Τι αλλάζει στη Συρία μετά το Σότσι

Δραστικές αλλαγές στο στρατιωτικό status στη βόρεια Συρία, αλλά και σε ό,τι αφορά την μελλοντική πολιτική διευθέτηση της συριακής κρίσης, φέρνει η συμφωνία, στην οποία κατέληξαν οι πρόεδροι Πούτιν και Ερντογάν. Με την συμφωνία, και όσα έπονται αυτής, ο Πούτιν αναδεικνύεται πλέον, και τυπικά, ως ο ρυθμιστής των εξελίξεων στην περιοχή, ο Ερντογάν δεν παίρνει όσα ήθελε, αλλά παραμένει βασικός παίχτης, και ο Άσαντ βλέπει να ισχυροποιείται η εξουσία του. Μοναδικός χαμένος της υπόθεσης είναι οι Κούρδοι, ενώ ο ηθικός αυτουργός για όλα αυτά δεν είναι άλλος από τον Ντόναλντ Τραμπ.

Μετά από μαραθώνιες συνομιλίες, ο Πούτιν και ο Ερντογάν κατέληξαν σε συμφωνία, με την οποία αναλαμβάνουν τον έλεγχο της βόρειας Συρίας. Κρατούν, ωστόσο, όσα νωρίτερα είχαν συμφωνήσει η Άγκυρα με την Ουάσιγκτον. Με βάση την συμφωνία του Σότσι, οι συριακές και οι ρωσικές δυνάμεις θα αναπτυχθούν στη βόρεια Συρία, από την οποία θα απομακρύνουν τους Κούρδους μαχητές των YPG και τον εξοπλισμό τους, σε βάθος 30 χιλιομέτρων από τα τουρκικά σύνορα.

Η απόσυρση των Κούρδων θα πρέπει να ολοκληρωθεί σε διάστημα 150 ωρών, αρχής γενομένης από  το μεσημέρι (12.00) της 23ης Οκτωβρίου, και αμέσως μετά θα αρχίσουν οι κοινές περιπολίες Ρώσων και Τούρκων, οι οποίες θα γίνονται σε μία έκταση βάθους 10 χιλιομέτρων από τα συροτουρκικά σύνορα. Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι οι περιπολίες αφορούν τις εκτάσεις ανατολικά και δυτικά του τμήματος, όπου διεξήχθη η επιχείρηση “Πηγή της Ειρήνης”.

Έξω  δηλαδή από τον άξονα που ορίζουν οι πόλεις Τελ Αμπιάντ και Ρας αλ-Άιν, μια έκταση 120 χιλιομέτρων, στην οποία ο Ερντογάν διατηρεί τον πλήρη έλεγχο. Η συμφωνία προβλέπει επίσης παράταση της κατάπαυσης του πυρός ,την οποία είχε συμφωνήσει ο Ερντογάν με τους Αμερικάνους, καθώς και τη δημιουργία ενός κοινού μηχανισμού που θα επιβλέπει εάν τηρούνται τα συμφωνηθέντα.

Οι μεγάλοι χαμένοι  

Όλες οι πλευρές δηλώνουν ικανοποιημένες από την εξέλιξη, με εξαίρεση τους Κούρδους που μετρούν απώλειες από την ημέρα που ο Τραμπ απέσυρε τα αμερικανικά στρατεύματα από τις περιοχές τους, δίνοντας ουσιαστικά το “πράσινο φως” για την τουρκική εισβολή. Οι Συριακές Δημοκρατικές δυνάμεις δεν έχουν σχολιάσει ακόμη τα νέα δεδομένα που δημιουργεί το Σότσι. Έχουν “συμμορφωθεί”, ωστόσο, με τις επιταγές της αμερικανοτουρκικής συμφωνίας και έχουν αποσυρθεί ολοκληρωτικά από τις θέσεις τους στη βορειοανατολική Συρία.

Πριν από λίγο άρχισαν να αποχωρούν και από τα βορειοδυτικά, όπως αποφάσισαν ο Πούτιν και ο Ερντογάν και όπως ζητούν πλέον επιτακτικά, εκτός από την Άγκυρα, η Μόσχα και ο “αναβαθμισμένος” Άσαντ. Ένας Άσαντ, ο οποίος παρά τη συμφωνία με τους Κούρδους, που έφερε τον στρατό του στα σύνορα με την Τουρκία, για πρώτη φορά μετά από χρόνια, επιτέθηκε φραστικά στους αυτονομιστές, καταλογίζοντάς τους ευθύνες για τις εξελίξεις.

