This is a coup – Αίγυπτος και Τουρκία

This is a coup – Αίγυπτος και Τουρκία

του Γιώργου Λυκοκάπη

Τον Μάρτιο του 1935 ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Νικόλαος Πλαστήρας οργάνωσαν ένα στρατιωτικό κίνημα κατά της αντιβενιζελικής κυβέρνησης του Λαϊκού Κόμματος. Το πραξικόπημα ήταν κακοσχεδιασμένο και απέτυχε παταγωδώς. Ο Βενιζέλος κατέφυγε ταπεινωμένος στο εξωτερικό, όπου πέθανε λίγους μήνες μετά.

Στην Ελλάδα ξύπνησαν οι μνήμες του Εθνικού Διχασμού, με τους φανατικούς αντιβενιζελικούς να απαιτούν την επιβολή θανατικής ποινής για τους κινηματίες. Ξεκίνησαν μαζικές διώξεις των βενιζελικών σε όλο τον κρατικό μηχανισμό.

Το εμφυλιοπολεμικό κλίμα που επικράτησε οδήγησε στην παλινόρθωση της μοναρχίας με ένα νόθο δημοψήφισμα. Το κίνημα αποτέλεσε το κύκνειο άσμα του βενιζελισμού. Για την αντιβενιζελική παράταξη ήρθε σαν “δώρο θεού”, όπως ήταν ο τίτλος της μεγαλύτερης φιλομοναρχικής εφημερίδας.

“Δώρο θεού” και στον Ερντογάν

Με τα ίδια λόγια ο πρόεδρος Ερντογάν χαρακτήρισε το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016. Ηγείται πλέον μίας κυβέρνησης που έχει πρωτοφανείς εξουσίες στη νεότερη ιστορία της Τουρκίας. Συγκρίνεται μόνο με την στρατιωτική δικτατορία του Κενά Εβρέν.

Χιλιάδες άνθρωποι απολύθηκαν από τις κρατικές υπηρεσίες και συνελήφθησαν σαν οπαδοί του ιμάμη Γκιουλέν, ο οποίος κατηγορείται ότι οργάνωσε το πραξικόπημα. Πραξικόπημα που δεν μοιάζει με τα πραξικοπήματα που έκανε ο τούρκικος στρατός στο παρελθόν.

Δεν θύμιζε επίσης καθόλου το πραξικόπημα που είχε προηγηθεί στην Αίγυπτο τον Ιούλιο του 2013. Οι ένοπλες δυνάμεις είχαν ανατρέψει τον δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο Μόρσι, προερχόμενο από τους κόλπους των Αδελφών Μουσουλμάνων.

Και στις δύο χώρες ο στρατός ήταν ο στυλοβάτης του κοσμικού κράτους. Το προηγούμενα χρόνια είχε εφαρμόσει σκληρά μέτρα καταστολής κατά των ισλαμικών κομμάτων.

Στην Τουρκία, λόγω και της τότε οξύτατης οικονομικής κρίσης, το πολιτικό Ισλάμ κέρδισε τις εκλογές και βρέθηκε στην εξουσία. Ο Ερντογάν κέρδισε αλλεπάλληλες εκλογές και μετά από ένα δεκαετή ακήρυχτο εσωτερικό πόλεμο κατάφερε να ξεδοντιάσει το κεμαλικό καθεστώς.

Με την απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου στην Τουρκία, τρία χρόνια μετά την επέμβαση του στρατού στην Αίγυπτο η ιστορία επαναλήφθηκε ως φάρσα.

Γιατί πέτυχε στην Αίγυπτο

Στην Αίγυπτο στο πραξικόπημα κινητοποιήθηκε το σύνολο των ενόπλων δυνάμεων της χώρας με σύσσωμη την ιεραρχία τους. Στην Τουρκία συμμετείχε μόνο μία μερίδα αξιωματικών εξού και ο σχετικά μικρός αριθμός των στρατιωτών (περίπου 6.000 οπλίτες, ούτε το 1% των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων.

Στην Αίγυπτο κυρίαρχη φιγούρα ήταν ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων και υπουργός Άμυνας, ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ Σίσι. Σε αντίθεση με την Τουρκία, όπου υπήρξε διχασμός και κρίσιμες μονάδες τήρησαν στάση αναμονής, στην Αίγυπτο όλο το “βαθύ κράτος” συμμετείχε στο πραξικόπημα.

Οι Αιγύπτιοι το αποκαλούν “μουχαμπαράτ”, ένα κατεστημένο πανίσχυρο από την εποχή του Νάσερ. Εκτός από τις ένοπλες δυνάμεις, περιλαμβάνει το δικαστικό σώμα, την κρατική γραφειοκρατία, τις δυνάμεις ασφαλείας, τις μυστικές υπηρεσίες και τη στρατιά των παρακρατικών του καθεστώτος. Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, σε αντίθεση με τον Ερντογάν, δεν είχαν την παραμικρή επιρροή στο “βαθύ κράτος”.

Όλα τα κόμματα και τα μέσα ενημέρωσης στην Τουρκία καταδίκασαν από την πρώτη στιγμή την απόπειρα πραξικοπήματος. Οι ιμάμηδες στα τζαμιά καλούσαν τους πιστούς να διαδηλώσουν υπέρ του Ερντογάν. Πλήθος κόσμου βγήκε στους δρόμους κατά των πραξικοπηματιών.

