Τί αποκαλύπτουν τα Pandora Papers για τον κύκλο του Πούτιν

Το τελευταίο οικονομικό σκάνδαλο των Pandora Papers αποκαλύπτει, μεταξύ άλλων, την κατάφορη ανισότητα. Η παγκόσμια ελίτ έχει στήσει ένα παραμάγαζο, ένα παράλληλο οικονομικό σύμπαν, στο οποίο και κινείται. Υπεράκτιες εταιρείες, υπερπολυτελή ακίνητα σκορπισμένα σε όλη την υφήλιο και μηδενικά… που κόβουν την ανάσα. Όπως ήταν φυσικό, η προσοχή όλων στράφηκε στα πιο αναγνωρίσιμα πρόσωπα.

Μπορεί το όνομα του Βλαντιμίρ Πούτιν να απουσίαζε από τη λίστα, αλλά το ίδιο δεν ίσχυε και για τον περίγυρό του: συνεργάτες, σύντροφοι, φίλοι, ίματζ μέϊκερς και νόθα παιδιά βρίσκονται εκεί, κατέχοντας πλούτο που σκανδαλίζει. Τα εκατομμύρια που αποκαλύφθηκαν, κρυμμένα πίσω από εταιρείες και ακίνητα, ρίχνουν φως στην περίπλοκη προσωπική ζωή του Ρώσου ηγέτη.

Ο ισχυρός άνδρας της Ρωσίας, αν και πρωταγωνιστεί στη δημόσια σφαίρα πάνω επί δύο δεκαετίες, έχει κρατήσει την προσωπική του ζωή μακριά από αδιάκριτα βλέμματα. Κανείς δεν γνωρίζει τί ακριβώς έχει μεσολαβήσει από τη λήξη του πρώτου του γάμου. Ακόμα και οι κόρες που απέκτησε από αυτόν, άλλαξαν τα ονόματά τους και χάθηκαν στην ανωνυμία. Μία ιδιαίτερα προνομιούχα ανωνυμία, σύμφωνα με τις κακές γλώσσες.

Οι φήμες για τις μετέπειτα συντρόφους του Πούτιν και τους απογόνους του δίνουν και παίρνουν. Είναι η πρώτη φορά, όμως, έστω και με αυτό τον τρόπο, που κάποιες εξ αυτών επιβεβαιώνονται. Το μαύρο χρήμα και η πορεία του από το Κρεμλίνο στο Μονακό μαρτυρά τον στενό κύκλο του Ρώσου προέδρου. Πολύ πριν κατακτήσει τα κλειδιά του Κρεμλίνου και αποκτήσει προσωνύμια, όπως “γκρι καρδινάλιος” και “αόρατος άνθρωπος”, ο Πούτιν γνώριζε τί θα πει μυστικοπάθεια.

Υπεράκτιες συναλλαγές

Από τη στιγμή της γέννησής του αναγκάστηκε να προσαρμοστεί σε διαμέρισμα του ενός δωματίου. Η νεανική του ζωή στους δρόμους του Λένιγκραντ ήταν κι αυτή παιδευτική. «Εάν ο καυγάς είναι αναπόφευκτος, χτύπα πρώτος», συνήθιζε να λέει και εντέλει να εφαρμόζει καθ’ όλη τη διάρκεια της ηγεμονίας του. Στο πλαίσιο της στρατηγικής του αυτής, φρόντιζε και να αποκρύψει όσους είναι σημαντικοί για εκείνον από το στόχαστρο των αντιπάλων του.

Το Σεπτέμβριο 2003 έλαβε χώρα μια μυστική συναλλαγή. Η τοποθεσία ήταν το Μονακό, πόλος έλξης του διεθνούς πλούτου και συγκεκριμένα ένα πολυτελές καζίνο. Στο εστιατόριό του, ένα πολυτελές διαμέρισμα άλλαξε χέρια. Ένας ντόπιος συμβολαιογράφος υπέγραψε τη συμφωνία. Τιμή αγοράς: 3,6 εκατ. ευρώ. Από το μπαλκόνι, ο νέος ιδιοκτήτης θα μπορούσε να απολαμβάνει την εντυπωσιακή μαρίνα του Μονακό, γεμάτη το καλοκαίρι από πλωτά σούπερ -γιοτ.

