Θα βοηθήσει η καταστροφή του φράγματος την ουκρανική επίθεση;

Η καταστροφή του φράγματος στον Δνείπερο προκάλεσε νέο κύμα αλληλοκατηγοριών μεταξύ Μόσχας και Κιέβου. Όμως, οι στρατιωτικές επιπτώσεις εκτείνονται πέρα από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η καταστροφή προκάλεσε συζητήσεις στον αμερικανικό στρατό, καθώς παραδοσιακά συμμετέχει με την Εθνική Φρουρά στην αντιμετώπιση πλημμυρών. Όπως έγραψε ο Ουόκερ Μιλς στο Project Maritime του Ινστιτούτου Irregular Warfare, «ο ποταμός έχει γίνει και πάλι κομβικό σημείο για τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία». Στο άρθρο περιγράφει πώς τα ποτάμια έχουν χρησιμεύσει ως χώρος ελιγμών για τις ουκρανικές δυνάμεις.

Η καταστροφή του φράγματος αλλάζει το τοπίο του πολέμου και οι διοικητές οφείλουν να υπολογίσουν το πως θα δράσουν στις εκτάσεις που χαρακτηρίζονται “καφέ ύδατα”. σε τέτιες συνθήκες απαιτείται συντονισμός των δυνάμεων του τακτικού στρατού με τις δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων. Η καταστροφή του φράγματος αλλάζει σχεδιασμούς και επιχειρησιακούς παράγοντες τόσο για τους αμυνόμενους Ρώσους, όσο και για τους επιτιθέμενους Ουκρανούς.

Η μετατροπή της γης σε νερό μέσω της σκόπιμης καταστροφής αναχωμάτων ήταν μια τακτική που χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές κατά τη διάρκεια του Ογδονταετούς Πολέμου στην Ολλανδία, μεταξύ άλλων για να βοηθήσει στην ανακούφιση της πολιορκίας του Λέιντεν. Οι Βρετανοί επιδίωξαν στρατηγικό πλεονέκτημα μέσω της καταστροφής φραγμάτων στην κοιλάδα του Ρουρ της Γερμανίας στην “Επιχείρηση Chastise” το 1943.

Το 1944 οι Γερμανοί-αμυνόμενοι στην Ολλανδία ανατίναξαν ένα ανάχωμα στον ποταμό Ρήνο, πλημμυρίζοντας την γύρω περιοχή και μετατρέποντας το πεδίο της μάχης σε υγρό τοπίο. Λίγους μήνες αργότερα, οι βρετανικές και καναδικές δυνάμεις χρειάστηκε να χρησιμοποιήσουν αμφίβια οχήματα μεταφοράς προσωπικού (DUKW, αμφίβια τζιπ, και ABAK (εικόνα αριστερά) για να κινηθούν προς στο Kranenburg της Γερμανίας, μετά την ανατίναξη των αναχωμάτων. Οι Αμερικανοί διοικητές που περνούσαν τον Ρήνο, φοβήθηκαν πλημμύρες.

Στο προοίμιο της εισβολής στο Ιράκ το 2003, Αμερικανοί διοικητές ζήτησαν από τη Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων να εγγυηθεί την ασφάλεια των τριών πιο σημαντικών φραγμάτων στο Ιράκ, σε περίπτωση που ο Σαντάμ απελευθέρωνε το φραγμένο νερό, πλημμυρίζοντας τους δρόμους προς τη Βαγδάτη. Η καταστροφή των φραγμάτων με την απελευθέρωση του νερού θα επηρέαζε αρνητικά τη ζωή των πολιτών και τη μεταπολεμική οικονομία.

Τα μέσα πρέπει να είναι διαθέσιμα

Οι ποτάμιες, οι παράκτιες και οι αμφίβιες επιχειρήσεις απαιτούν εξειδικευμένο εξοπλισμό ικανό να γεφυρώσει το χάσμα νερού-γης. Εξειδικευμένα αμφίβια οχήματα και ειδικά πλωτά μέσα, όπως το Alligator (LVT-Landing Vehicle, Tracked) και τα γνωστά σε όλους ΑΒΑΚ (αποβατικές άκατοι-Landing Craft, Vehicle, Personnel), αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου.

