Τι επιδιώκουν Σαουδική Αραβία και Εμιράτα στη Λιβύη

Από το 2011, στη Λιβύη σοβεί μια εμφύλια διαμάχη, η οποία σταδιακά μετουσιώθηκε σε πόλεμο δια αντιπροσώπων. Τα βασικά στρατόπεδα που έχουν δημιουργηθεί είναι η κυβέρνηση της Ανατολικής Λιβύης, με έδρα το Τομπρούκ υπό τo στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, που ελέγχει το μεγαλύτερο κομμάτι της χώρας και η αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Τρίπολης, υπό το Φαγιέζ αλ Σαράζ.

Πολλές χώρες αποφάσισαν να εμπλακούν, φανερά ή υπογείως, υποστηρίζοντας κάποιο “στρατόπεδο” αναλόγως των συμφερόντων τους. Υπό αυτό το πλαίσιο, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν ταχθεί αναφανδόν υπέρ του στρατάρχη Χαφτάρ. Οι βασικοί παράγοντες στους οποίους ερείδεται αυτή τους η στάση είναι οι εξής:

Πρώτον, η επιθυμία εξάλειψης των ισλαμιστικών κινημάτων. Εδώ και χρόνια, Ριάντ και Άμπου Ντάμπι έχουν εξαπολύσει έναν πόλεμο εναντίον τους με πολιτικά, στρατιωτικά και νομικά μέσα, φοβούμενα τις επιπτώσεις που θα έχει τυχόν ισχυροποίησή τους στο περιφερειακό status quo, αλλά και στο πολιτικό και οικονομικό επίπεδο στο εσωτερικό των χωρών τους.

Η Μουσουλμανική Αδελφότητα βρίσκεται στην κορυφή της λίστας τους. Η Σαουδική Αραβία την έχει χαρακτηρίσει τρομοκρατική οργάνωση και ο πρίγκιπας Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, προσπαθεί να την εκτοπίσει από το βασίλειο. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν θέσει το παρακλάδι της, την οργάνωση Al-Islah, που δρα εντός των εμιράτων και θέλει να ανατρέψει το μονάρχη, εκτός νόμου.

Όπλα και πετρέλαιο στον στρατάρχη

Καθώς, λοιπόν, η κυβέρνηση Σαράζ συνδέεται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, η σύμπλευση των δυο χωρών με το στρατάρχη Χαφτάρ, ο οποίος εξαπέλυσε το 2014 επίθεση εναντίον της κυβέρνησης με προμετωπίδα την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας (Αλ Κάιντα, Ισλαμικό Κράτος) και των ισλαμιστών, ήταν μονόδρομος.

Η παρεχόμενη συνδρομή είναι σε στρατιωτικό, οικονομικό, διπλωματικό κι επικοινωνιακό επίπεδο. Χωρίς αυτήν, ο στρατάρχης δε θα είχε καταφέρει να επεκτείνει την επιρροή του και να θέσει υπό τον έλεγχό του τόσο μεγάλο τμήμα της χώρας. Πρωταγωνιστικό ρόλο στον στρατιωτικό τομέα διαδραματίζουν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Η εμπλοκή τους (όπως και των Ρώσων) ήταν καθοριστική σε δύσκολες στιγμές για το Λιβυκό Εθνικό Στρατό και συνέβαλε στο να γείρει η πλάστιγγα υπέρ του Χαφτάρ ώστε αυτός να έχει από το 2017 το πάνω χέρι στη Λιβύη. Επιπροσθέτως, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα παρέχουν υψηλή οικονομική βοήθεια για την προμήθεια οπλισμού και την εξασφάλιση της πίστης διαφόρων φυλάρχων στο στρατάρχη.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα, χάρη στη δική τους χρηματοδότηση στρατιωτικές ομάδες από την Αφρική, κυρίως το Τσαντ και το Σουδάν, κατευθύνθηκαν μέσω Αιγύπτου και Νότιας Λιβύης προς ενίσχυση του Χαφτάρ στους άξονες της μάχης γύρω από την πρωτεύουσα, εν όψει μάλιστα και της αποστολής τζιχαντιστών από την Τουρκία.

Ο ρόλος Κατάρ και Τουρκίας

Ο δεύτερος παράγοντας, που εξηγεί την στάση Ριάντ και Αμπού Ντάμπι, είναι ο διαγκωνισμός των μουσουλμανικών χωρών για την προβολή ισχύος τους και τη συνακόλουθη υπονόμευση της ισχύος του αντιπάλου. Στόχος των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας είναι η αύξηση της περιφερειακής και παγκόσμιας επιρροής τους εις βάρος των επιδιώξεων των μεγάλων αντιπάλων τους.

