Τι έπεται στο διεθνές σύστημα μετά την ήττα Τραμπ

Με το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών ένα επιφώνημα ανακούφισης βγήκε σχεδόν απ΄ όλο τον πλανήτη. Ο Τραμπ, ασφαλώς, και θα αργήσει να χωνέψει την ήττα.Έτσι γίνεται με τύπους σαν τον ίδιο. Η νίκη είναι κι αυτή…ιδιοκτησία τους. Υπερόπτες μέσα στην αμορφωσιά τους, παντοδύναμοι μέσα στην αναποτελεσματικότητά τους, πανέξυπνοι μέσα στη ρηχότητα τους, μεγιστάνες μέσα στη νομιμοποιημένη ασυδοσία τους.

Ο κόσμος της ελπίδας, της αναζήτησης, της δημιουργίας μοιάζει σαν έτοιμος για κάτι καινούργιο. Έχει μπουχτίσει από το φτηνό και το ιλουστρασιόν που πλασάρεται σαν νέο. Από το φθαρμένο και το ελάχιστο που υποδύονται το ζωτικό. Ενώ γογγύζει, αναζητά και ελπίζει.
Ενώ μοχθεί, δεν έχει ικανοποίηση, ούτε το αύριο του λέει κάτι μέσα του και στ΄όνειρό του.
Οι ανισότητες βάθυναν και έλαβαν μορφές ακραίες και κοινωνικά και γεωγραφικά.
Ο πλούτος δεν έδειξε να κλονίζεται σοβαρά, σωρευμένος στις μητροπόλεις και σε μια κλειστή, στενή, στενόμυαλη και στενόκαρδη, ολίγιστη μειοψηφία, μικρότερη από το παγκόσμιο 1%.

Τα έθνη επέστρεψαν, ωστόσο τα τραύματά τους, ιδιαίτερα στα περιφερειακά, είναι φανερά και ένα σχέδιο διεθνικό (δια των εθνών και μέσω τα έθνη) καθίσταται επείγον. Ο θρησκευτικός φανατισμός συνυφασμένος με την πνευματική εξαθλίωση και τον πολιτισμικό διχασμό, εισβάλει κομίζοντας θάνατο και την αναχρονιστική βαρβαρότητα. Οι κοινωνίες μοιάζουν με συμπιεσμένα, συσπειρωμένα ελατήρια που είναι έτοιμα να εκτιναχθούν ή για καλό, ή για κακό. Εδώ, το όραμα και το σχέδιο είναι οι καταλύτες και η πυξίδα.

Η ψηφιακή εποχή έφερε άλλες ταχύτητες κι άλλες διαδικασίες παντού. Ταυτόχρονα, γιγαντώνοντας την ιδιωτική εξουσία και τον έλεγχο, αλλά και τις δυνατότητες μεγάλων αλλαγών. Η πανδημία χειροτέρεψε τα πράγματα. Συμπίεσε ανθρώπους και οικονομίες, ακύρωσε προοπτικές. Σε περιπτώσεις έφερε καταρρεύσεις και νέα περιβάλλοντα, δίπλα σ΄ έναν ανείπωτο ανθρώπινο πόνο.

Το σκηνικό όμως, τα καθοριστικά του στοιχεία δομών και σχέσεων διατηρούνται.
Ο “αντισυστημικός” Τραμπ απέτυχε κι εδώ. Οι ΗΠΑ δεν πήγαν πολύ καλύτερα οικονομικά. Κανένας από τους “πολέμους” του (με Κίνα, με Ευρώπη, με Καναδά) δεν απέδωσε θετικά εν σχέση με τους διακηρυγμένους στόχους. Αλλά, και στους άλλους τομείς τα αποτελέσματα ήταν αποκαρδιωτικά. Δεν αποτελούν θετικό απολογισμό για τις ΗΠΑ: η απόσυρση των ΗΠΑ από τη συμφωνία των Παρισίων για το Κλίμα, το ξήλωμα της συμφωνίας Ομπάμα με το Ιράν, ο αυτοπεριορισμός και η μονομέρεια από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), η επιλεκτική υπέρ της Τουρκίας, απόσυρση από τη Μεσόγειο και η προδοσία των Κούρδων.

Από τον Τραμπ στο Μπάιντεν

Αναζητείται, πλέον, ένας νέος ανοδικός και ποιοτικός κύκλος. Υπάρχουν ασφαλώς οι γεωοικονομικές ζώνες σε Ασία, Ευρώπη, Αμερική. Ζώνες με εσωτερική συνάρθρωση, με κύκλους και σφαίρες επιρροής και τα κυρίαρχα έθνη-κράτη, με υπαρκτή ισχύ, μέσα στη διεθνή πολυπολικότητα, ισχύ (ΗΠΑ, Κίνα, Ε.Ε.-Γερμανία και Γαλλία, Ρωσία, περιφερειακοί πόλοι, αναδυόμενες δυνάμεις). Μια νέα παγκόσμια αρχιτεκτονική θα μπορούσε να στηρίζεται σε εξής έξι πυλώνες :

• Ισορροπία με τη Ρωσία.
• Ανάσχεση του ισλαμικού φονταμενταλισμού και της τρομοκρατίας του.
• Αποφασιστική αντιμετώπιση του αναθεωρητισμού (Τουρκία, Κίνα).
• Αντιμετώπιση του ανερχόμενου ανταγωνισμού της Κίνας.
• ΕΕ: πολιτική και στρατιωτική δύναμη, οικονομική δύναμη με άρση του ρήγματος Βορρά Νότου.
• Επιβίωση-βιωσιμότητα του πλανήτη (Κλιματική αλλαγή, ύφεση στους εξοπλισμούς και αποκλεισμό των πυρηνικών).

Ο Μπάιντεν δεν είναι Σάντερς. H ατζέντα του δεν ήταν το New Green Deal του Σάντερς και η ενότητα στη βάση δεν είχε το περιεχόμενο και τη σύνθεση του Κινήματος της Βάσης (our revolution) του Σάντερς. Ούτε μπορεί να πεις ότι είναι ένας ηγέτης χαρισματικός. Περισσότερο γι’αυτό  -κι ίσως και άλλα- είναι η ευφυής αντιπρόεδρος Καμάλα Χάρις. Ωστόσο, ένας ρεαλιστής, ένας δημοκρατικά συνεπής, ένας γνώστης θα μπορούσε να δει, να αναλύσει, να αποφασίσει, να το κάνει.

Ο Μπάιντεν μπορεί. Δεν είναι δα, ούτε και επιζητείται, και η μεγάλη ανατροπή. Τη στροφή ζητούν σχεδόν όλοι. Τη στροφή, ως φάση έναρξης μιας βαθύτερης διαδικασίας αλλαγής, αναμένουν και οι πλέον φιλόδοξοι. Προσδοκώντας ένα ευνοϊκότερο διεθνές περιβάλλον όπου σε ορισμένο βαθμό τον τόνο μπορούν να δώσουν οι ΗΠΑ, και όπου οι πρωτοβουλίες τους μπορούν να είναι πιο παραγωγικές και αποτελεσματικές. Τα σημαντικότερα, τα ουσιαστικότερα  -της αλλαγής το περιεχόμενο-, είναι υπόθεση των κοινωνιών και των δημιουργικών τους δυνάμεων. Το όραμα και το σχέδιο είναι οι καταλύτες και η πυξίδα. Σε μια τέτοια αφετηρία, πρέπει να δούμε και την Ελλάδα και το ρόλο της.