Τί είναι και πως θα βοηθήσουν οι βόμβες διασποράς την Ουκρανία

Οι ΗΠΑ έκαναν αποδεκτό το αίτημα της Ουκρανίας για την αποστολή βομβών διασποράς, για την ακρίβεια ορισμένων τύπων των λεγόμενων “Βελτιωμένων Συμβατικών Πυρομαχικών Διπλής Χρήσης” (DPICM), όπως επισήμως ονομάζονται. Οι Ουκρανοί αναζητούν όλο και περισσότερο τέτοιου είδους αμφιλεγόμενα όπλα, τα οποία θα μπορούσαν να αποδειχτούν ιδιαίτερα χρήσιμα για την εξάλειψη ρωσικών μονάδων που αμύνονται σε τεράστια δίκτυα χαρακωμάτων και για την αντιμετώπιση μεγάλων εχθρικών σχηματισμών σε ανοιχτό έδαφος.

Ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει την εξουσία να στείλει στρατιωτική βοήθεια, μέσω μιας διαδικασίας γνωστής ως “απόσυρσης” και το Κίεβο έχει ήδη λάβει αμερικανικά όπλα και άλλο υλικό αξίας δισ. δολαρίων με αυτόν τον τρόπο. Το DPICM είναι μια κατηγορία που περιλαμβάνει διάφορους τύπους βλημάτων πυροβολικού και πυραύλων, που είναι φορτωμένοι με πολλαπλούς τύπους υποπυρομαχικών όλα σχεδιασμένα να λειτουργούν με τον ίδιο περίπου τρόπο.

Ο κύριος όγκος της παραγωγής βλημάτων-κεφαλών με DPICM πραγματοποιήθηκε μεταξύ των δεκαετιών 1970 και 1990. Αυτό περιλάμβανε οβίδες των 105mm, 155mm και 203mm, καθώς και ρουκέτες πυροβολικού 227mm, που μπορούν να εκτοξευθούν από τους εκτοξευτές MLRS και HIMARS. Εκδόσεις του βαλλιστικού πυραύλου μικρού βεληνεκούς ATACMS διαθέτουν επίσης κεφαλές DPICM. Από πέρυσι, η Ουκρανία ζήτησε πιεστικά το ATACMS, οι εκδόσεις του οποίου μπορούν επίσης να φέρουν μεγάλες κεφαλές εκρηκτικών, πέραν από οποιαδήποτε συζήτηση για πυρομαχικά διασποράς. Μέχρι πρότινος, η Ουάσιγκτον είχε αντισταθεί, επικαλούμενη τον κίνδυνο κλιμάκωσης από την ρωσική πλευρά.

Οι βόμβες διασποράς (DPICM) εξελίχθηκαν από την προηγούμενη σειρά τέτοιων πυρομαχικών (ICM). Αν και υπάρχουν πολλοί τύποι, είναι όλοι σχεδιασμένοι με τον ίδιο τρόπο: Με ένα διαμορφωμένο γέμισμα κοίλης γόμωσης εναντίον θωρακισμένων στόχων, που περιβάλλεται από ένα περίβλημα ειδικά δομημένο για να στέλνει θανατηφόρα θραύσματα προς όλες τις κατευθύνσεις.

Τα υποπυρομαχικά, τα οποία είναι μεγέθους χειροβομβίδας, δεν είναι καθοδηγούμενα. Το καθένα έχει μια υφασμάτινη ταινία στην κορυφή για να σταθεροποιηθεί καθώς πέφτει. Τα γεμάτα με DPICM βομβίδες βλήματα πυροβολικού και άλλα πυρομαχικά εκτινάσσουν συνήθως τα υποπυρομαχικά από το πίσω μέρος του βλήματος, αφού φτάσουν σε ένα καθορισμένο σημείο της τροχιάς τους.

Κορεσμός περιοχής

Ανάλογα με τον τύπο πυρομαχικών DPICM και τον τρόπο χρήσης του, το καθένα μπορεί να κορέσει μια περιοχή στόχου που περιλαμβάνει πολλές εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα. Για παράδειγμα, ένας πύραυλος πυροβολικού MLRS 227 mm, με 644 υποπυρομαχικά M77 DPICM, μπορεί να απλώσει υποπυρομαχικά σε μια κυκλικού σχήματος περιοχή διαμέτρου περίπου 200 μέτρα, δηλαδή πάνω από 4.500 τετραγωνικά μέτρα. Η επηρεαζόμενη περιοχή μπορεί επίσης να ποικίλλει ανάλογα με το ύψος διασποράς και άλλες παραμέτρους.