Η ασφάλεια του κτιρίου προστάτευε τους ενοίκους από αδιάκριτους τουρίστες, ενώ στην οροφή υπήρχε και ελικοδρόμιο για όσους ήθελαν να μετακινηθούν με αυτό τον τρόπο. Η ταυτότητα του αγοραστή παρέμεινε μυστική. Την προστάτευε μία υπεράκτια εταιρεία εισηγμένη στις βρετανικές Παρθένες Νήσους, η οποία με τη σειρά της ανήκε σε μία άλλη εταιρεία με έδρα τον Παναμά.

Σχεδόν δύο δεκαετίες μετά, χάρη στα Pandora Papers, ο αληθινός αγοραστής αποκαλύφθηκε και το όνομα αυτού είναι Σβετλάνα Κριβονόγκιχ. Η άγνωστη στο ευρύ κοινό γυναίκα, την περίοδο εκείνη ήταν μόλις 28 ετών και φαινομενικά δεν είχε κανένα μέσο να αποκτήσει πλούτο που να της εξασφάλιζε ούτε διαμέρισμα στην χώρα της τη Ρωσία, πόσο μάλλον στο Μονακό.

Εκατομμυριούχος η Σβετλάνα

Κι όμως, από τη μία ημέρα στην άλλη, απέκτησε μία περιουσία 100 εκατομμυρίων δολαρίων. Για την ακρίβεια, εβδομάδες μετά την απόκτηση της κόρης της… Φήμες, την εμφάνιζαν να διατηρεί πολυετή μυστικό δεσμό με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, ενόσω, μάλιστα, εκείνος ήταν παντρεμένος. Ό,τι και να ίσχυε παρασκηνιακά δεν θα μπορούσε να διαρρεύσει. Ο ισχυρός άνδρας της Ρωσίας κρατούσε εμμονικά τη ζωή του στο σκοτάδι.

Πολύ πριν αποκτήσει εξουσία, είχε ερωτευτεί και παντρευτεί την Λουντμίλα, η οποία εργαζόταν ως αεροσυνοδός. Απέκτησαν δύο κόρες, τη Μαρία και την Κατερίνα. Και οι δύο παραμένουν μέχρι σήμερα άφαντες, καθώς έχουν αλλάξει τα επίθετά τους, ενώ αμφισβητείται η γνησιότητα των ελάχιστων φωτογραφιών τους που κυκλοφορούν. Ο γάμος του βρισκόταν σε κρίση, όταν η Σβετλάνα μπήκε στη ζωή του.

Ο δεσμός αποδείχθηκε ισχυρότερος και επιστέγασμα αυτού ήταν η απόκτηση της κόρης τους. Ένας ρωσικός ερευνητικός ιστότοπος, μήνες πριν κλείσει άδοξα, αποκάλυψε τη σχέση αυτή, υποστηρίζοντας ότι συνολικά διήρκησε μία δεκαετία, οδηγώντας και στον τυπικό χωρισμό το ζεύγος Πούτιν έπειτα από 30 χρόνια κοινής ζωής. Υποτίθεται ότι, ο Πούτιν γνωρίστηκε με τη Σβετλάνα όταν εκείνη ήταν ακόμα φοιτήτρια Οικονομικών και εκείνος αντιδήμαρχος της Αγίας Πετρούπολης.

Έκτοτε, η ανύπαντρη μητέρα και σερβιτόρα ταπεινής καταγωγής έγινε εκατομμυριούχος με λογαριασμούς σε offshore και με μετοχές σε μεγάλες τράπεζες. Μετά τις αποκαλύψεις, εντοπίστηκε και η 17χρονη πλέον κόρη της Σβετλάνα. Αν κρίνει κανείς από τα σόσιαλ μίντια, η νεαρή Ελιζαμπέτα (Λουίζα για τους φίλους) ζει μία υπερπολυτελή ζωή, ενώ η ομοιότητα της με τον Πούτιν είναι εντυπωσιακή.

