Θα το βρει τελικά από τις γυναίκες ο Ερντογάν;

Έντονες αντιδράσεις εντός και εκτός Τουρκίας προκάλεσε η απόφαση του Ερντογάν να αποσύρει τη χώρα του από τη διεθνή Σύμβαση για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, ενδίδοντας στις πιέσεις ισλαμικών οργανώσεων. Το παράδοξο της υπόθεσης είναι ότι η Τουρκία αποτελεί μία από τις χώρες με μεγάλο πρόβλημα ενδοοικογενειακής βίας και πολλές γυναικοκτονίες, αλλά και το ότι η σύμβαση από την οποία αποχώρησε είναι διεθνώς γνωστή ως Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.

Ο Ερντογάν κοινοποίησε την απόφασή του “μαύρα μεσάνυχτα”, καθώς το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα ανακοινώθηκε αργά το βράδυ της Παρασκευής προς Σάββατο. Η απόφασή πυροδότησε, ωστόσο, την άμεση αντίδραση του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού κόμματος, ενώ με το πρώτο φως της ημέρας οι επικρίσεις πήραν μορφή χιονοστιβάδας.

Λίγες ώρες αργότερα χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης, διαδηλώνοντας την αντίθεσή τους και ζητώντας από τον πρόεδρο Ερντογάν να αναθεωρήσει την απόφασή του. Οι διαδηλωτές κρατούσαν φωτογραφίες δολοφονημένων γυναικών, καθώς και πλακάτ στα οποία είχαν γράψει συνθήματα όπως “Οι γυναίκες θα κερδίσουν αυτόν τον πόλεμο”. Συγκεντρώσεις, μικρότερες όμως σε μέγεθος συγκριτικά με αυτήν της Κωνσταντινούπολης, έγιναν επίσης στην Άγκυρα και τη Σμύρνη. Στην Τουρκία άλλωστε, η ενδοοικογενειακή βία είναι σε έξαρση, ενώ μόνο πέρυσι δολοφονήθηκαν τουλάχιστον 300 γυναίκες, σύμφωνα με την οργάνωση We Will Stop Femicide.

Υπέκυψε στους ισλαμιστές

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (υπογράφηκε το 2011) υποχρέωνε τις κυβερνήσεις να λάβουν μέτρα για την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας και συναφών εγκλημάτων, όπως ο βιασμός εντός γάμου, ή ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων. Ωστόσο, συντηρητικοί πολιτικοί είδαν στο κείμενο της απειλές για την παραδοσιακή οικογένεια, ενθάρρυνση των διαζυγίων, καθώς και “εργαλειοποίηση” της αρχής της ισότητας από την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, προκειμένου να πετύχει ευρύτερη κοινωνική αποδοχή.

Το θέμα της αποχώρησης της Τουρκίας από τη Σύμβαση είχε αρχίσει να συζητείται πριν έναν χρόνο, όταν πρωτοτέθηκε από ένα στέλεχος του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του προέδρου Ερντογάν. Από τότε, γυναικείες οργανώσεις έβγαιναν συχνά στους δρόμους, κυρίως της Κωνσταντινούπολης, ζητώντας από την κυβέρνηση να παραμείνει η Τουρκία  συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση.

Παραλλήλως, συνεχίστηκαν όμως και οι πιέσεις συντηρητικών και ισλαμικών οργανώσεων που ζητούσαν την απόσυρση της Τουρκίας. Οι οργανώσεις αυτές υποστήριζαν ότι η Σύμβαση βλάπτει τις παραδοσιακές οικογενειακές αξίες, επειδή προάγει την ισότητα των φύλων, ενώ ευνοεί την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, καθώς απαγορεύει τις διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού. Ο Ερντογάν υπέκυψε τελικά σε αυτές τις πιέσεις, την ώρα που η χώρα βρίσκεται μπροστά στην οικονομική καταστροφή και ο ίδιος εγκλωβισμένος στις γεωπολιτικές επιλογές του.

Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) επέκρινε έντονα την απόφαση, με την αντιπρόεδρό του, Γκιεκτσέ Γκιοκτσάν, να καταγγέλλει ότι η αποχώρηση από την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης σημαίνει ότι «οι γυναίκες αφήνονται να δολοφονούνται». Η υπουργός Οικογένειας Ζεχρά Ζουμρούτ Σελτσούκ αντέτεινε βέβαια ότι το Σύνταγμα και η νομοθεσία της Τουρκίας «εγγυώνται τα δικαιώματα των γυναικών». Στην απόφαση του Ερντογάν αντέδρασε όμως και η συντηρητική γυναικεία οργάνωση KADEM, η οποία πρόσκειται στην κυβέρνηση. Μέλος αυτής της οργάνωσης είναι μάλιστα μία από τις κόρες του Τούρκου προέδρου.

Στην αντιπαράθεση παρενέβη και ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, κάνοντας λόγο για θλιβερή απόφαση και σχολιάζοντας το γεγονός ότι ανακοινώθηκε νύχτα. Αντιθέτως, ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού, γνωστός για το μπάχαλο που προκάλεσε ανακοινώνοντας πέρυσι lockdown χωρίς προειδοποίηση, προσπάθησε να καθησυχάσει όσους διαμαρτύρονται. «Οι θεσμοί και οι δυνάμεις ασφαλείας θα συνεχίσουν να αγωνίζονται κατά της ενδοοικογενειακής βίας και της βίας εναντίον των γυναικών» είπε ο Σοϊλού, αλλά μάλλον δεν έπεισε.

Προκαλεί την Ευρώπη ο Ερντογάν

Οι αντιδράσεις ξεπέρασαν γρήγορα τα τουρκικά σύνορα και από τις Βρυξέλλες, ο εισηγητής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Τουρκία, Νάτσο Σάντσεθ Αμόρ, σχολίασε στο Twitter: «Ιδού το πραγματικό πρόσωπο της τουρκικής κυβέρνησης: πλήρης περιφρόνηση του κράτους δικαίου και πλήρης υποχώρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Άμεση ήταν επίσης η αντίδραση του Βερολίνου και του Παρισιού.

Ο εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών χαρακτήρισε την απόφαση «λάθος σήμα» προς την Ευρώπη και κυρίως προς τις γυναίκες στην Τουρκία, αναφέροντας παραλλήλως ότι ο Ερντογάν «παρουσίασε μόλις πριν από λίγες εβδομάδες ένα σχέδιο δράσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, το οποίο ασχολείται και με την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας και της βίας κατά των γυναικών».

Ο ίδιος πρόσθεσε, ότι τίθεται το ερώτημα «πόσο σοβαρά εννοεί η Τουρκία τους στόχους που εξαγγέλθηκαν στο σχέδιο δράσης». Ένα σχέδιο για το οποίο είπε ότι είναι σαφές και προβλέπει πως «ούτε πολιτιστικές, θρησκευτικές ή άλλου είδους εθνικές παραδόσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πρόσχημα προκειμένου να αγνοηθεί η βία κατά των γυναικών». Την βαθιά θλίψη του εξέφρασε και το υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας, κάνοντας λόγο για μια νέα οπισθοδρόμηση σε ό,τι αφορά τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Είναι πάντως η δεύτερη φορά μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα που το καθεστώς Ερντογάν στοχοποιεί τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες, καθώς είχε προηγηθεί η εκκίνηση ενεργειών για να τεθεί εκτός νόμου το κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP), το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα στην Τουρκία. Το προκλητικό, και συνάμα περίεργο, είναι ότι οι ενέργειες αυτές γίνονται λίγες μόλις ημέρες πριν την Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, στην οποία θα επαναξιολογηθούν  οι ευρωτουρκικές σχέσεις.