Θα πέσει το Ιράν στην παγίδα του Ισραήλ;

Μόλις ο Χαμενεΐ ολοκλήρωσε την ανωτέρω φράση του, η κάμερα της τηλεοπτικής μετάδοσης έκανε αυθωρεί κοντινό πλάνο στον ταξίαρχο Αμίρ Αλί Χατζιζαντέ, τον ισχυρό μακροχρόνιο αρχηγό της Αεροδιαστημικής Δύναμης των Φρουρών της Επανάστασης, οποίος βρισκόταν ανάμεσα στο ακροατήριο. Ο τηλεοπτικός φακός απαθανάτισε τον Χατζιζαντέ να κάνει εκείνη τη στιγμή ένα υπομειδίαμα γεμάτο νόημα. Πρόκειται για τον αξιωματικό που είναι αρμόδιος για το πυραυλικό οπλοστάσιο της χώρας και διευθύνει τις πυραυλικές επιθέσεις του Ιράν.

Σημειωτέον, λίγες ημέρες νωρίτερα, το ημιεπίσημο Πρακτορείο Ειδήσεων των Ιρανών Φοιτητών (ISNA) ανήρτησε στον ιστότοπό του μια εικόνα-γράφημα που αναγράφει όλους τους ιρανικούς πυραύλους που έχουν την επιχειρησιακή δυνατότητα να κτυπήσουν το εβραϊκό κράτος. Επιπλέον, το επίσημο κρατικό ειδησεογραφικό δίκτυο Press TV φιλοξένησε ένα άρθρο, όπου προσδιορίζονται ως πιθανοί στόχοι διάφορες ισραηλινές αεροπορικές βάσεις (Ramat David, Palmachim, Hatzor, Nevatim, Hatzerim και Tel Nof), οι ισραηλινές στρατιωτικές εγκαταστάσεις στα Υψίπεδα του Γκολάν και τα λιμάνια του Εϊλάτ, της Χάιφα και της Ασντότ. Βέβαια, σε αυτό το σημείο θα πρέπει να επισημανθεί ότι δεν προκύπτει από την ιρανική πρότερη δράση μια τέτοια τολμηρή κι αχαρτογράφητη πρόθεση.

Το Ιράν έχει αποδείξει αρκετές φορές κατά το παρελθόν ότι δεν δρα απερίσκεπτα και βεβιασμένα, όπως επί παραδείγματι φάνηκε στα προσεκτικά υπολογισμένα αντίποινα που πραγματοποίησε κατά (εκκενωμένων) αμερικανικών στρατιωτικών θέσεων στο Ιράκ μετά τη δολοφονία του Γασέμ Σολεϊμανί τον Ιανουάριο του 2020. Άλλωστε, αρκετοί από τους προαναφερθέντες ισραηλινούς στόχους έχουν ήδη κτυπηθεί από φίλιες ιρακινές πολιτοφυλακές, κάτι που προσφέρει στο Ιράν το πολύτιμο πλεονέκτημα να αρνείται οποιαδήποτε εμπλοκή, κι άρα να αποφεύγει τυχόν τιμωρητικά μέτρα.

Ως εκ τούτου, είναι αρκετό πιθανό τα ανωτέρω να εντάσσονται σε μια σκόπιμη τακτική ψυχολογικού εκφοβισμού, με σκοπό την παράλυση του αντιπάλου και την απόκρυψη των πραγματικών ιρανικών σχεδίων. Από την άλλη, βέβαια, η ισραηλινή επίθεση στο ιρανικό προξενείο αποτελεί μια άνευ προηγουμένου πρόκληση προς το Ιράν.