Ο κολλητός του Πούτιν στο Forbes

Ένας ειδικός φυσιογνωμιστής έκανε λόγο για 70,8% ομοιότητα. Τόσο η ίδια η κοπέλα, όσο και η μητέρα της αρνούνται τη συγγένεια. Πλέον, η Σβετλάνα θεωρείται μία επιτυχημένη επιχειρηματίας, καθώς μεταξύ άλλων έχει μερίδιο στην τράπεζα Rossiya. Η κόρη της σπουδάζει στο εξωτερικό. Το Κρεμλίνο, πάντως, διέψευσε οποιαδήποτε σχέση. Ο εκπρόσωπός του, σχολιάζοντας το οικονομικό σκάνδαλο, υποστήριξε ότι ο Ρώσος πρόεδρος δεν σχετίζεται με τα ονόματα από τη λίστα.

Η Σβετλάνα, όμως, δεν είναι η μοναδική προστατευόμενη του Ρώσου πρόεδρου που βρέθηκε στη νέα λίστα. Ο στενός φίλος του Γκενάντι Τιμτσένκο επίσης βρίσκεται εκεί. Η έρευνα αποκαλύπτει πώς διοχετεύθηκαν περισσότερα από ένα δισ. ευρώ στον Τιμτσένκο, μέσω ανωνύμων εταιρειών. Σήμερα, η περιουσία του φαίνεται ότι υπερβαίνει τα 19 δισ. δολάρια.

Ο Πούτιν δεν έχει ποτέ αμφισβητήσει την στενή σχέση του με τον Τιμτσένκο, η οποία μετράει τουλάχιστον τρεις δεκαετίες. Έχει, όμως, υποστηρίξει ότι δεν συνέβαλε στην οικονομική του άνοδο. Όπως και να είναι, η τελευταία είναι εντυπωσιακή, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο Τιμτσένκο ξεκίνησε από το μηδέν ως τεχνοκράτης και το 2008 το περιοδικό Forbes τον συμπεριέλαβε για πρώτη φορά στον κατάλογο των πλουσιότερων ανθρώπων.

Η εταιρεία Gunvor International, που ίδρυσε, είναι μία από τις μεγαλύτερες εμπορίας πετρελαίου παγκοσμίως. Ουσιαστικά, εξάγει ρωσικό πετρέλαιο. Η Gunvor και ο ίδιος ο Τιμτσένκο προχώρησαν στην απόκτηση μεριδίων σε επιχειρήσεις και τράπεζες της Ρωσίας, όπως η Novatek. Εναντίον του, πάντως, έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τις ΗΠΑ. Ο Πούτιν τον έχει, επίσης, ορίσει ως το βασικό αρμόδιο για τις επιχειρηματικές σχέσεις της Μόσχας με την Κίνα.

Ο “χρυσός” επικοινωνιολόγος

Ένα ακόμα ρωσικό όνομα που ξεχωρίζει στα Pandora Papers είναι αυτό του Κονσταντίν Ερνστ. Πρόκειται για ένα διανοούμενο, μέλος της “χρυσής νεολαίας” της ύστερης σοβιετικής εποχής, ο οποίος αφοσιώθηκε στην τηλεόραση. Ανέλαβε το σημαντικότερο τηλεοπτικό δίκτυο της Ρωσίας, το Channel One και με το προφίλ του Ρώσου ηγέτη. Στέκεται στο πλευρό του όλα τα χρόνια της παντοκρατορίας τους, ως ένας από τους στενότερους συμβούλους του.

Αυτός ήταν που ανέλαβε να τον “εκμοντερνίσει”, να τον κάνει πιο προσιτό, πιο αυστηρό, πιο θεϊκό, πιο πατερούλη, πιο νέο και τέλος πάντων να του φορέσει όποιο μανδύα χρειαζόταν την εκάστοτε περίοδο ο Ρώσος πρόεδρος για να διατηρήσει τη δημοφιλία του. Μεταξύ άλλων, ο Ερνστ ανέλαβε την τηλεοπτική προβολή της πρώτης ορκωμοσίας του Πούτιν, όπως και των επόμενων.