Θέματα εφαρμογής της συμφωνίας Πούτιν-Ερντογάν συζήτησε αργά το βράδυ της Τετάρτης με τον επικεφαλής των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) και ο Ρώσος υπουργός Άμυνας  Σόϊγκου, ο οποίος έδωσε διαβεβαιώσεις ότι η Μόσχα θα αυξήσει την αριθμό των στρατονόμων της κοντά στα σύνορα Συρίας-Τουρκίας. Οι Ρώσοι πάντως έχουν αναπτυχθεί στην περιοχή, στέλνουν ενισχύσεις και κάνουν ήδη περιπολίες.

Τι πήραν οι Τούρκοι  

Ο Ερντογάν ζητούσε επιμόνως τη δημιουργία μιας “ζώνης ασφαλείας” που να εκτείνεται σχεδόν σε όλο το μήκος των συνόρων του με τη Συρία και σε βάθος κάτι μεγαλύτερο από τα 30 χιλιόμετρα, στην οποία θα είχε και τον πλήρη έλεγχο. Η συμφωνία με τους Αμερικανούς δεν προσδιόριζε το βάθος της ζώνης, ενώ σε ό,τι αφορά το μήκος της, την περιόριζε στον άξονα που ορίζουν οι πόλεις Τελ Αμπιάντ  και Ράς αλ-Άιν. Του έδινε όμως τον πλήρη έλεγχο εντός αυτής της περιοχής και προέβλεπε την απομάκρυνση των κουρδικών δυνάμεων από αυτήν, όπως και έγινε.

Με τη νέα συμφωνία, οι Κούρδοι μαχητές αποσύρονται από μεγαλύτερη σε έκταση περιοχή, η οποία εκτείνεται δυτικά της Τελ Αμπιάντ μέχρι το Κομπάνι και ανατολικά της Ρας αλ-Άιν μέχρι πόλεις προς τα σύνορα με το Ιράκ. Κερδίζει δηλαδή σε μήκος, καθώς καλύπτεται μία έκταση κοντά στις προσδοκίες του, όμως η δράση του τουρκικού στρατού περιορίζεται στα δέκα χιλιόμετρα. Μάλιστα, στις περιοχές που βρίσκονται έξω από τον άξονα των 120 χιλιομέτρων, όπου διαδραματίστηκε η επιχείρηση “Πηγή της Ειρήνης”, οι Τούρκοι στρατιώτες θα περιπολούν από κοινού με Ρώσους συναδέλφους τους.

Στα κέρδη του Ερντογάν, μετά το Σότσι, μπορεί να προστεθεί και η άρση από τον Τραμπ των κυρώσεων που επέβαλε πρόσφατα στην Τουρκία. Οι Αμερικανοί έχουν μεταθέσει όμως, ήδη, την κόντρα με την Άγκυρα σε άλλο επίπεδο, κάνοντας λόγο για εγκλήματα πολέμου από την Τουρκία.

Η αναβάθμιση του Άσαντ

Για τον Πούτιν δεν χωρά καμία αμφιβολία ότι είναι, καιρό τώρα, ο ρυθμιστής της κατάστασης στην περιοχή, γεγονός που αποφέρει μεγάλα οφέλη στον σύμμαχό του Άσαντ. Σε αυτό έχει βοηθήσει βεβαίως, σημαντικά, και ο Τραμπ. Με την απόφασή του μάλιστα να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα, και την τουρκική εισβολή που ακολούθησε, ο Ρεπουμπλικάνος έκανε στον Ρώσο ομόλογό του καλύτερο δώρο. Έστειλε τους Κούρδους στην “αγκαλιά” του Άσαντ, όπως επιθυμούσε διακαώς ο Πούτιν.

Αυτή η, αναγκαστική για τους Κούρδους, συμμαχία έφερε τον στρατό του Άσαντ σε προωθημένες θέσεις στις κουρδικές περιοχές, ακόμη και στο Κομπάνι, στα σύνορα με την Τουρκία. Η συμφωνία του Σότσι, που ακολούθησε, δεν νομιμοποιεί απλώς αυτήν την προώθηση του κυβερνητικού στρατού στον συριακό βορρά. Την διευρύνει κιόλας, καθώς δίνει το δικαίωμα στην Δαμασκό να εγκαταστήσει συνοριακά φυλάκια στα σύνορα με την Τουρκία, ανατολικά και δυτικά της ζώνης που ελέγχει ο Ερντογάν.

Έτσι, σύμφωνα με χάρτη του ρωσικού υπουργείου Άμυνας, πέντε συριακά συνοριακά φυλάκια θα εγκατασταθούν δυτικά, στην περιοχή του Κομπάνι, και δέκα ανατολικά, σε μια έκταση που φτάνει μέχρι τα σύνορα με το Ιράκ και συγκεκριμένα τις πόλεις Καμισλί και Ντερίκ. Η εξέλιξη αυτή ενισχύει ακόμη περισσότερο την εξουσία του Άσαντ, ιδιαίτερα η προώθησή του προς το ανατολικό άκρο, όπου δεν είχε πατήσει ποτέ τα τελευταία χρόνια.

