Τί δείχνει για το Κουρδικό η επίσκεψη των Τούρκων πολιτικών στον Οτσαλάν

Μετά από 26 χρόνια στις τουρκικές φυλακές, ο ηγέτης του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) Αμπντουλάχ Οτσαλάν αναδεικνύεται σε κεντρικό πρόσωπο στην προσπάθεια τερματισμού της 40ετούς σύγκρουσης ανάμεσα στην Τουρκία και το PKK. Η νέα ειρηνευτική πρωτοβουλία της Άγκυρας, η οποία υποστηρίζεται από ανώτερους πολιτικούς αξιωματούχους, εξαρτάται πλέον σε μεγάλο βαθμό από την επιρροή του Οτσαλάν στο PKK και τις πρόσφατες εκκλήσεις του προς την οργάνωση να αφοπλιστεί και να διαλυθεί.

Η εφαρμογή του ειρηνευτικού σχεδίου προϋποθέτει συγκεκριμένα βήματα, όπως τη δημιουργία νομικών πλαισίων που θα επιτρέψουν την επιστροφή των μαχητών του PKK από το βόρειο Ιράκ και την ομαλή ένταξή τους στην τουρκική κοινωνική ζωή. Παράλληλα, η κυβέρνηση Ερντογάν ενδέχεται να χρειαστεί να εξετάσει την αποφυλάκιση φιλοκούρδων πολιτικών και τη χαλάρωση των περιορισμών στην κουρδική πολιτική δραστηριότητα, προκειμένου να εξασφαλίσει ευρύτερη κοινωνική στήριξη.

Η επιτυχία της ειρηνευτικής διαδικασίας θα εξαρτηθεί από την ικανότητα της Άγκυρας να εξισορροπήσει το εθνικιστικό αίσθημα, το κύρος του Οτσαλάν και την εμπιστοσύνη των κουρδικών κοινοτήτων, που παραμένουν επιφυλακτικές έπειτα από επανειλημμένες διαψεύσεις στο παρελθόν.

Πολιτικοί υπολογισμοί από το άνοιγμα στον Οτσαλάν

Η προσεκτική στάση του Ερντογάν υποδηλώνει έναν πραγματισμό, ωστόσο τα πολιτικά του κίνητρα – και ιδιαίτερα η πιθανότητα να αποκομίσει εκλογικά οφέλη από την κουρδική ψήφο – μπορεί τόσο να επιταχύνουν, όσο και να θέσουν σε κίνδυνο τις συνομιλίες. Η διαδικασία ειρήνευσης αναμένεται να παραμείνει εύθραυστη, εξαρτώμενη από την πρόοδο των νομικών μεταρρυθμίσεων, τη συμμόρφωση του PKK και τον βαθμό στον οποίο η κουρδική κοινωνία θα πειστεί ότι η διαδικασία είναι δίκαιη και ασφαλής.

Παρότι η προσωπική επιρροή του Οτσαλάν παραμένει κρίσιμη, η μακροπρόθεσμη επιτυχία της διαδικασίας θα κριθεί από το κατά πόσον η Άγκυρα μπορεί να μετατρέψει τον διάλογο σε ουσιαστική και διαρκή πολιτική και κοινωνική μεταρρύθμιση. Η δε ειρηνευτική διαδικασία απαιτεί στενό συντονισμό μεταξύ πολλών παραγόντων: Της τουρκικής κυβέρνησης, του ίδιου του Οτσαλάν, της ενεργούς ηγεσίας του PKK στο βόρειο Ιράκ και των δυνάμεων που πρόσκεινται στον Οτσαλάν στη βόρεια Συρία.

Ο Ερντογάν έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό στο παρασκήνιο, αλλά έχει εγκρίνει τις κοινοβουλευτικές επισκέψεις, παρουσιάζοντάς τες ως πρωτοβουλίες που επιταχύνουν την «εξάλειψη της τρομοκρατίας». Αναλυτές επισημαίνουν ότι ο Τούρκος πρόεδρος ενδέχεται παράλληλα να επιδιώκει και πολιτικά οφέλη, μεταξύ των οποίων η προσέλκυση κουρδικής υποστήριξης ενόψει πιθανών πρόωρων εκλογών ή μελλοντικών συνταγματικών αλλαγών.