Περίπου 20.000 κατασκευάστηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και χρησιμοποιήθηκαν σε όλα τα θέατρα επιχειρήσεων, μεταξύ άλλων και από τους συμμάχους των ΗΠΑ. Αμφίβια οχήματα, όπως το Ford GPA και το DUKW, στάλθηκαν επίσης –βάσει του νόμου Lend-Lease– στους Σοβιετικούς, οι οποίοι εκμεταλλεύτηκαν τις ικανότητές τους στη διάβαση ποταμών, όταν επιτίθεντο δυτικά εναντίον των Γερμανών.

Ο σωστά σχεδιασμένος εξοπλισμός, συμπεριλαμβανομένων των αμφίβιων τζιπ, των αποβατικών σκαφών και των αμφίβιων οχημάτων επίθεσης, πρέπει να είναι πάντα διαθέσιμος και όχι να αναζητείται όταν χρειάζεται. Η μακρόχρονη προσπάθεια των πεζοναυτών των ΗΠΑ να αντικαταστήσουν το αποβατικό όχημα μάχης Amphibious Assault Vehicle (AAV), που πρόκειται να προμηθευτεί και η Ελλάδα, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ένα θανατηφόρο δυστύχημα με ένα AAV το 2020, με εννέα νεκρούς, προκάλεσε την απόσυρση των οχημάτων (με εξαίρεση τις αποστολές αντιμετώπισης κρίσεων), αφήνοντας το Σώμα Πεζοναυτών χωρίς αποβατικά μέσα.

Το Σώμα Πεζοναυτών είχε επιχειρήσει προηγουμένως να αντικαταστήσει το AAV, με το Expeditionary Fighting Vehicle (EFV), το οποίο ακυρώθηκε το 2010. Λίγο αργότερα, οι Πεζοναύτες ξεκίνησαν το πρόγραμμα Amphibious Combat Vehicle (ACV), το οποίο εξακολουθεί να μην έχει εγκριθεί για ανάπτυξη με εκστρατευτικές μονάδες, περιορίζοντας την ικανότητα προβολής ισχύος σε αμφίβια, παράκτια ή ποτάμια περιβάλλοντα. Η ύπαρξη έτοιμης ικανής τεχνολογίας είναι απαραίτητη για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων σε πλημμυρισμένο έδαφος.

“Τρύπες” στο δόγμα

Στην Ουκρανία, οι επιχειρήσεις στο ρου κάτω από το πληγέν φράγμα θα είναι εγγενώς διαφορετικές, λόγω της αλλαγής του εδάφους. Ενώ οι επιχειρήσεις δεν θα έχουν εντελώς αμφίβιο χαρακτήρα και το πεδίο της μάχης δεν θα είναι ούτε θαλάσσιο, ούτε ποτάμιο, οι ουκρανικές δυνάμεις πρέπει να λάβουν υπόψη τους παράγοντες σχεδιασμού που υπάρχουν και στα δύο αυτά περιβάλλοντα.

Όμως, τα δυτικά δόγματα είναι ελλιπή όσον αφορά τις επιχειρήσεις σε τέτοιο περιβάλλον. Σε μεγάλο βαθμό αυτό αντανακλά τις προκλήσεις που αντιμετώπισε η Δύση στην μετα-ψυχροπολεμική εποχή. Ενδεικτικό μιας κάποιας στροφής είναι η συμπερίληψη ενός νέου κεφαλαίου αφιερωμένου στις θαλάσσιες επιχειρήσεις και ενός τμήματος για αμφίβιες επιχειρήσεις στο ανανεωμένο εγχειρίδιο του αμερικανικού στρατού FM-3 Operations.