Η περιοχή ήταν, άλλωστε, υπό τον έλεγχο των Αμερικανών, οι οποίοι, με την εκεί παρουσία τους, διέκοπταν την συνέχεια του λεγόμενου “σιιτικού διαδρόμου”, που ξεκινά από το Ιράν και μέσω των σιιτών του Ιράκ φτάνει στα σύνορα με την Τουρκία. Η δημιουργία συριακών σημείων ελέγχου, με δεδομένο ότι οι Ιρανοί πολεμούν στο πλευρό του Άσαντ, φαίνεται ότι ικανοποιεί και τον Ροχανί, που είναι ο τρίτος εταίρος στην συμφωνία της Αστάνας για την Συρία. Η Τεχεράνη εξάλλου έχει εκφραστεί, ήδη, θετικά υπέρ της συμφωνίας Πούτιν-Ερντογάν.

Αν και κερδισμένος, καθώς κατέχει τα 2/3 της συριακής επικράτειας, ο Άσαντ αντιδρά στην παρουσία του τουρκικού στρατού στα βόρεια συριακά εδάφη. Παραλλήλως, θέτει και το θέμα Ιντλίμπ, της μοναδικής επαρχίας που δεν ελέγχει και στην οποία επίσης ισχύει μια ρωσοτουρκική συμφωνία.

Έχασε όντως ο Τραμπ;

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, αν και συνήθως σχολιάζει τα πάντα σχεδόν αυτοστιγμεί, αντέδρασε στην συμφωνία του Σότσι ένα εικοσιτετράωρο μετά την ανακοίνωσή της. Αρχικά, με ένα tweet, στο οποίο έκανε λόγο για «μεγάλη επιτυχία» και στη συνέχεια με πανηγυρικές δηλώσεις από τον Λευκό Οίκο, απ’ όπου μίλησε για ένα «φανταστικό αποτέλεσμα» και για ένα «σημαντικό επίτευγμα του αντιπροέδρου Πενς», για τα οποία δεν χύθηκε «σταγόνα αμερικανικού αίματος». Παραλλήλως ανακοίνωσε την άρση των πρόσφατων κυρώσεων που επέβαλλε στην Τουρκία, κρίνοντας ότι η εκεχειρία στη βόρεια Συρία είναι πλέον μόνιμη. Ήταν, άλλωστε, κάτι που είχε προτείνει στους Τούρκους, λίγες ώρες πριν την συμφωνία Πούτιν-Ερντογάν, αν δεν τερματίσουν την προσωρινή κατάπαυση πυρός και την μετατρέψουν σε διαρκείας.

Μέσα σε κλίμα έντονων επικρίσεων για τις επιλογές του, ο Τραμπ οικειοποιήθηκε τη δημιουργία “ζώνης ασφαλείας” στη Συρία για λογαριασμό της κυβέρνησής του και υπεραμύνθηκε της απόφασής του να αποσύρει τους Αμερικανούς στρατιώτες. Καταφέρθηκε μάλιστα και πάλι εναντίον αποφάσεων προηγούμενων ετών που προέβλεπαν τη διατήρηση Αμερικανικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή.

Ο Τραμπ δεν έκρυψε ποτέ την αντίθεσή του με την αμερικανική εμπλοκή σε πολέμους διαρκείας (Ιράκ, Αφγανιστάν). Δεν έκρυψε ούτε την προτίμησή του οι περιφερειακές κρίσεις να διευθετούνται από περιφερειακές δυνάμεις ή συνασπισμούς. Το είχε κάνει σαφές, ήδη από το 2017, κατά την επίσκεψή του στη Σαουδική Αραβία, όταν έκλεινε τη συμφωνία μαμούθ για την πώληση όπλων στο Ριάντ. Το ίδιο έχει πει πολλές φορές και για τη Συρία, ειδικά μετά την συνάντησή του με τον Πούτιν στο Ελσίνκι, πριν από δύο χρόνια, δείχνοντας την Τουρκία, την Ρωσία και το Ιράν. Χώρες που, όπως αναφέρει, έχουν συμφέροντα, και μάλιστα αντικρουόμενα, στην περιοχή, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται μίλια μακριά.

Προ ημερών εξάλλου, δεν δίστασε να χαρακτηρίσει «στρατηγικά ευφυή» την πολιτική της κυβέρνησής του στη Μέση Ανατολή. Έχοντας προφανώς στο μυαλό του τον Πούτιν, είχε πει τότε χαρακτηριστικά: «Έχεις την Τουρκία. Έχεις την Συρία. Κάποια στιγμή θα διαφωνήσουν και θα πολεμήσουν». Οι Αμερικανοί γνωρίζουν άλλωστε ότι τίποτε πιο εύθραυστο δεν υπάρχει στον πλανήτη από μια ειρηνευτική συμφωνία στη Μέση Ανατολή.