Τι γύρευε η Μελόνι στη Λιβύη – Η φαντασίωση περί mare nostrum

Σε αναζήτηση κάποιας εξωτερικής πολιτικής για την Ιταλία, η πρωθυπουργός Τζώρτζα Μελόνι ξεσκόνισε από τα αρχεία την αιώνια φιλοδοξία της Ρώμης να αναδειχτεί σημαντικός παράγοντας στην κεντρική Μεσόγειο. Δεν είναι σαφές αν πρόκειται για ό,τι απέμεινε από τις μουσολινικές φαντασιώσεις περί mare nostrum, ή αν, και σε αυτή την περίσταση, έχουμε να κάνουμε με την απειρία και τον ερασιτεχνισμό της Ιταλίδας πρωθυπουργού. Γεγονός πάντως είναι πως σε αυτή την φιλόδοξη γεωπολιτική επιθυμία προστέθηκε και η επείγουσα ανάγκη όλων των ευρωπαϊκών χωρών να εντοπίσουν νέες ενεργειακές πηγές, ή τουλάχιστον να αναθερμάνουν τις σχέσεις με τις παλαιότερες.

Ιδού λοιπόν τα στρατηγικά θεμέλια της επιχείρησης “Ενρίκο Ματτέι” (ο ιδρυτής της ιταλικής κρατικής εταιρείας υδρογονανθράκων ΕΝΙ) που οδήγησαν την Μελόνι πρώτα στην Αλγερία και αμέσως μετά στη Λιβύη. Είχε συνομιλίες μόνο με την κυβέρνηση της Τρίπολης, αγνοώντας τη Βεγγάζη (το άλλο κέντρο εξουσία στη Λιβύη), όπως έκαναν όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις της Ιταλίας.

Η Μελόνι δεν φάνηκε να επιθυμεί, αλλά ούτε και είναι ικανή να αλλάξει κάτι στην παραδοσιακή πολιτική της Ρώμης έναντι της Λιβύης. Έτσι, λοιπόν, τα θέματα των επαφών που είχε με τους Λίβυους ήταν τα ίδια που είχαν όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις: ενεργειακό και μεταναστευτικό. Ούτε λέξη για τον παρατεταμένο διαμελισμό της χώρας, ούτε βεβαίως για την εκτός Διεθνούς Δικαίου συμφωνία περί ΑΟΖ που υπέγραψε η Τρίπολη με την Άγκυρα.

Η ιταλό-λιβυκή συμφωνία για τα ενεργειακά σηματοδοτεί –σύμφωνα με την ιταλική κυβέρνηση– τη δυναμική επιστροφή της Ιταλίας στη Λιβύη. Στην πραγματικότητα, η ΕΝΙ, που επί Καντάφι βασίλευε, μετά τη βίαιη ανατροπή του είχε καταφέρει να διατηρήσει μεγάλο μέρος των κέντρων εξόρυξης για σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα, μισθώνοντας ομάδες ενόπλων και μεταφέροντας μάλιστα και σημαντικό αριθμό καραμπινιέρων στην Τρίπολη, με το δικαιολογητικό πως θα εκπαίδευαν την αστυνομία της Λιβύης.

Η κατάρρευση του ιταλικού οικοδομήματος

Παράλληλα, η ιταλική ακτοφυλακή ανέλαβε με τη σειρά της να εκπαιδεύσει την αντίστοιχη λιβυκή, ώστε με τις δεκάδες ακταιωρούς που τους χάρισε η Ρώμη να ελέγχουν τις ακτές και να παρεμποδίζουν τα πλοιάρια των διακινητών να αναχωρούν με κατεύθυνση τις ιταλικές ακτές. Δεν χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια ώστε να διαπιστωθεί πως οι ιταλικές ακταιωροί λειτουργούσαν μια χαρά στα χέρια των ίδιων των διακινητών, που ενίοτε τύχαινε να φορούν τη στολή του ακτοφύλακα.

