Τί έφερε τα πρώτα βαριά σύννεφα στις σχέσεις Τουρκίας-Ουκρανίας

Τα πρώτα βαριά σύννεφα στις σχέσεις Τουρκίας-Ουκρανίας εμφανίστηκαν αυτή την εβδομάδα, με την ανάρτηση στον ιστότοπο “Πόλεμος και Κυρώσεις” που συνδέεται με το ουκρανικό υπουργείο Εξωτερικών και την κρατική υπηρεσία για την αντιμετώπιση της Διαφθοράς, που επίσης υπάγεται απευθείας στην ουκρανική κυβέρνηση, για την επιβολή κυρώσεων σε επιφανείς Τούρκους τραπεζίτες και επιχειρηματίες, με την επίκληση του ευρωπαϊκού πλαισίου κυρώσεων κατά της Ρωσίας.

Το έγγραφο είναι ανεπίσημο (δεν φέρει υπογραφή του υπουργού Εξωτερικών Κουλέμπα ή άλλου αξιωματούχου της κυβέρνησης Ζελένσκι). Το περιεχόμενό του όμως είναι ρητά και κατηγορηματικά διατυπωμένο που παραπέμπει σε κυβερνητική απόφαση και, όπως είναι επόμενο, έχει κάνει άνω-κάτω την Άγκυρα. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτό το ανεπίσημο έγγραφο που φιλοξενείται στο επίσημο site του υπουργείου Εξωτερικών της Ουκρανίας οι επικεφαλής των τουρκικών τραπεζών Ziraat Bankasi, İş Bank και Credit Europe Bank έχουν συμπεριληφθεί σε ένα είδος “μαύρης λίστας” του Κιέβου και θα ισχύουν εφεξής ότι ισχύει για τα πρόσωπα που συμπεριλαμβάνονται στην ευρωπαϊκή μαύρη λίστα για τη Ρωσία.

Ο ουκρανικός ιστότοπος “Πόλεμος και Κυρώσεις” εγκαθιδρύθηκε αμέσως μετά τη ρωσική εισβολή και παρουσιάστηκε επισήμως από το υπουργείο Εξωτερικών και τη NACP (την υπηρεσία για την αντιμετώπιση της Διαφθοράς) τον Απρίλιο. Κάθε άλλο, λοιπόν, παρά ανεπίσημη πηγή ενημέρωσης αποτελεί, παρότι το έργο του σύμφωνα με το Κίεβο είναι ανεξάρτητο από τις κυβερνητικές αποφάσεις.

Η τουρκική τράπεζα Ziraat είναι κρατική, η Is Bank έχει δουλειές στην Ουκρανία αλλά και στη Ρωσία, ενώ στην Credit Europe Bank επικεφαλής είναι ο Hysnu Oziegin, (προηγουμένως είχε την Finansank) ένας από τους μεγαλύτερους επιχειρηματίες της Τουρκίας, με πρόσβαση στο στενό περιβάλλον του προέδρου Ερντογάν. Να έγινε κάποιο λάθος από το Κίεβο ή κάποιοι χαμηλόβαθμοι κρατικοί παράγοντες να συμπεριέλαβαν τους μεγαλομετόχους τριών τουρκικών τραπεζών στη “μαύρη λίστα”, θεωρείται στην Άγκυρα απίθανο.

Όπως, έγραψε η τουρκική εφημερίδα Aydinlik η ενέργεια αυτή των ουκρανικών αρχών έχει θορυβήσει τις τουρκικές διπλωματικές υπηρεσίες και η αντίδραση του υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας ήταν άμεση και σε πολλά επίπεδα. Στην Άγκυρα κλήθηκε ο Ουκρανός πρέσβης, ενώ στο Κίεβο ο Τούρκος πρέσβης ζήτησε εξηγήσει από το ουκρανικό υπουργείο Εξωτερικών, όμως δεν είναι γνωστό τί είδους εξηγήσεις μπορεί να δόθηκαν και πως κρίθηκαν από την τουρκική πλευρά. Το βέβαιο είναι ότι το ζήτημα για τις σχέσεις Τουρκίας-Ουκρανίας είναι ανοιχτό και από τις δύο πλευρές.