Η Ουκρανία διαθέτει ήδη M142 HIMARS και παραλλαγές και παράγωγα του M270, καθώς και μια σειρά από πυροβόλα των 155 mm και 105 mm του ΝΑΤΟ, που μπορούν να εκτοξεύσουν βόμβες διασποράς. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι βλήματα πυροβολικού 203 mm αμερικανικής κατασκευής χρησιμοποιούνται ως πυρομαχικά για τα σοβιετικής εποχής οβιδοβόλα 2S7 Pion της Ουκρανίας.

Η ουκρανική αντεπίθεση προχωράει αργά μέχρι στιγμής λόγω της ρωσικής άμυνας, των ναρκοπεδίων και ιδιαίτερα των τεράστιων γραμμών χαρακωμάτων. Τα χαρακώματα είναι πολύ ανθεκτικά σε βολές καμπύλης τροχιάς, όπως οι παραδοσιακές βολές πυροβολικού, με βλήματα υψηλής εκρηκτικότητας. Άμεσες βολές, όπως από πυροβόλα αρμάτων μάχης, είναι ακόμη πιο αναποτελεσματικές.

Για να κορεστούν οι ρωσικές άμυνες σε χαρακώματα χρειάζονται μεγάλες ποσότητες “”συμβατικών” βολών πυροβολικού, αλλά και πάλι είναι αμφίβολο. Οι βόμβες διασποράς έχουν την ικανότητα να καλύπτουν καταστροφικά πολύ περισσότερο έδαφος και το κάνουν πιο γρήγορα και με μικρότερο αριθμό συνολικών βλημάτων.

Ο αριθμός βλημάτων που απαιτούνται για τον επαρκή κορεσμό της άμυνας μιας περιοχής είναι σημαντικός, δεδομένου του μεγάλου αριθμού βλημάτων και ρουκετών που ξοδεύουν Ουκρανοί και Ρώσοι. Έχουν αναφερθεί ελλείψεις βλημάτων και στις δύο πλευρές. Η προμήθεια βλημάτων έχει γίνει φρενήρης επιχείρηση για Μόσχα και Κίεβο. Η έκβαση του πολέμου εξαρτάται και από το ποιος μπορεί μεσομακροπρόθεσμα να έχει διαθεσιμότητα βλημάτων πυροβολικού. Έτσι, με την παροχή βλημάτων διασποράς, η Ουκρανία θα έχει πιο αποτελεσματικά πυρομαχικά.

Κύριο πρόβλημα η αφλογιστία

Η αποστολή πυρομαχικών διασποράς στην Ουκρανία θα βοηθούσε στην «μείωση της πίεσης στις προμήθειες πυρομαχικών των ΗΠΑ και των συμμάχων τους», αναφέρουν σε κοινή επιστολή τους Ρεπουμπλικάνοι, που στάλθηκε στον Μπάιντεν τον Μάρτιο. «Οι ΗΠΑ έχουν σχεδόν τρία εκατομμύρια από αυτά τα βλήματα στο απόθεμά τους. Μεγάλο μέρος τους βρίσκεται σε βάσεις των ΗΠΑ στην Ευρώπη… Ένα μόνο βλήμα DPICM μπορεί να επιτύχει παρόμοιο ή μεγαλύτερο επιχειρησιακό αποτέλεσμα από πέντε ή περισσότερα βλήματα GMLRS-U [ρουκέτες πυροβολικού 227mm με κεφαλές υψηλής εκρηκτικότητας]», ανέφερε επίσης η επιστολή.

Τα πυρομαχικά διασποράς είναι αμφιλεγόμενα, καθώς τα υποπυρομαχικά που δεν έχουν εκραγεί μπορεί να αποτελέσουν σοβαρό κίνδυνο για τους αμάχους, πολύ μετά από το τέλος ενός πολέμου. Μπορούν να σκοτώσουν ή να οδηγήσουν σε ακρωτηριασμό και συχνά θύματα είναι παιδιά, δεδομένου ότι συνήθως τα θεωρούν παιχνίδια. Τα υψηλά ποσοστά αστοχίας υλικού, μάλιστα, παρουσιάζουν σοβαρούς κινδύνους και για φίλιες δυνάμεις που στη συνέχεια πρέπει να μετακινηθούν μέσα από περιοχές, εναντίον των οποίων έχουν χρησιμοποιηθεί αυτά τα πυρομαχικά. Εξου και περισσότερες από 120 χώρες συμφώνησαν με διεθνή σύμβαση να σταματήσουν τη χρήση των πυρομαχικών διασποράς.