Είναι αξιοσημείωτo ότι είναι η πρώτη φορά που συμπεριλαμβάνεται τέτοιο κεφάλαιο στο εγχειρίδιο του στρατού ξηράς. Παρόλα αυτά παραμένει γενικόλογο και χρήζει πολλής εμβάθυνσης στο μέλλον. Ιστορικά υπήρχαν δημοσιεύσεις για θέματα ποτάμιων επιχειρήσεων, ιδίως μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970, αλλά το τρέχον δόγμα στερείται σαφούς καθοδήγησης.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει μια μελέτη για Master’s, όπου δίνεται και ένα σενάριο για υδάτινες επιχειρήσεις, με υποτιθέμενο περιβάλλον δράσης την Βαλτική. Αυτό καταδεικνύει την ανάγκη για διακλαδικότητα που στην αμερικανική περίπτωση εμπλέκει δυνάμεις των τεσσάρων κλάδων, αλλά και της αμερικανικής ακτοφυλακής. Θέτει θέματα για επιχειρήσεις σε πλημμυρισμένη περιοχή (προστασία δυνάμεων, επιμελητείας, πληροφοριών, ρόλου πυρών και χρήσης αντιπερισπασμού και ειδικών επιχειρήσεων). Όμως, αυτό που τονίζει είναι ότι προς το παρόν δεν υπάρχει ούτε δόγμα ούτε εκπαίδευση για κάτι τέτοιο, παρόλο που όλη η Ευρώπη, της Ρωσίας συμπεριλαμβανομένης, διατρέχεται από πυκνό υδάτινο σύστημα.

Κάποιες ικανότητες έχει η 23η Μοίρα Αμφίβιων Μηχανικών του Βρετανικού Στρατού στην Γερμανία, η οποία επέδειξε τρόπους διέλευσης “ευρέως υδάτινου κωλύματος” (wide wet gap) με πλωτά μέσα M3, στο πλαίσιο της άσκησης “Defender Europe 20” το 2020 στην Πολωνία. Κατά τα άλλα, οι νατοϊκοί στρατοί (και ο ελληνικός), έχουν επιχειρησιακά δόγματα διάβασης ποταμών διαφόρων μεγεθών, με ζεύξη ή πορθμεία. Πέραν αυτού ελάχιστη μέριμνα έχει δοθεί σε ποτάμιες επιχειρήσεις ή επιχειρήσεις “καφέ υδάτων”, όπως είναι οι επιχειρησιακές ανάγκες στην Ουκρανία σήμερα.

Πολίτες-πρόσφυγες περιπλέκουν τις επιχειρήσεις

Νότια του φράγματος Kakhovka βρίσκονται πολυάριθμοι οικισμοί. Οι εκκενώσεις έχουν ήδη αρχίσει, τόσο από την Ουκρανία, όσο και στα κατεχόμενα από τη Ρωσία εδάφη, προσθέτοντας προβλήματα σε οποιαδήποτε επιχείρηση στην περιοχή. Στην πραγματικότητα οι εκτοπισμένοι γίνονται πρόσφυγες, στους οποίους πρέπει να δοθεί αρωγή. Οι ίδιοι είναι ευάλωτοι σε εκμετάλλευση από εγκληματικές ομάδες ή λεηλασία από ένοπλους μαχητές. Επιπλέον, τα εκτοπισμένα άτομα εντείνουν τους φόβους για ενδεχόμενη διείσδυση σαμποτέρ.

Για τον διοικητή, η υποστήριξη στους εκτοπισμένους μπορεί να λάβει πολλές μορφές. Ανάλογα με τα διαθέσιμα μέσα και τις απαραίτητες υπηρεσίες, η υποστήριξη προς τα εκτοπισμένα άτομα μπορεί να περιλαμβάνει οτιδήποτε: Από τον έλεγχο της κυκλοφορίας στους δρόμους και την καθοδήγησή τους σε ασφαλή τοποθεσία, έως τη στέγασή τους σε καταυλισμούς ή χώρους αποθήκευσης. Οι περισσότερες μονάδες ελιγμών δεν είναι εξοπλισμένες ή συγκροτημένες για να διεξάγουν μακροπρόθεσμες ανθρωπιστικές επιχειρήσεις, αλλά πρέπει να είναι έτοιμες να το κάνουν σε μικρο-τακτικό επίπεδο, με άτυπο, αλλά συντονισμένο τρόπο.