Αντίπαλοι τους είναι το εμιράτο του Κατάρ, η κόντρα με το οποίο έχει προκαλέσει ρήγμα στους κόλπους του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, και η Τουρκία. Ντόχα και Άγκυρα στηρίζουν την κυβέρνηση Σαράζ, χρηματοδοτούν και προωθούν την εξάπλωση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, γεγονός που τις καθιστά αυτομάτως αντιπάλους. Υπό αυτό το πρίσμα, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Σαουδική Αραβία αντιτίθενται στο σύμφωνο Λιβύης-Τουρκίας για την αμυντική συνεργασία και τον καθορισμό θαλασσίων ζωνών στην ανατολική Μεσόγειο, που περιλαμβάνει και τμήματα της ελληνικής ΑΟΖ.

Συμπλέοντας με το Κάιρο, κατάφεραν κατά τη συνάντηση του Αραβικού Συνδέσμου τον περασμένο Δεκέμβριο, να καταδικαστεί η ανάμειξη τρίτων χωρών και η διευκόλυνση της άφιξης ξένων εξτρεμιστών στη Λιβύη. Ήταν μια έμμεση αλλά σαφής αναφορά στην απόφαση της Τουρκίας να στέλνει μισθοφόρους στην Τρίπολη για να πολεμούν εναντίον του Λιβυκού Εθνικού Στρατού.

Η αλλαγή στάσης των ΗΠΑ

Ο τρίτος παράγοντας είναι οι οικονομικές ευκαιρίες. Μέσω της δραστηριοποίησής τους στη Λιβύη, οι δυο χώρες μπορούν να αποκομίσουν και οικονομικά οφέλη. Αν και το βορειοαφρικανικό κράτος είναι ήδη σημαντικός παραγωγός πετρελαίου, προσφέρει πολλές ακόμη δυνατότητες επενδύσεων στους τομείς του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.

Ευκαιρίες προσφέρονται και στον κατασκευαστικό τομέα. Ήδη, αρκετές μεγάλες εταιρίες των εμιράτων έχουν εκφράσει έντονο ενδιαφέρον για συμμετοχή στην ανοικοδόμηση της χώρας. Προς επίτευξιν των στόχων τους, η δράση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας επεκτείνεται και στο διπλωματικό επίπεδο, αποτελώντας το συνδετικό κρίκο του Χαφτάρ με τις ΗΠΑ.

Η συμβολή τους στη διάνοιξη διαύλων επικοινωνίας μεταξύ των δυο πλευρών, που οδήγησε στην αλλαγή στάσης της Ουάσιγκτον ήταν καταλυτική. Ως εκ τούτου, ενώ αρχικά στηριζόταν η κυβέρνηση Σαράζ και δεν αναγνωριζόταν ως παίκτης ο Χαφτάρ, τον τελευταίο καιρό έχει γίνει αποδεκτός ο ρόλος που διαδραματίζει στο λιβυκό τοπίο. Αποκορύφωμα της προσέγγισης ήταν η τηλεφωνική επικοινωνία του προέδρου Τραμπ με τον στρατάρχη, κατά την οποία ο μεν αναγνώρισε τη σημαντική συμβολή τού δε στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την προστασία των πετρελαϊκών πηγών. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε ουσιαστικά τη νομιμοποίηση του ρόλου του.

Τέλος, κατά τις πρόσφατες συνομιλίες στο Βερολίνο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα μαζί με την Αίγυπτο ήταν ο βασικός υποστηρικτής του Χαφτάρ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ενώ οι αντίπαλοί τους τούς καταλογίζουν ότι τον είχαν πείσει να αποχωρήσει λίγες ημέρες νωρίτερα από τη Μόσχα, χωρίς να υπογράψει τη συμφωνία εκεχειρίας.

Εν κατακλείδι, γίνεται αντιληπτό ότι η εμπλοκή της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στη Λιβύη είναι έντονη. Οι δυο χώρες ποντάρουν στη επικράτηση του Χαφτάρ και προς τούτο δεν είναι διατεθειμένες να δεχτούν οποιαδήποτε ειρηνευτική λύση, αν αυτή δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους και δε συνεπάγεται την ανάσχεση ισχύος βασικών τους αντιπάλων (Κατάρ, Τουρκίας).