Η Σύμβαση δεν απαγορεύει την χρήση όλων των τύπων πυρομαχικών διασποράς, αλλά απαγορεύει τη χρήση του DPICM. ΗΠΑ, Ουκρανία και Ρωσία δεν έχουν υπογράψει τη σχετική Σύμβαση. Πολλά μέλη του ΝΑΤΟ, όμως, είναι μέρος της Σύμβασης. Οι ανησυχίες για ενδεχόμενο ρήγμα μεταξύ των ΗΠΑ και συμμάχων τους για το θέμα ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίο δεν είχαν γίνει παραδόσεις πυρομαχικών διασποράς στην Ουκρανία μέχρι τώρα.

Το 2008, ο υπουργός Άμυνας Ρόμπερτ Γκέιτς εισήγαγε νόμο που ζητούσε την εξάλειψη από το απόθεμα των ΗΠΑ, όσων πυρομαχικών διασποράς είχαν ποσοστά αποτυχίας άνω του 1%. Για σχεδόν μια δεκαετία μετά, ο αμερικανικός στρατός απομακρυνόταν από τα πυρομαχικά διασποράς γενικότερα. Η πολιτική αυτή ανεστάλη το 2017, επί Τραμπ. Το Κογκρέσο έκτοτε έχει μπλοκάρει την παραγωγή, χρήση ή μεταφορά πυρομαχικών διασποράς που δεν πληρούν το πρότυπο του 1%, αλλά η κυβέρνηση Μπάιντεν πιστεύει ότι αυτό μπορεί να το παρακάμψει, επικαλούμενη ζωτικά συμφέροντα εθνικής ασφάλειας, σύμφωνα με την Washington Post.

Ποσοστά αφλογιστίας

Μια μελέτη του αμερικανικού στρατού το 2000 προσδιόρισε κατά μέσο όρο ότι έως και 14% ορισμένων παρτίδων των πυρομαχικών διασποράς ενδέχεται να παρουσιάσουν δυσλειτουργία. Ποσοστά αφλογιστίας έως και 20% έχουν τεκμηριωθεί κατά τη διάρκεια προηγούμενων συγκρούσεων. Ο στρατός των ΗΠΑ επιμένει ότι οι νεότεροι τύποι DPICM είναι σημαντικά πιο αξιόπιστοι.

Ορισμένοι τύποι υποπυρομαχικών είτε κατασκευάστηκαν ώστε να αυτοκαταστρέφονται, ή καθίστανται αδρανή μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα. Αυτά τα χαρακτηριστικά ασφαλείας έχουν δώσει ανάμεικτα αποτελέσματα σύμφωνα με την παραδοχή του ίδιου του στρατού των ΗΠΑ.

«Θα πω ότι έχουμε πολλαπλές παραλλαγές DPICM στα αποθέματά μας και αυτές που εξετάζουμε το ενδεχόμενο να παρέχουμε [στην Ουκρανία] δεν είναι… παραλλαγές με ποσοστά [αφλογιστίας] που είναι υψηλότερα από 2,35%», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Πενταγώνου, προσθέτοντας: «Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν αναφορές πριν από αρκετές δεκαετίες που υποδεικνύουν ότι ορισμένα DIPCM 155 mm έχουν υψηλότερους ρυθμούς αφλογιστίας. Επομένως, θα επιλέγουμε προσεκτικά βλήματα με χαμηλότερα ποσοστά αφλογιστίας». Οι ειδικοί έχουν αμφισβητήσει τη μεθοδολογία δοκιμών του αμερικανικού στρατού.

Είχε και πριν παραδώσει βόμβες διασποράς

Οι ουκρανικές δυνάμεις χρησιμοποιούν άλλα είδη πυρομαχικών διασποράς εδώ και μήνες, όπως και οι Ρώσοι. Μεγάλες περιοχές της Ουκρανίας θα απαιτήσουν πολύχρονη επιχείρηση αποναρκοθέτησης και απομάκρυνσης πυρομαχικών, μετά το τέλος του πολέμου. «Οι Ουκρανοί ηγέτες έχουν επίγνωση των κινδύνων για τους μη μάχιμους που συνδέονται με αυτά τα πυρομαχικά, που ωχριούν σε σύγκριση με την υπαρξιακή απειλή που συνιστά η εισβολή της Ρωσίας και οι καθημερινές πράξεις βαρβαρότητας», έγραψαν οι Ρεπουμπλικάνοι στην επιστολή τους προς τον Μπάιντεν.