Αυτός ήταν που οργάνωσε τις παρελάσεις για την Ημέρα της Νίκης επί των Ναζί με κάμερες στα πιλοτήρια των μαχητικών αεροσκαφών, αλλά και την ετήσια επικοινωνία του Πούτιν με τους Ρώσους πολίτες που απαντά από τηλεοράσεως σε ερωτήσεις τους. Αυτός βρίσκεται και πίσω από κάθε βίντεο που εμφανίζει τον Πούτιν να γυμνάζεται, να πιλοτάρει, να πέφτει με αλεξίπτωτα, να ιππεύει άλογα.

Αυτός είναι που έκανε την επικοινωνιακή διαχείριση της προσάρτησης της Κριμαίας και την επικοινωνιακή αποδόμηση του Αλεξέι Ναβάλνι. Σε αυτόν εμπιστεύθηκε ο Πούτιν την οργάνωση και σκηνοθεσία της τελετής έναρξης και λήξης των χειμερινών Ολυμπιακών αγώνων στο Σότσι. Σύμφωνα με τα Pandoras Papers, τότε ήταν που συστήθηκε στις βρετανικές Παρθένες Νήσους μια εταιρεία, πίσω από την οποία κρυβόταν ο Έρνστ και το 23% μίας κρατικής ιδιωτικοποίησης αξίας δισ. δολαρίων.

Εννέα μήνες μετά την λήξη των Ολυμπιακών, ο Έρνστ μέσω υπεράκτιας εταιρείας αγοράζει 39 από τους πιο εμβληματικούς κινηματογράφους στη Μόσχα από την σοβιετική περίοδο. Η συμφωνία χρηματοδοτήθηκε από την VTB Bank, μία κρατική τράπεζα-ίδρυμα που αναφέρεται συχνά σαν ο προσωπικός “κουμπαράς” του Πούτιν. Τα αρχεία που διέρρευσαν αποκαλύπτουν επίσης ότι ο Ερνστ έλαβε δάνειο ύψους 16,2 εκατ. δολαρίων από την ίδια τράπεζα.

Ολιγάρχες και παιδικοί φίλοι

O ολιγάρχης Γιούρι Κοβάλτσουκ επίσης βρίσκεται στα Pandora Papers. Πρόκειται για στενό συνεργάτη του Πούτιν, που παλαιότερα ο Λευκός Οίκος τον είχε χαρακτηρίσει «προσωπικό τραπεζίτη» του Ρώσου ηγέτη. Μεταξύ άλλων, κατέχει πολλές offshore εταιρείες αξίας πολλών εκατ. ευρώ. Είναι και ιδιοκτήτης της National Media Group, ένας εκ των μεγαλύτερων μιντιακών ομίλων της Ρωσίας.

Επικεφαλής σε αυτόν είναι η φερόμενη ως σύντροφος του Πούτιν και πρώην χρυσή Ολυμπιονίκης της ρυθμικής Αλίνα Καμπάεβα. Οι δυο τους λέγεται ότι έχουν αποκτήσει και ένα παιδί. Μεταξύ άλλων, έχει στην κατοχή της και το Igora ski resort, το οποίο είναι μία από τις αγαπημένες τοποθεσίες που πραγματοποιεί “αποδράσεις” ο Πούτιν και το μέρος που τελέστηκε ο γάμος της κόρης του Κατερίνας.

Κανείς, όμως, στη λίστα, δεν βρισκόταν πιο κοντά στον Πούτιν από τον παιδικό του φίλο Πιοτρ Κόλμπιν, ο οποίος έφυγε από τη ζωή το 2018.  Οι πολιτικοί του αντίπαλοι εδώ και χρόνια διατείνονται ότι, όπου συναντούσε κανείς το όνομα του Κόλμπιν, μπορούσε να υποθέσει ότι πίσω από αυτόν βρισκόταν ο ίδιος ο Πούτιν. Οι δύο άνδρες ήταν κολλητοί από την παιδική τους ηλικία.

Η οικογένεια Πούτιν είχε νοικιάσει το διαμέρισμα της θείας του Κόλμπιν. Τότε ο Βλαντιμίρ ήταν δύο ετών και ο Πιοτρ ένα χρόνο μεγαλύτερος. Έγιναν αχώριστοι. Στην εφηβεία μαζί δούλευαν για το χαρτζιλίκι τους, μαζί στη διασκέδαση με νεαρές κοπέλες, μαζί και στις κοπάνες από το σχολείο, μαζί και στους καυγάδες με τους γείτονες. Οι δρόμοι τους, όμως, χώρισαν όταν ο Πούτιν έγινε μέλος της KGB, ενώ ο φίλος του δούλευε σε κρεοπωλείο για να επιβιώσει.