 

Πώς θα αντιδράσει το Ιράν

Εν πάση περιπτώσει, η ομιλία του Χαμενεΐ, κι ενδεχομένως το γεμάτο συμβολισμούς πονηρό χαμόγελο του Χατζιζαντέ, φαίνεται ότι προκάλεσε έντονη ανησυχία στο Τελ Αβίβ, αφού τόσο υπουργός Αμύνης όσο κι ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, ένιωσαν την ανάγκη να απαντήσουν αμέσως, ο καθένας ξεχωριστά, απειλώντας ουσιαστικά ότι «εάν το Ιράν εξαπολύσει επίθεση από το δικό του έδαφος, τότε το Ισραήλ θα αντεπιτεθεί στο εσωτερικό του Ιράν», όπως αναφέρουν οι Times of Israel. Ακόμη κι ο πρόεδρος Μπάιντεν αντέδρασε, διατρανώνοντας την «ακλόνητη» δέσμευσή του να προστατεύσει το Ισραήλ από ενδεχόμενες ιρανικές επιθέσεις.

Προφανώς, το Ιράν δεν θα κοινοποιήσει δημοσίως το πώς θα αντιδράσει προς το Ισραήλ. Ωστόσο, οι ιδιαιτέρως ηχηρές δηλώσεις του Χαμενεΐ και το συνακόλουθο εσκεμμένο στιγμιότυπο της ιρανικής τηλεόρασης με το πονηρό χαμόγελο του Χατζιζαντέ δείχνουν ότι η ιρανική ηγεσία νιώθει υποχρεωμένη να απαντήσει αυτοπροσώπως τούτη τη φορά, έστω συμβολικά, καθότι έχει μετρήσει μέσα σε τέσσερις μήνες, ήτοι από τις αρχές του Δεκεμβρίου μέχρι τις αρχές Απριλίου, συνολικά 18 απώλειες στελεχών των Φρουρών της Επανάστασης από φερόμενες ισραηλινές επιθέσεις. Επίσης, το Ιράν θέλει να δείξει διεθνώς ότι έχει ισχύ και αποφασιστικότητα, και δεν αφήνει αναπάντητα ισχυρά πλήγματα κατά των συμφερόντων του. Αλλιώς, μπαίνουν ανάλογες ιδέες και σε άλλους αντιπάλους του.

 

 

Με άλλα λόγια, το Ιράν είναι πλέον αναγκασμένο να αντιδράσει για να επαναφέρει την αξιοπιστία της αποτροπής του έναντι του Ισραήλ, καθότι ειδάλλως οι στοχοποιήσεις στρατιωτικών του θα συνεχιστούν ακάθεκτα, με αποτέλεσμα όχι μόνο να διαβρωθεί βαθμηδόν το αποτύπωμά του στη Συρία, τον χρυσό συνδετικό κρίκο στην αλυσίδα του ιρανικού στρατηγικού βάθους, αλλά και να φανεί αδύναμο τόσο στους μη κρατικούς συμμάχους του, όσο και στους αντιπάλους του, κάτι που είναι ιδιαιτέρως επικίνδυνο για το Ιράν. Ο ίδιος ο ανώτατος ηγέτης έχει υπαινιχθεί προ ημερών ότι θα υπάρξει άμεση ιρανική αντίδραση, κι άρα όχι έμμεση μέσω φίλιων πολιτοφυλακών, κάτι που έχουν επαναλάβει τόσο ο αρχηγός του γενικού επιτελείου των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων όσο κι ο επικεφαλής των Φρουρών της Επανάστασης.

Τι συζητείται στην Τεχεράνη

Προφανώς, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποιοι θα είναι οι ενδεχόμενοι στόχοι του Ιράν. Αυτό που δύναται να παρατηρήσουμε είναι τι συζητιέται στο εσωτερικό της χώρας. Συγκεκριμένα, ένας μέρος της συντηρητικής πτέρυγας της καθεστωτικής ελίτ ζητά αναλογικά αντίποινα σε ισραηλινές διπλωματικές αποστολές του εξωτερικού, με κάποιους να προτείνουν, μάλιστα, εκείνες που βρίσκονται στο Αζερμπαϊτζάν ή ακόμη κι αυτές που εδρεύουν στην Ευρώπη ή οπουδήποτε στον κόσμο.