Ας σημειωθεί ότι ο στρατός των ΗΠΑ έχει αναγνωρίσει ότι έχει ήδη παραδώσει στην Ουκρανία πυρομαχικά διασποράς κι αντιαρματικές νάρκες (απειλή για άλλα οχήματα). Δεν είναι σαφές γιατί η αποστολή των βλημάτων διασποράς 155 mm Remote Anti-Armor Mine (RAAM) δεν προκάλεσαν την ίδια αντίδραση. Η Ουκρανία έχει ζητήσει επίσης τις αμερικανικές βόμβες διασποράς Mk 20 Rockeye II, για χρήση από μικρά drones. Η δε μέχρι στιγμής αργή πρόοδος της ουκρανικής αντεπίθεσης έχει αναζωπυρώσει τις εκκλήσεις για αποστολή πρόσθετων πυρομαχικών διασποράς και ATACM.

Κανένα οπλικό σύστημα, όμως, δεν μπορεί να αλλάξει την πορεία του πολέμου. Οι ρωσικές δυνάμεις είχαν πολλούς μήνες να προετοιμάσουν εκτεταμένες αμυντικές γραμμές σε βάθος. Οι ρωσικές μονάδες επιχειρούν τώρα σε περιοχές όπου είναι ευκολότερο γι’ αυτές να ζητήσουν υποστήριξη από αέρα και πυροβολικό, καθώς και να επωφεληθούν από την προστασία πιο ισχυρής αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας.

Δεν αλλάζουν την πορεία του πολέμου

Σε πρόσφατο άρθρο του ο Αμερικανός αντισυνταγματάρχης Ντάνιελ Ντέιβις γράφει χαρακτηριστικά: «Μπορώ να επιβεβαιώσω από προσωπική εμπειρία ότι τα πυρομαχικά διασποράς είναι πράγματι αρκετά ισχυρά, αλλά και ότι από μόνα τους δεν θα γείρουν την ισορροπία δυνάμεων στον πόλεμο υπέρ της Ουκρανίας». Αν και ο Ντέιβις συντόνισε πυρά με βλήματα διασποράς DPICM και ρουκέτες Μ77 στο Ιράκ με καταστροφικά για τους Ιρακινούς αποτελέσματα, αμφιβάλει αν οι Ουκρανοί μπορούν να κάνουν το ίδιο. Θεωρεί ότι οι αμερικανικές επιτυχίες βασίζονταν στο γεγονός ότι οι Αμερικανοί οπλίτες είχαν κατ’ ελάχιστον ένα χρόνο εντατικής εκπαίδευσης στη χρήση των συστημάτων τους. Ταυτόχρονα, οι αξιωματικοί τους είχαν από δύο χρόνια σε θέσεις διμοιρίτη, έως 22 χρόνια για διοικητές ταξιαρχιών.

Σε αντίθεση, επίλεκτες ουκρανικές ταξιαρχίες διοικούνται από αξιωματικούς με ελάχιστη πείρα. Η 47η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία π.χ., διοικείται από τον 28χρονο συνταγματάρχη Ολεξάντρ Σακ, που έχει εμπειρία περίπου όσο ένας υπολοχαγός σε αμερικανική ταξιαρχία αρμάτων. Οι μέχρι τώρα επιχειρήσεις δεν έχουν δώσει την ευκαιρία στους Ουκρανούς να αναπτύξουν το υπόβαθρο συντονισμού επιχειρήσεων συνδυασμένων όπλων που έχουν οι νατοϊκοί στρατοί.

Παρά το γεγονός ότι τα πυρομαχικά διασποράς είναι απαγορευμένα σε πάνω από 120 χώρες, η Ουκρανία πιστεύει ότι θα έχει οφέλη, που υπερτερούν των κινδύνων. Δεν θα κλείσουμε το άρθρο, χωρίς να αναφέρουμε ότι η αποστολή των πυρομαχικών διασποράς στην Ουκρανία απαλλάσσει το Πεντάγωνο από το μεγάλο κόστος για την καταστροφή των υπαρχόντων αποθεμάτων πυρομαχικών διασποράς, που έχουν λήξει ή λήγουν σύντομα.