Ο Κόλμπιν με το Toyota

Συχνά πυκνά, έστελναν επιστολές ο ένας στον άλλον και σε μία από αυτές, ο δυνατός πλέον πολιτικά Πούτιν κάλεσε τον παιδικό του φίλο και όπως έλεγε «έναν από τους ελάχιστους ανθρώπους που μπορώ να εμπιστευτώ», να πάει κοντά του. Λέγεται ότι τον βοήθησε να ασχοληθεί με τις επιχειρήσεις. Στην πορεία έγινε ο κύριος εξαγωγέας της τέταρτης μεγαλύτερης πετρελαϊκής εταιρείας της Ρωσίας (Surgutneftegas), ενώ ήταν κρυφός μέτοχος και της Gunvor του Τίμτσενκο.

Ο Κόλμπιν συνέχισε να ζει ταπεινά, στη σκιά του φίλου του. Το χρήμα, όμως, έρρεε. Σύμφωνα με τα Pandora Papers, ο Κόλμπιν τα μετέφερε στην Ελβετία και στη συνέχεια δημιούργησε μία εταιρεία στον Παναμά. Οι εταιρείες πολλαπλασιάζονταν, καθώς η περιουσία του έφτασε τα 550 εκατ. δολάρια. Παρόλα αυτά, όσοι τον γνώριζαν τον περιγράφουν ως τον πιο απλό τύπο, που σύχναζε σε καφέ της Αγίας Πετρούπολης.

Οδηγούσε ένα Toyota και ταξίδευε μόνο οικονομική θέση με την Aeroflot. Είχε ένα μικρό σκυλί πάντα συντροφιά, ενώ συνήθιζε να λέει ότι «δεν είμαι επιχειρηματίας». Για πολύ καιρό κανείς δεν γνώριζε την ύπαρξή του. Το 2012, η ​​ρωσική εφημερίδα Vedomosti τον κατονόμασε ως τον τρίτο συνιδιοκτήτη της Gunvor.

Η περίπτωση Τσεμέζοφ

Ένα ακόμα όνομα που μπορεί να συναντήσει κανείς στα αρχεία του Pandora Papers, είναι αυτό του Σεργκέι Τσεμέζοφ ή για την ακρίβεια της κόρης του Αναστάσιας Ιγκνάτοβα. Είναι ιδιοκτήτρια μιας υπεράκτιας εταιρείας που ονομάζεται Trident Trust, στην οποία ανήκει ένα πολυτελές γιοτ 85 μέτρων ονόματι Valerie αξίας περίπου 140 εκατ. δολαρίων. Πέντε χρόνια νωρίτερα, ήταν ο γιός του που φιγουράριζε στα Panama Papers. Σε αυτά αποκαλύφθηκε ότι κρυβόταν πίσω από μία υπεράκτια εταιρεία που επωφελήθηκε από την κατασκευή ενός εθνικού δικτύου οπτικών ινών αξίας 550 εκατ. δολαρίων. Ο πατέρας, όμως, είναι αυτός που εντοπίζεται σε θολές φωτογραφίες, οι οποίες και χρονολογούνται στη δεκαετία του 1980. Σε αυτές στέκεται δίπλα στον τότε άγνωστο Πούτιν.

Η γνωριμία των δύο μετράει δεκαετίες και έχει περάσει από σαράντα κύματα. Τότε, που ο άγνωστος πράκτορας της KGB αγκάλιαζε θερμά τον καλό του φίλο, κοιτάζοντας τον φακό παιχνιδιάρικα. Συναντήθηκαν λίγο μετά την πρόσληψη του Τσεμέζοφ στην επιχείρηση Luch. Τρία χρόνια αργότερα, ο φιλόδοξος άνδρας είχε καταφέρει να ανέβει στην ιεραρχία και να τεθεί επικεφαλής του ομίλου.