Επαφές με τους Σύρους-Κούρδους 

Καθώς η ειρηνευτική διαδικασία της Τουρκίας με το PKK συνεχίζεται, παράλληλες συνομιλίες βρίσκονται σε εξέλιξη μεταξύ των Σύρων Κούρδων και της Δαμασκού. Ο διοικητής των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), Μαζλούμ Αμπντί, δήλωσε ότι η οργάνωση επιθυμεί να συμμετάσχει στην εν εξελίξει ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ Τουρκίας και PKK, μέσα από διάλογο τόσο με την Άγκυρα, όσο και με τον φυλακισμένο ηγέτη του PKK, Αμπντουλάχ Οτσαλάν.

Σε συνέντευξή του στο πρακτορείο Mezopotamya, ο Αμπντί αποκάλυψε ότι οι SDF αντάλλαξαν απόψεις με τον έγκλειστο ηγέτη του PKK μέσω γραπτής επικοινωνίας, προσθέτοντας ότι μια επίσκεψη στον Οτσαλάν στο Ιμραλί από αξιωματούχους της κουρδοκρατούμενης διοίκησης στη Συρία θα μπορούσε «να συμβάλει θετικά τόσο στην ειρηνευτική διαδικασία, όσο και στην επίλυση των ζητημάτων στη Βόρεια και Ανατολική Συρία».

Πρόσθεσε ότι και ο ίδιος ο Οτσαλάν, που είναι φυλακισμένος στην Τουρκία από το 1999, επιθυμεί μια τέτοια επίσκεψη, αναφερόμενος στην αντιπροσωπεία του Δημοκρατικού Κόμματος Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών (DEM), που πρόσφατα επισκέφθηκε τον ηγέτη του PKK. Το ζήτημα αυτό συζητήθηκε ανάμεσα στον Οτσαλάν και σε αντιπροσωπεία βουλευτών της κοινοβουλευτικής επιτροπής που επιβλέπει την ειρηνευτική διαδικασία, κατά την επίσκεψή τους χθες, σύμφωνα με ανακοίνωση της Βουλής. Αν και δεν δόθηκαν περισσότερες λεπτομέρειες, η Άγκυρα είχε προηγουμένως δηλώσει ότι ο Οτσαλάν θα έπρεπε να απευθύνει ξεχωριστό κάλεσμα για τον αφοπλισμό των SDF.

Επαφές Τουρκίας-SDF

Ο Αμπντί αποκάλυψε επίσης ότι υπάρχουν επαφές μεταξύ SDF και Τουρκίας, αλλά σε περιορισμένο επίπεδο. «Υπάρχουν ανοικτοί δίαυλοι μεταξύ μας. Ωστόσο, δεν υπάρχει συμφωνία. Θέλουμε αυτές οι συνομιλίες να ενισχυθούν. Θέλουμε να γίνουν επίσημες και να φτάσουμε σε συμφωνία για ορισμένα ζητήματα.»

Ο ίδιος απέρριψε τους τουρκικούς ισχυρισμούς ότι οι SDF αποτελούν απειλή για την Τουρκία, δηλώνοντας: «Εμείς είμαστε αυτοί που δεχόμαστε επίθεση. Εμείς είμαστε αυτοί των οποίων η γη έχει καταληφθεί. Εμείς είμαστε αυτοί που έχουν εκτοπιστεί και δεν μπορούν να επιστρέψουν». Ωστόσο, το βασικό σημείο τριβής είναι το μοντέλο διακυβέρνησης: Oι SDF επιδιώκουν να διατηρήσουν την αυτόνομη διοίκησή τους, ενώ τόσο η Δαμασκός όσο και η Άγκυρα επιμένουν ότι η συριακή κυβέρνηση πρέπει να ασκεί πλήρη κυριαρχία σε όλη τη χώρα.

