Τι κρύβει η αναφορά Μπάιντεν για Constantinople

Και καλά, αναγνώρισαν οι ΗΠΑ την Γενοκτονία των Αρμενίων, ήταν ανάγκη ο πρόεδρος Μπάιντεν να εκστομίσει εκείνο το Constantinople αντί του Istanbul; Μα δεν το πέταξε τυχαία! Ίσως δε να αποδειχθεί εν καιρώ πιο σημαντική δήλωση και από την ίδια την αναγνώριση της γενοκτονίας. Γιατί το είπε όμως; Το Constantinople αποτελεί έμμεσα και διπλωματικά μια δυνάμει γεωπολιτική απειλή που μπορεί να συσχετισθεί με πολλές παραμέτρους.

Από το νεοοθωμανικό όραμα μέχρι την κατάργηση της Συνθήκης του Μοντρέ και την φαραωνική διώρυγα στην Ανατολική Θράκη. Αν όμως το Constantinople συσχετισθεί με την “Έκθεση 2020 για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα” της αμερικάνικης κυβέρνησης, η οποία καταλογίζει στο τουρκικό καθεστώς δολοφονίες, βασανιστήρια, αυθαίρετες συλλήψεις δεκάδων χιλιάδων πολιτικών αντιπάλων, όπως πολιτικών, δικηγόρων, δημοσιογράφων και υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και με την αναγνώριση της Γενοκτονίας, τότε, το μήνυμα παίρνει άλλη πιο απειλητική διάσταση: την αναμόχλευση των εθνοτικών ζητημάτων που ενυπάρχουν στον τουρκικό χώρο. Τι σημαίνει όμως κάτι τέτοιο;

• Οι Αμερικανοί έχουν κατανοήσει ότι η πάλαι ποτέ δυτικόστροφη Τουρκία είναι πλέον ισλαμική με την πολιτική έννοια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
• Έχουν κατανοήσει τις γεωπολιτικές και γεωοικονομικές φιλοδοξίες της Άγκυρας, όπως αυτές εκφράζονται από το νεοοθωμανικό σχέδιο του Νταβούτογλου, αλλά και της μηδέποτε εγκαταλειφθείσας θεωρίας του παντουρκισμού.
• Εννοείται ότι δεν σκοπεύουν να αφήσουν να προσδεθεί η Τουρκία, ούτε στο ρωσικό ούτε στο κινεζικό άρμα, ανεξάρτητα από το πώς θα παραμείνει στο ΝΑΤΟ και πώς θα κουρευτούν οι φιλοδοξίες της.

Σε πρόσφατη ανάλυσή μας επισημαίναμε, με αφορμή την αποχώρηση του ΝΑΤΟ και των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν, ότι δεν είναι ακόμη εμφανής η στρατηγική που θα ακολουθήσει η κυβέρνηση Μπάιντεν ούτε στη Μέση Ανατολή, ούτε στην Ανατολική Μεσόγειο, ούτε διεθνώς. Ήδη όμως διαφαίνεται ότι η Τουρκία του Ερντογάν τους απασχολεί ιδιαίτερα και ενδεχομένως να αποτελέσει το μοχλό για ευρύτερες διευθετήσεις στη Μέση Ανατολή, προφανώς με καταλύτη το Κουρδικό Ζήτημα.

Το εθνοτικό ζήτημα της Τουρκίας

Στο πλαίσιο αυτό το καλώς κεκαλυμμένο εθνοτικό ζήτημα του τουρκικού χώρου μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικά. Είναι γνωστό ότι σε περιόδους που η δημοκρατία “χαμογελούσε” στην Τουρκία τα ταυτοτικά ζητήματα των λαών που την κατοικούν, έρχονταν δειλά δειλά στο προσκήνιο. Να θυμηθούμε τη Βιργινία Τσουδερού, που σε ανύποπτο χρόνο είχε κάνει λόγο για 500.000 κρυπτοχριστιανούς ή τις μυστικές βαφτίσεις που γίνονταν σε κάποιες περιόδους.

Στις 30.11.2004 είχε δημοσιευτεί στην “Καθημερινή” ένα άρθρο με τίτλο “Η πρόκληση της τουρκικότητας” του τότε ανταποκριτή της στην Άγκυρα Μπουράκ Μπεγκντίλ. Αφορμή ήταν μια δήλωση του Γάλλου προέδρου Ζακ Σιράκ, σύμφωνα με την οποία οι Ευρωπαίοι και οι Τούρκοι «είναι τέκνα του Βυζαντίου». Σημειωτέον ότι η έκθεση της Κομισιόν του Οκτωβρίου 2004 ζητούσε από την Άγκυρα να εκχωρήσει περισσότερα δικαιώματα στους Κούρδους και να αναγνωρίσει τους Αλεβίτες ως μειονότητα. Ο Μπεγκντίλ μετέφερε στο άρθρο του απάντηση του τότε Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Αμπντουλάχ Γκιούλ, ο οποίος ξεκαθάριζε ότι «η Τουρκία δεν σκοπεύει να παραχωρήσει νέο ορισμό της μειονότητας, διαφορετικό από αυτόν που ορίζει η συνθήκη της Λωζάννης του 1923».