Το οικοδόμημα αυτό κατέρρευσε το 2020 όταν φούντωσε ο εμφύλιος πόλεμος. Ο στρατηγός Χαφτάρ προέλαυνε και η Τρίπολη για να σωθεί κατέφυγε στους Τούρκους στρατιώτες. Η τότε ιταλική κυβέρνηση του “Κινήματος των 5 Αστέρων” θεώρησε πως έπρεπε να αποφύγει πολεμική εμπλοκή και απέσυρε τους καραμπινιέρους, αφήνοντας να καταλάβουν το κενό οι Τούρκοι. Πολλά κέντρα εξόρυξης πέρασαν στα χέρια Λιβύων και μερικά των Τούρκων. Ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών Aντόνιο Ταγιάνι, που τον Δεκέμβριο είχε επισκεφθεί την Άγκυρα, άνοιξε τον δρόμο για μια ειρηνική συνύπαρξη ανάμεσα σε Ιταλούς και Τούρκους στην Λιβύη.

Τώρα, η Μελόνι υπερηφανεύεται πως η ΕΝΙ επανήλθε στην πρώτη θέση μεταξύ των ενεργειακών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη Λιβύη, καθώς η συμφωνία που υπέγραψε η ΕΝΙ με τη λιβυκή εταιρεία πετρελαίου NOC προβλέπει την παραγωγή φυσικού αερίου συνολικής αξίας 8 δισ. δολαρίων και την εκμετάλλευση άλλων δυο κοιτασμάτων το 2026. Κατά την Μελόνι, είναι ένα μεγάλο βήμα προς την κατεύθυνση της ανάδειξης της Ιταλίας ως “ευρωπαϊκό ενεργειακό hub”.

Δεν είχε αναδειχτεί σ’ αυτό όταν η Ιταλία είχε το μονοπώλιο στη Λιβύη του Καντάφι και η ΕΝΙ κάλυπτε μεγάλο μέρος των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης. Θα γίνει άραγε τώρα, επειδή το όνειρο αυτό αρέσει πολύ στην Ιταλίδα πρωθυπουργό; Η Μελόνι φιλοδοξεί να υποβάλει τη συμφωνία της με την Τρίπολη στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, προκειμένου να εξασφαλίσει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για να εμποδίσει τις μεταναστευτικές ροές. Μέχρι τώρα η ιταλική κυβέρνηση έχει εισπράξει τις αυστηρές επιπλήξεις της επιτρόπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Ντούνια Μιγιάτοβιτς και έχει έρθει σε αντιπαράθεση με τον Μακρόν.

Διαμαρτυρίες για το μεταναστευτικό

Η Ευρωπαία επίτροπος διαμαρτύρεται διότι η Ρώμη επέβαλε στα πλοία διάσωσης των ΜΚΟ να περισυλλέγουν από τη θάλασσα τους ναυαγούς ενός μόνο ναυαγίου και να ελλιμενίζονται μόνον εκεί που τους λένε οι ιταλικές αρχές, συνήθως σε μακρινά λιμάνια του Βορρά. Το Παρίσι διαμαρτυρήθηκε όταν σε ένα πλοίο που μετέφερε μετανάστες δεν επιτράπηκε να εισέλθει στο λιμάνι της Γένοβας και αναγκάστηκε να αγκυροβολήσει στη γαλλική Νίκαια. Με τέτοια προηγούμενα, η στάση της Ευρώπης απέναντι στις φιλοδοξίες της Μελόνι, μάλλον προβλέπεται ψυχρή.

Σε ό,τι αφορά τη Λιβύη, επαναλαμβανόμενη είναι και η τωρινή διαδικασία αναφορικά με το μεταναστευτικό. Πάλι πέντε ιταλικές ακταιωροί χαρίζονται στη λιβυκή ακτοφυλακή, πάλι η Τρίπολη δίνει διαβεβαιώσεις πως θα λάβει αυστηρά μέτρα εναντίον των διακινητών και θα ενταθεί ο έλεγχος των λιμανιών και των ακτών. Όλα αυτά σαν να μην είναι γνωστό στους πάντες πως οι διακινητές και οι διάφοροι λαθρέμποροι έχουν σχέσεις με τις κρατικές υπηρεσίες και αποτελούν σημαντικό ποσοστό της λιβυκής οικονομίας. Μπορεί η Ιταλία να μην γίνει ποτέ ενεργειακό hub της Ευρώπης, αλλά η Λιβύη είναι εδώ και δεκαετίες το μεγαλύτερο μεταναστευτικό hub της Αφρικής. Μην το πείτε, όμως, στη Μελόνι διότι θα στενοχωρηθεί…