Ο Αμπντί δήλωσε ότι η πρόθεσή τους δεν είναι να διχοτομήσουν τη Συρία: «Αυτό δεν είναι διαμελισμός. Δεν αποδυναμώνει τη Συρία· αντιθέτως, την ενισχύει.» Πρόσθεσε ότι η πρόοδος στις συνομιλίες ενσωμάτωσης της Συρίας θα συμβάλει και στην ειρηνευτική διαδικασία της Τουρκίας. «Η επίλυση των ζητημάτων με την συριακή κυβέρνηση θα φέρει και στην Τουρκία. Γι’ αυτό θέλουμε η Τουρκία να στηρίξει αυτή τη διαδικασία και όχι να την αντιπαλέψει».

Ο Αμπντί σημείωσε ότι οι τρέχουσες συζητήσεις μεταξύ SDF, συριακής κυβέρνησης και ΗΠΑ επηρεάζονται από τη διεθνή διπλωματία, αναφερόμενος στις 10 Νοεμβρίου και στις συναντήσεις στην Ουάσινγκτον μεταξύ του Τραμπ, του Άχμεντ αλ-Σαράα και του Χακάν Φιντάν. Παρότι κανένας εκπρόσωπος των SDF δεν παρέστη στις συναντήσεις, ο Αμπντί είπε ότι οι λεπτομέρειες της συνάντησης μεταφέρθηκαν από τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Τουρκία και ειδικό απεσταλμένο για τη Συρία, Τομ Μπαράκ. Σύμφωνα με τον Αμπντί: «Η τουρκική πλευρά εξέφρασε ορισμένα παράπονα. Ωστόσο, απ’ όσο καταλάβαμε, αυτή τη φορά δεν ήταν τόσο αιχμηρά. Δεν χρησιμοποίησαν απειλητική ή σκληρή γλώσσα. Κυρίως εξέφρασαν τα αιτήματά τους για λύση».

Παρέμβαση Μπαχτσελί και εντάσεις στην Βουλή

Η διαδικασία πυροδοτήθηκε όταν ο ηγέτης του MHP (Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης)  Ντεβλέτ Μπαχτσελί, κάλεσε την αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή να συγκροτήσει αντιπροσωπεία για το Ιμραλί. Δήλωσε χαρακτηριστικά: «Αν κανείς δεν θέλει να αναλάβει αυτή την επίσκεψη, αν όλοι παριστάνουν τις τρεις μαϊμούδες, το δηλώνω ανοιχτά: θα πάρω τρεις συναδέλφους μου και δεν θα διστάσω να πάω στο Ιμραλί με δικά μας μέσα. Δεν θα αποφύγω να καθίσω πρόσωπο με πρόσωπο».

Η επιτροπή συνεδρίασε υπό την προεδρία του Προέδρου της Βουλής Νουμάν Κουρτουλμούς. Ο υπουργός Εσωτερικών Αλί Γερλικαγιά, ο υπουργός Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ και ο διοικητής της ΜΙΤ, Ιμπραχίμ Καλίν, ενημέρωσαν τα μέλη σε συνεδρίαση κεκλεισμένων των θυρών. Η σύγκρουση ξέσπασε όταν ετέθη το ζήτημα της επίσκεψης στον Οτσαλάν.

Το AKP (κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης) επέμεινε να διεξαχθεί η συζήτηση με πλήρη μυστικότητα. Το CHP (Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, αξιωματική αντιπολίτευση) διαφώνησε και αποχώρησε από τη συνεδρίαση, προτείνοντας αντ’ αυτού τηλεδιάσκεψη – πρόταση που απορρίφθηκε. Τελικά, AKP, MHP, DEM (κοινοβουλευτικό-κουρδικό κόμμα) και Yeni Yol (Νέος Δρόμος, κόμμα Νταβούτογλου-Μπαμπατζάν) ψήφισαν υπέρ της μυστικότητας. Η επιτροπή ενέκρινε, με 32 ψήφους υπέρ, δύο κατά και τρεις αποχές, την πραγματοποίηση επίσκεψης στο Ιμραλί.