Η “δεύτερη επανάσταση”

Τα γεγονότα στην Αίγυπτο ήταν διαφορετικά. Ο τότε πρόεδρος Μόρσι αρνήθηκε να παραιτηθεί παρά τις πιέσεις του στρατού. Όλα τα φιλελεύθερα κόμματα, νεολαίοι ακτιβιστές της Αραβικής Άνοιξης, ακόμα και η αιγυπτιακή Αριστερά υποστήριξαν αρχικά το πραξικόπημα, αποκαλώντας το “δεύτερη επανάσταση”.

Είχαν προηγηθεί ογκώδεις διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης των Αδελφών Μουσουλμάνων, που σε πολλές από αυτές είχαν σημειωθεί βίαια επεισόδια με οπαδούς των ισλαμιστών. Τότε, πολλοί διαδηλωτές φώναζαν συνθήματα υπέρ μίας στρατιωτικής επέμβασης. Ακόμα και το ισλαμικό ιερατείο της χώρας στήριξε τους πραξικοπηματίες, γνωρίζοντας τις διασυνδέσεις του Γενικού Επιτελείου με την Σαουδική Αραβία.

Οι Κόπτες χριστιανοί, η αιγυπτιακή αστική τάξη και σημαντική μερίδα της αιγυπτιακής νεολαίας έτρεμε στην ιδέα της επιβολής της σαρία, του κορανικού ιερού νόμου που ήταν στο Καταστατικό της Αδελφότητας. Δεν πίστευε τις καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις του Προέδρου Μόρσι, ο οποίος ήταν σε γενικές γραμμές μετριοπαθής και διαλλακτικός, συγκρινόμενος με τον Ερντογάν.

Μία στρατιωτική δικτατορία έμοιαζε η καλύτερη λύση έναντι του “ισλαμικού κινδύνου”. Αυτό εξηγεί γιατί όλα τα μεγάλα τηλεοπτικά κανάλια του Καΐρου υποστήριξαν αμέσως το πραξικόπημα. Αποκαλούσαν συλλήβδην τους οπαδούς της Αδελφότητας “τρομοκράτες” και “ισλαμοφασίστες”.

Ο κυρίαρχος Ερντογάν

Οι μνήμες από την σκληρή δικτατορία του στρατηγού Εβρέν ήταν νωπές στους Τούρκους. Γι’ αυτό το πραξικόπημα δεν είχε την παραμικρή λαϊκή υποστήριξη. Εντελώς διαφορετική ήταν η κατάσταση στην Αίγυπτο.

Εκεί, με τη στάση του στα γεγονότα της Αραβικής Άνοιξης, ο στρατός είχε κερδίσει την εκτίμηση του λαού, επειδή δεν είχε συμμετάσχει στην καταστολή των διαδηλώσεων και είχε απομακρύνει τον μισητό Χόσνι Μουμπάρακ.

Όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα πολλά ξένα μέσα ενημέρωσης αιφνιδιάστηκαν από μία εικόνα που έμοιαζε ασυνήθιστη. Χιλιάδες άνθρωποι είχαν συγκεντρωθεί στην πλατεία Ταχρίρ όχι για να καταδικάσουν, αλλά για να υποστηρίξουν το πραξικόπημα, το οποίο είχε αιματηρή κατάληξη.

Ο αιγυπτιακός στρατός εξολόθρευσε ένα μεγάλο αριθμό στελεχών και μελών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας που διαδήλωσαν υπέρ του εκλεγμένου προέδρου Μόρσι. Άρματα μάχης, στρατιωτικά ελικόπτερα, ελεύθεροι σκοπευτές πυροβολούσαν στο ψαχνό, προκαλώντας εκατόμβες νεκρών. Νεκρούς είχε και το πραξικόπημα στην Τουρκία, αλλά ανάμεσα στα θύματα ήταν και πολλοί πραξικοπηματίες.

Στη Δύση έβγαλαν αναστεναγμό ανακούφισης, παρότι προσπάθησαν να τηρήσουν τα προσχήματα. Οι περισσότερες Δυτικές κυβερνήσεις έχουν πλέον πολύ καλές σχέσεις με το στρατιωτικό καθεστώς της Αιγύπτου, παρά τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράττει το καθεστώς.

Στην Τουρκία μοιάζει κανένα πραξικόπημα να μην απειλεί την εξουσία του Ερντογάν, χωρίς όμως ο ίδιος να επαναπαύεται. Όπως έλεγε ένας παλιός Αμερικάνος διπλωμάτης, “ο πρώτος κανόνας των πραξικοπημάτων είναι ότι πάντα κάποιο σχεδιάζεται. Ο δεύτερος κανόνας είναι ότι πραγματοποιείται αυτό για το οποίο δεν γνώριζε κανένας τίποτα”.

Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του SLpress.gr

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου από άλλες ιστοσελίδες χωρίς άδεια του SLpress.gr. Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των 2-3 πρώτων παραγράφων με την προσθήκη ενεργού link για την ανάγνωση της συνέχειας στο SLpress.gr. Οι παραβάτες θα αντιμετωπίσουν νομικά μέτρα.

Ακολουθήστε το SLpress.gr στο Google News και μείνετε ενημερωμένοι