Κατά πολλούς, η ταχεία αυτή εξέλιξη είχε να κάνει και με τον παρασκηνιακό ρόλο του Τσεμέζεφ στην KGB. Η φιλία του με τον Πούτιν είχε μετατραπεί σε οικογενειακό δεσμό. Οι σύζυγοι των δύο ανδρών ήταν κολλητές. Η πρώτη σύζυγος του Τσεμέζοφ ονομαζόταν Αγάπη και μέχρι και σήμερα είναι μία από τις στενότερες φίλες της Λουτμίλα. Σύμφωνα με τους βιογράφους του Πούτιν, ζούσαν όλοι μαζί για ένα διάστημα μηνών στο ίδιο σπίτι. Τα παιδιά τους μεγάλωσαν μαζί, ενώ ο Πούτιν έχει βαφτίσει και ένα από τα εγγόνια του Τσεμέζοφ.

Από τότε, όμως, μεσολάβησαν πολλά. Ο Ρώσος πρόεδρος πια σπάνια επιδεικνύει συναισθήματα στη θέα φωτογράφων. Αποφεύγει να φωτογραφίζεται ή να παραδέχεται φιλίες. Ο Τσεμέζοφ αποτελεί εξαίρεση, απολαμβάνοντας την εμπιστοσύνη του Ρώσου προέδρου. Η εμπιστοσύνη αυτή είναι που λειτούργησε ως διαβατήριο για να τεθεί ο Τσεμέζοφ επικεφαλής του ρωσικού κρατικού ομίλου Rostec. Στο παρελθόν είχε επίσης διατελέσει επικεφαλής της επίσης κρατικής εταιρείας Rosoboronexport.

Ό,τι κάνουν και ηγέτες στη Δύση

Συμμετέχει στο ανώτατο συμβούλιο του κόμματος “Ενωμένη Ρωσία” και θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ανθρώπους στο περιβάλλον του Ρώσου προέδρου, με ισχύ και επιρροή. Το 1996 ήταν σύμβουλος του Πούτιν για τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις. Το 2007 προέβη σε ένα σημαντικό βήμα, ενώνοντας 437 ξεχωριστές εταιρείες σε μία. Ο Τσεμεζόφ πίστευε ότι αυτή η ένωση θα ενδυναμώσει τον τεχνολογικό τομέα της χώρας.

Κατά την περίοδο της πανδημίας, ενεπλάκη και στο ερευνητικό ινστιτούτο που συνέβαλε στην παραγωγή του πρώτου εμβολίου κατά του κορωνοϊού, με την ονομασία Sputnik V. Η δεύτερη σύζυγός του, Αικατερίνα, κατέχει το 70% της εταιρείας Kate, η οποία έχει αναπτύξει αυτόματο κιβώτιο ταχυτήτων, το οποίο είναι εγκατεστημένο, μεταξύ άλλων, σε αυτοκίνητα Avtovaz.

Με τη σειρά της, η Rostec κατέχει το 29% του κεφαλαίου της Avtovaz. Είναι επίσης ιδιοκτήτρια δεκάδων εστιατορίων στη Μόσχα και σε άλλες ρωσικές πόλεις. Τα Pandora Papers εμπλέκουν διάφορα συγγενικά πρόσωπα του Τσεμεζόφ και συνεργάτες του, πολλοί εκ των οποίων έχουν μέσω offshore καλοκαιρινές βίλες στην Ισπανία και στη νότια Γαλλία. Ο πλούτος που συνδέεται με τον Τσεμέζοφ, όπως προκύπτει από τη διαρροή των Pandora Papers αγγίζει τα 302 εκατ. δολάρια.

Η νέα δημοσιογραφική έρευνα, λοιπόν, αποκαλύπτει ότι ο Πούτιν ναι μεν διέλυσε τους ολιγάρχες της περιόδου Γιέλτσιν, αλλά, όπως συμβαίνει πάντα στην ιστορία, έφτιαξε τον δικό του κύκλο από έμπιστους ανθρώπους. Οι αντίπαλοί του τον κατηγορούν ότι μέσω αυτών έχτισε ένα σύστημα, στο οποίο διοχέτευσε αμύθητο πλούτο. Κάπως έτσι, όμως, δεν συμβαίνει και με πολλούς πολιτικούς ηγέτες στη Δύση και στον υπόλοιπο κόσμο;