Σήμερα είναι δύσκολο να προσδιορισθεί η πληθυσμιακή σύνθεση της Τουρκίας από την εθνοτική πλευρά, μετά από 100 χρόνια εκτουρκισμού τους και την συστηματική στρέβλωση της ιστορίας του χώρου. Εδώ θα παραθέσουμε τη μοναδική εργασία του νομικού Γεωργίου Κλεάνθους Σκαλιέρη, που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1922, με τίτλο “Λαοί και φυλαί της Μικράς Ασίας – μετά πινάκων και χαρτών” σε ένα τόμο 500 σελίδων, τον οποίο αναπαρήγαν το 1990 σε φωτογραφική έκδοση οι “Εκδόσεις Ρήσσος”.

Χρησιμοποιώντας τις οθωμανικές καταγραφές των σαντζακίων, των βιλαετίων και των θεμάτων, καταγραφές του Πατριαρχείου και ξένων πηγών καταλήγει σε μια αποκαλυπτική απογραφή πληθυσμού (Πίνακας) από την οποία προκύπτει το εξής: Σε ένα συνολικό πληθυσμό 9,8 εκατομμυρίων οι Τούρκοι Οθωμανοί ήταν μόλις 1,8 εκατομμύρια και 4,3 εκατομμύρια ήταν οι μουσουλμάνοι και οι μουσουλμανοφανείς μη Τούρκοι.

Το νέο Ανατολικό Ζήτημα

Δεν μπορούμε να ξέρουμε πώς ακριβώς θα χειριστεί η Ουάσιγκτον την Τουρκία. Αυτό που φαίνεται κατ’ αρχήν είναι η οικονομική της εξουθένωση, έτσι ώστε να αναμοχλευτεί το κοινωνικό πρόβλημα και κατ’ επέκταση το πολιτικό. Το εθνοτικό έπεται και προφανώς συνδέεται με τα σενάρια μετατροπής της Τουρκίας σε ομοσπονδία, ή ακόμη και με το θεώρημα του Ερντογάν, σύμφωνα με το οποίο «η Τουρκία ή θα κερδίσει ή θα χάσει εδάφη».

Τώρα το ερώτημα είναι αν μετά την αναγνώριση από τις ΗΠΑ της Γενοκτονίας των Αρμενίων, θα ακολουθήσει η αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων. Αυτά τα ζητήματα θέλουν τον χρόνο τους και φυσικά ελληνική πίεση. Πάντως, χωρίς αμφιβολία στην ευρύτερη περιοχή διαμορφώνονται εξελίξεις και νέες συμμαχίες. Από το αραβικό αντι-οθωμανικό μέτωπο, μέχρι τον βομβαρδισμό από τις ρωσικές δυνάμεις των μισθοφόρων-τζιχαντιστών της Τουρκίας στη Συρία. Από τις τεμνόμενες συνεργασίες Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ και Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος μέχρι τους ελληνικούς Patriot στη Σαουδική Αραβία και τη συμμαχία με τα Εμιράτα.

Όταν οριοθετούσαμε το νέο Ανατολικό Ζήτημα τον Αύγουστο του 2020, δεν είχε ξεσπάσει ο πόλεμος στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, ούτε είχε παρέμβει ακόμη η Τουρκία στο Ουκρανικό, δυναμικές που παραμένουν ενεργές. Χωρίς αμφιβολία η Τουρκία θα επιχειρήσει να πουλήσει στη Δύση την εμπλοκή της στο Ουκρανικό, αλλά η αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων είναι βέβαιο ότι διασφαλίστηκε μετά από συμφωνία κυρίων με την Ουάσιγκτον, που συνεπάγεται ότι η Ουκρανία θα παραμείνει εκτός ΝΑΤΟ και ΕΕ.

Πάντως διαφαίνεται πως η Ελλάδα θα παίζει κεντρικό ρόλο στους αμερικάνικους σχεδιασμούς. Στο “Βήμα” (25.4.2021) ο Αμερικανός πρέσβης έχει άρθρο με πρωτοσέλιδο τίτλο “Δεν υπάρχει όριο σε αυτά που μπορούμε να κάνουμε μαζί ΗΠΑ και Ελλάδα”. Δεν ξέρουμε τι μπορεί να σημαίνει αυτό κι ελπίζουμε να μη μεταφράζεται στο “αγοράστε τις φρεγάτες MMSC”, γιατί συμβαίνουν “παράξενα πράγματα” στο υπουργείο Άμυνας.

Παράξενα πράγματα, όπως η αποπομπή του γενικού διευθυντή Εξοπλισμών και την εθνική γκάφα της δωρεάν προμήθειας αμερικανικών τεθωρακισμένων οχημάτων M1117, η οποία κατέληξε σε φιάσκο, καθώς η αργοπορημένη ελληνική αντιπροσωπεία όταν πήγε στην Γερμανία όπου βρίσκονταν τα 80 άρματα, βρήκε μόλις 23, καθώς άλλες χώρες είχαν προλάβει να επιλέξουν τα καλά τεθωρακισμένα. Σε κάθε περίπτωση οι Αμερικανοί έχουν τους σχεδιασμούς τους και πολλές εναλλακτικές. Το ζήτημα είναι τι κερδίζουμε εμείς από αυτούς.