Από την άλλη, οι μετριοπαθείς και μεταρρυθμιστικές φατρίες διαφωνούν με αυτό, διότι θεωρούν ότι κάτι τέτοιο θα έχει υψηλό διπλωματικό κόστος για το Ιράν, αφού θα δηλητηριάσει αυτομάτως τις σχέσεις του με τις χώρες που φιλοξενούν τις ισραηλινές πρεσβείες και τα ισραηλινά προξενεία. Επίσης, προειδοποιούν τους Ιρανούς ιθύνοντες να μην πέσουν στην παγίδα του Νετανιάου, δηλαδή η χώρα να μη συρθεί στον πόλεμο μέσω μιας δυναμικής αντίδρασης. Τονίζουν ότι αυτό ακριβώς επιδιώκει ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, ούτως ώστε στη συνέχεια να εξαναγκάσει τις ΗΠΑ να εμπλακούν υπέρ του άνευ όρων.

Απεναντίας, καλούν να συνεχιστεί η στρατηγική υπομονής του Ιράν, η οποία φθείρει σταθερά κι ομολογουμένως αρκετά αποτελεσματικά το Ισραήλ, χωρίς να εμπλέκεται η χώρα άμεσα στις συγκρούσεις. Άλλωστε, όσο περνάει ο χρόνος, η διαθεσιμότητα του αναλογικού κτυπήματος φθίνει, καθότι το Τελ Αβίβ έχει λάβει σχετικά μέτρα προστασίας, προβαίνοντας είτε σε αναστολές λειτουργιών, είτε σε εκκενώσεις διπλωματικών αποστολών σε διάφορες χώρες που βρίσκονται στην ευρύτερη γειτονιά του Ιράν.

Τα σενάρια αντίδρασης

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα άρθρο του κεντρώου ιστότοπου Entekhab που αναφέρει τέσσερεις επιλογές αντίδρασης του Ιράν. Ειδικότερα, επισημαίνει: «Το πρώτο σενάριο: το Ιράν, βασιζόμενο στις δυνατότητές του σε πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη, στοχεύει στόχους στρατιωτικούς ή υποδομής στο Ισραήλ για αντίποινα, κι ενώ τιμωρεί το Ισραήλ, θα αποδείξει την πυραυλική του ισχύ και την αποτρεπτική του ικανότητα σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο.

Το δεύτερο σενάριο: Το Ιράν στοχεύει ένα από τα διπλωματικά κέντρα του ισραηλινού καθεστώτος σε μια από τις χώρες της περιοχής, καθώς το Ισραήλ επιτέθηκε στο ιρανικό προξενείο στη Συρία, δίνοντας έτσι μια αναλογική απάντηση.

Το τρίτο σενάριο: Το Ιράν θα πραγματοποιήσει συγκεκριμένες κι αποτελεσματικές επιθέσεις στις βάσεις και τα κέντρα ασφαλείας του Ισραήλ, βασιζόμενο στην επιχειρησιακή ισχύ και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη των συμμαχικών περιφερειακών ομάδων του, και στην πραγματικότητα θα απαντήσει έμμεσα στα εγκλήματα του Ισραήλ.

Το τέταρτο σενάριο: Το Ιράν δεν ανταποκρίνεται γρήγορα και αποφασιστικά στη διαχείριση του περιφερειακού και διεθνούς χώρου, όπως πολλοί αναμένουν. Αντίθετα, υιοθετώντας μια πολιτική υπομονής και μια στρατηγική αμφισημίας, δημιουργεί έναν ψυχολογικό πόλεμο φθοράς, και στη συνέχεια προκαλεί πολυάριθμα πλήγματα με συνεχείς επιθέσεις σμήνους (drones) από τις ομάδες πληρεξουσίων του, και χρησιμοποιεί αυτή την ευκαιρία για να αναστείλει ένα μεγάλο μέρος της στρατιωτικής ισχύος καθώς και την εμπορική ικανότητα των λιμανιών του Ισραήλ και να επιβάλει ζημιά σε αυτό το καθεστώς».