Drones και κυρώσεις

Μόλις πριν από μία εβδομάδα στο Κίεβο μετέβη ο επικεφαλής της τουρκικής βιομηχανίας Bayraktar που κατασκευάζει να ομώνυμα drones Χαλούκ Μπαϊρακτάρ είχε συνομιλίες με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος τον ευχαρίστησε και με δημόσια δήλωση για την συμβολή της εταιρείας στην ενίσχυση των ουκρανικών δυνάμεων.

Από την πλευρά του ο Μπαϊρακτάρ δήλωσε σύμφωνα με το ουκρανικό πρακτορείο ειδήσεων του στρατού Ukrinform ότι σκοπεύει να κατασκευάσει στην Ουκρανία εργοστάσιο που θα παράγει drones κρούσης Bayraktar TB2, το Bayraktar Akinci και το Bayraktar Kizilelma, που είναι το τελευταίο μοντέλο. Τι ακριβώς θα του επιτραπεί από την Άγκυρα να κάνει, είναι ένα ερώτημα, καθώς η Μόσχα από την πλευρά της έχει κατ’ επανάληψη θέσει το θέμα των τουρκικών drones στην κυβέρνηση Ερντογάν, που επιμένει ότι δεν πρόκειται να δώσει όπλα στις ρωσικές δυνάμεις.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας Ντμίτρο Κουλέμπα, έχει αναπτύξει στενές σχέσεις μετά την έναρξη του πολέμου, με τους υπουργούς Εξωτερικών των χωρών της ΕΕ και ιδίως των ΗΠΑ. Είναι επίσης σαφές ότι η τύχη της Ουκρανίας στον πόλεμο με τη Ρωσία είναι άμεσα συνδεδεμένη με τους αμερικανικούς εξοπλισμούς πρωτίστως και την ευρωπαϊκή βοήθεια, και όπως είναι επόμενο αυτή η σχέση έχει αμφίδρομες δεσμεύσεις.

Η χρήση του ευρωπαϊκού πλαισίου κυρώσεων από την Ουκρανία για την επιβολή κυρώσεων προς την Τουρκία, θα μπορούσε να εκληφθεί και ως ένα ευρωπαϊκό σήμα (άλλο ένα) προς την Άγκυρα να μην υπερβεί τα όρια ανοχής που της έχουν δοθεί για εξαίρεση από το πλαίσιο των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Οι ΗΠΑ έχουν στείλει πολύ εντονότερα σήματα με απειλή κυρώσεων προσώπων και εταιρειών (και τραπεζών) που συνεργάζονται αρμονικά με τη Μόσχα.

‘Αγκάθι στις σχέσεις Τουρκίας-Ουκρανίας

Τί θα κάνει η Άγκυρα εάν δεν ανακληθεί η ουκρανική “μαύρη λίστα” είναι για την ώρα άγνωστο και εξαιρετικά δύσκολο να προβλεφθεί. Σύμφωνα με ορισμένες διπλωματικές πληροφορίες, το υπουργείο Εξωτερικών εξετάζει ακόμα και την αυστηροποίηση του πλαισίου ελέγχου των ουκρανικών εξαγωγών σιτηρών (μέσω των Στενών) κάτι που θα σήμαινε καθυστερήσεις και ζημίες για τις ναυτιλιακές. Από την πλευρά του ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν δεν έχει κρύψει την φιλοδοξία να ανοίξει τα Στενά και για την εξαγωγή ρωσικών γεωργικών προϊόντων και λιπασμάτων, προφανώς επενδύοντας σε άλλα ανταλλάγματα από το Κρεμλίνο.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν το πρόβλημα στις σχέσεις Τουρκίας-Ουκρανίας είναι απλώς ένα θέμα προς διευθέτηση με ανταλλάγματα και πολιτικές διαβεβαιώσεις, ή είναι η ένδειξη ενός βαθύτερου ρήγματος που σχετίζεται με τις σχέσεις Ερντογάν-Πούτιν και την απομάκρυνση της Τουρκίας από την Δύση. Κρίσιμο για την συμπλήρωση του διπλωματικού παζλ θα είναι το διήμερο της Σαμαρκάνδης, όπου θα διεξαχθεί αύριο και μεθαύριο η σύνοδος του Οργανισμού Συνεργασίας της Σανγκάης και θα παραστούν εκεί ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζιν αλλά και ο Ταγίπ Ερντογάν, που θα έχει και κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον Πούτιν την Παρασκευή. Και εν συνεχεία ο πρόεδρος της Τουρκίας θα μεταβεί στη Νέα Υόρκη για την ετήσια γενική συνέλευση του ΟΗΕ.