυνα, ναυτικό, αεροπορία ή πυραύλους και ρουκέτες μεγάλου βεληνεκούς.

Το ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών απάντησε ότι η Τουρκία “δεν δικαιούται να ομιλεί” περί κατοχής στη Συρία επειδή τα τουρκικά στρατεύματα επιχειρούν στη χώρα αυτή από το 2016, υποστηρίζοντας «τζιχαντιστικές δυνάμεις», φτάνοντας στο σημείο να χρησιμοποιείται ακόμα και το τουρκικό νόμισμα σε μεγάλο μέρος της χώρας.

Η οργάνωση του Τζολάνι, Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, παραμένει καταχωρημένη ως τρομοκρατική από τις ΗΠΑ. Ο ίδιος ο Τζολάνι προσπαθεί να προβάλει μια μετριοπαθή εικόνα. Έχει μιλήσει επανειλημμένως για τα δικαιώματα των μειονοτήτων και είπε ότι προέχει να οικοδομηθεί μία νέα Συρία μετά από σχεδόν 14 χρόνια εμφυλίου πολέμου και όχι να ανοίξει μια νέα σύγκρουση με το Ισραήλ.

Αυτές οι διαβεβαιώσεις, ωστόσο, δεν πείθουν πολλούς στην ισραηλινή ηγεσία. Ο Τζολάνι, εξάλλου, ενέκρινε την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, στις 7 Οκτωβρίου 2023. Το όνομά που διάλεξε αναφέρεται στην καταγωγή της οικογένειάς του στα Υψίπεδα του Γκολάν, που το Ισραήλ κατέλαβε από τη Συρία το 1967 και έκτοτε έχει προσαρτήσει.

Οι επιφυλάξεις του Ισραήλ

«Η HTS στην Δαμασκό, υπό την τουρκική αιγίδα, εγείρει την τρομακτική πιθανότητα να βρεθεί το Ισραήλ αντιμέτωπο με εχθρικούς ισλαμιστές στα βορειοανατολικά σύνορά του. Αυτή η δύσκολη κατάσταση θα μπορούσε να γίνει ακόμη πιο “σκοτεινή” εάν οι Κούρδοι απωθηθούν, δίνοντας χώρο στην αναζωπύρωση του ISIS», δήλωσε στην Wall Street Journal ο Σαλόμ Λίπνερ, ανώτερος συνεργάτης στο Atlantic Council που υπηρέτησε ως σύμβουλος αρκετών Ισραηλινών πρωθυπουργών. «Το Ισραήλ βρίσκεται σε βαθιά αμυντική στάση», είπε.

Η πιθανή απειλή από τη Συρία μπορεί να μην είναι άμεση, δεδομένης της αδυναμίας των νέων ηγεμόνων της χώρας, ωστόφο μεσοπρόθεσμα οι ισλαμιστικές ομάδες θα μπορούσαν να απειλήσουν τις ισραηλινές κοινότητες, ενώ μακροπρόθεσμα ένας συριακός στρατός που θα αναδημιουργηθεί με τουρκικά όπλα και βοήθεια θα μπορούσε να αποτελέσει έναν συμβατικό κίνδυνο όσο και ο Άσαντ στο παρελθόν, για να μην αναφερθούμε και στις ασύμμετρες απειλές στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ.

Για πολλούς στην Ιερουσαλήμ, οι διαβεβαιώσεις περί καλών προθέσεων από τους νέους ηγέτες της Συρίας έχουν τόση αξιοπιστία, όσο και οι αντίστοιχες της Χαμάς πριν από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, που είχαν δημιουργήσει μία ψευδαίσθηση ασφαλείας στο Ισραήλ. Το Ισραήλ παραμένει πολύ προσεκτικό και το κρούει τον κώδωνα σε άλλες χώρες που προσποιούνται ότι το νέο καθεστώς στη Συρία είναι “φυσιολογικό”.

Πολλές κοινότητες που βρίσκονται κοντά στα σύνορα του Ισραήλ με την Συρία είναι μειονοτικές, κυρίως χριστιανοί και Δρούζοι. Αυτό αποτελεί ένα έρεισμα για το ίδιο. Θα μπορούσε κάλλιστα να δικαιολογήσει μία επέμβαση για να διασφαλίσει ότι δεν θα κατακλυστούν αυτές οι περιοχές από ισλαμιστικές πολιτοφυλακές και δεν θα μετατραπούν σε στρατιωτική βάση, για μία μελλοντική επίθεση στο Ισραήλ.