Ευκαιρία για ειδικές επιχειρήσεις

Ενώ η Ρωσία μπορεί τώρα να βλέπει το έδαφος νότια της Χερσώνας ως ασφαλές, οι ουκρανικές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων θα πρέπει να το δουν σαν ευκαιρία. Με νέα ακτογραμμή και λιγότερες αντίπαλες δυνάμεις, η νότια περιφέρεια της Χερσώνας θα μπορούσε να γίνει λαμπρό πεδίο ειδικών επιχειρήσεων. Ενώ οι παλιές όχθες του Δνείπερου παρουσίαζαν έναν σχετικά στενό στόχο για την Ρωσία, η ανατίναξη του φράγματος άνοιξε τις πύλες για ειδικές επιχειρήσεις. Η Ρωσία θα μπορούσε πιο εύκολα να ελέγξει τις ιστορικές όχθες και τα στενά κανάλια, αν και η περιοχή υδάτινης περιπολίας έχει πλέον επεκταθεί κατά εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα.

Η πλημμύρα επιτρέπει επίσης στις δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων να μετακινήσουν βαρύτερο ή μεγαλύτερο εξοπλισμό μακρύτερα από ό,τι μπορούσαν με τα πόδια (ίσως με τα νέα περιπολικά σκάφη της Ουκρανίας ή με πολιτικά σκάφη). Επιπλέον, μπορεί να δημιουργήσει μια ευκαιρία για τις ουκρανικές ειδικές επιχειρήσεις να εισάγουν ομάδες ή να αποθηκεύσουν εξοπλισμό για μελλοντική χρήση.

Συνολικά ο διευρυμένος Δνείπερος παρέχει μια αυξημένη επιφάνεια επίθεσης, επιτρέποντας στις ουκρανικές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων να διεισδύσουν βαθύτερα, με περισσότερο υλικό από ό,τι μπορούσαν προηγουμένως. Οι ειδικές επιχειρήσεις γίνονται επίσης πιο βιώσιμες, εάν οι πλημμύρες ενθαρρύνουν τη Ρωσία να μεταφέρει αλλού δυνάμεις. Εάν η Μόσχα δει την περιοχή νότια της Χερσώνας ως ασφαλή μετόπισθεν, ενδέχεται να μεταφέρει σημαντικές συμβατικές δυνάμεις βόρεια, για να ενισχύσει τις γραμμές της.

Νέα γεωγραφία=νέες προκλήσεις

Από βάσεις στη Χερσώνα οι ουκρανικές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων θα μπορούσαν να απειλήσουν τις ρωσικές γραμμές επικοινωνίας. Στη νότια Χερσώνα οι δύο κύριες επίγειες γραμμές επικοινωνίας, από τις οποίες ρέουν προμήθειες από την Κριμαία, είναι η E97, με κατεύθυνση βορειοδυτικά προς τη Χερσώνα και η E105, που εκτείνεται βορειοανατολικά προς τη Μελιτόπολη. Από τη νότια πλευρά του Δνείπερου, ουκρανικές δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων θα μπορούσαν να απειλήσουν, είτε τη γραμμή επικοινωνίας με μη επανδρωμένα αεροσκάφη μικρού βεληνεκούς, είτε ακόμη και πυραύλους TOW.

Ρωσικά αεροπορικά μέσα και ειδικά ελικόπτερα, που διασχίζουν τη νότια περιφέρεια της Χερσώνας, θα μπορούσαν επίσης να τεθούν υπό απειλή. Ενδεχόμενες εμπλοκές ρωσικών αεροσκαφών με πυραύλους Stinger σε προηγουμένως ασφαλείς διαδρομές, ενδέχεται να αναγκάσουν την Μόσχα να επαναδρομολογήσει τα αεροσκάφη σε ασφαλέστερες και μεγαλύτερες διαδρομές, πάνω από τη Θάλασσα του Αζόφ. Καθώς η Ρωσία αντλεί σημαντική στήριξη από την Κριμαία, η διακοπή των γραμμών επικοινωνίας με αυξημένες ειδικές επιχειρήσεις στη νότια Χερσώνα θα μπορούσε σίγουρα να υποστηρίξει την ουκρανική αντεπίθεση.

Η ασάφεια των επιχειρήσεων σε καφέ ύδατα, σε συνδυασμό με την ανάγκη διεξαγωγής χερσαίων επιχειρήσεων, σημαίνει ότι οι διοικητές και τα επιτελεία πρέπει να προετοιμαστούν για ένα διαφορετικό είδος πολέμου από εκείνον που πιθανώς είχαν οραματιστεί ακόμη και πριν από μια εβδομάδα.