Το άρθρο καταλήγει στην εκτίμηση ότι το Ιράν θα ακολουθήσει μάλλον το τέταρτο σενάριο, τόσο επειδή θέλει να αποφύγει την παγίδα του Ισραήλ και όσο διότι γνωρίζει ότι τα πράγματα στην περιοχή εξελίσσονται προς όφελός του.

Το ενδεχόμενο λελογισμένων αντιποίνων

Αντίθετα με το ανωτέρω άρθρο, ο γράφων έχει την αίσθηση ότι οι Φρουροί της Επανάστασης ενδέχεται να προβούν σε μια άμεση απάντηση, έστω και σε συμβολικό επίπεδο, κατά πάσα πιθανότητα σε τρίτη χώρα, που θα κατακλύσει τα διεθνή τηλεοπτικά δίκτυα, όπως έχουν πράξει άλλωστε κατά το παρελθόν στις δολοφονίες του υποστράτηγου Γασέμ Σολεϊμανί και του ταξίαρχου Ραζί Μουσαβί.
Εν κατακλείδι, το πιθανότερο ενδεχόμενο είναι η όποια ιρανική απάντηση να είναι προσεκτικά υπολογισμένη και σχεδιασμένη, ούτως ώστε να δώσει ένα δυνατό και λυσιτελές μήνυμα αποτροπής, αλλά ταυτόχρονα να προσφέρει μια διέξοδο αποκλιμάκωσης. Πράγματι, συνιστά μια ιδιαιτέρως δύσκολη επιδίωξη ισορροπίας. Γι’ αυτό κι υπάρχει αυξημένος κίνδυνος κλιμάκωσης στην περιοχή.

Η, δε, πάγια στρατηγική αμφισημίας του Ιράν, ότι θα κτυπήσει δηλαδή στον κατάλληλο χρόνο και τόπο, αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση ψυχολογικής επιχείρησης, που κατατείνει στην πρόκληση παραλυτικού πανικού στο Ισραήλ. Παρεμπιπτόντως, ο Χασάν Νασράλα, ο ηγέτης της λιβανικής Χεζμπολά, αρέσκεται να υιοθετεί συχνά αυτήν τη στρατηγική εναντίον του Τελ Αβίβ. Ενδεικτικά, έχει παλαιότερα απειλήσει σχετικώς το Ισραήλ, λέγοντας ότι «σταθείτε σε ενάμισι πόδι και περιμένετε την απάντησή μας που μπορεί να λάβει χώρα ανά πάσα στιγμή στα σύνορα και πέρα από τα σύνορα».

Παράλληλα, η Τεχεράνη δεν θα εγκαταλείψει τη στρατηγική υπομονής που εφαρμόζει άοκνα απέναντι στο Τελ Αβίβ μετά την 7η Οκτωβρίου, δηλαδή την αποφυγή άμεσου πολέμου με το Ισραήλ και συνάμα τη σταδιακή εξουθένωση του εβραϊκού κράτους μέσω συνεχών επιχειρήσεων των φίλιων πολιτοφυλακών, παρά τις πιέσεις για μια ενεργότερη προσέγγιση που ασκούνται από ένα μέρος της συντηρητικής φατρίας του Ιράν. Όπως έχει παραδεχθεί εύστοχα ένας άλλοτε διπλωμάτης του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, το Ιράν «παίζει τρισδιάστατο σκάκι» στην περιοχή.

 

---

 

Ο Αλέξης Λεκάκης Κερκυραίος είναι υποψήφιος διδάκτωρ Ιρανικής Εξωτερικής Πολιτικής στο τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Στο πλαίσιο της υπό εκπόνηση διατριβής του, έχει πραγματοποιήσει επιτόπια έρευνα στην Τεχεράνη. Μελέτες του έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα επιστημονικά περιοδικά.