Τι λέει το εγχειρίδιο για τους Ρώσους νεοσύλλεκτους

Στα τέλη 2022, εμφανίστηκαν στο διαδίκτυο λεπτομέρειες ενός ρωσικού στρατιωτικού εγχειριδίου με τίτλο “Ζω, Παλεύω, Νικώ! Οι κανόνες της ζωής εν πολέμω” που απευθύνεται σε νεοσύλλεκτους. Το εγχειρίδιο είναι εν μέρει προπαγάνδα και εν μέρει συμβουλές τακτικής. Αντίγραφο του εγχειριδίου φέρεται να έχει ανευρεθεί στο πεδίο της μάχης. Ο Λετονός δημοσιογράφος Κρίσταψ Άντρεσονς το ανακάλυψε στον ιστότοπο του ρωσικού υπουργείου Άμυνας και το περιέγραψε σε podcast του. Ο στρατιωτικός ιστότοπος Lethal Minds Journal το έδωσε στη δημοσιότητα μεταφρασμένο.

Μέχρι στιγμής η αυθεντικότητα του εγγράφου δεν έχει αμφισβητηθεί από την Μόσχα. Προς το τέλος αναφέρει: «Αν το φυλλάδιο πέσει στον εχθρό, αφήστε τους να το διαβάσουν. Αργά ή γρήγορα οι Ουκρανοί θα ξαναγίνουν Ρώσοι, γιατί ήταν πάντα Ρώσοι». Οι συμβουλές που προσφέρει το εγχειρίδιο, στηρίζονται στην εμπειρία των Ρώσων βετεράνων και φανερώνουν αντιλήψεις του ρωσικού στρατού για το μέλλον του πολέμου.

Αναφέρεται ότι οι νεοσύλλεκτοι αναμένεται να αντιμετωπίσουν ελλείψεις σε νερό, πυρομαχικά, ιατρικό εξοπλισμό και προμήθειες για την συντήρηση όπλων και συστημάτων. Ένα συμπέρασμα είναι ότι η ρωσική στρατιωτική αντίληψη εστιάζει σε προσεγγίσεις που επιδιώκουν να ξεπεράσουν μια τεχνολογικά ανώτερη δύναμη με συντριπτικό αριθμό σε πεζικό και με μαζική χρήση πυροβολικού.

Η προσάρτηση στη Ρωσία των τεσσάρων περιοχών της Ουκρανίας ίσως σηματοδοτεί τα όρια των στρατιωτικών φιλοδοξιών της Μόσχας. Ωστόσο, το εγχειρίδιο “απορρίπτει” τους περιορισμένους στρατηγικούς στόχους, αποκαλώντας την “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” “Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο 2.0”. Καθώς απευθύνεται σε νεοσύλλεκτους, μάλλον θέλει να νομιμοποιήσει τον πόλεμο. Ωστόσο, υπονοεί έναν τελικό στόχο που δεν περιορίζεται στις προσαρτημένες περιοχές, αλλά καλύπτει πολύ πιο μεγάλο μέρος της Ουκρανίας.

«Μέχρι πρόσφατα, το 96,7% των Ουκρανών ήταν Ρώσοι. Αλλά επί 30 χρόνια ανεξαρτησίας, στερήθηκαν μια κανονική εκπαίδευση, πολιτισμό, μητρική γλώσσα και μετατράπηκαν σε “άγριους” ρωσοφοβικούς. Κάτι, όμως, τους έχει μείνει από τη ρωσική εθνική συνείδηση. Αυτοί, όπως και εμείς, ανατράφηκαν με τα κατορθώματα των παππούδων τους που νίκησαν τον φασισμό. Είναι οι ίδιοι γενναίοι μαχητές, σταθεροί στην άμυνα, τολμηροί στην επίθεση. Κάποτε, μετά την αποναζιστοποίηση, θα ξαναγίνουν Ρώσοι, αλλά προς το παρόν είναι εχθροί. Σκληροί και ύπουλοι. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τους χτυπάμε μέχρι να σηκώσουν τα χέρια ψηλά, χωρίς να χαλαρώνουμε, μέχρι τη νίκη μας».

Προβλήματα στον εφοδιασμό

Ένα εγχειρίδιο που απευθύνεται σε στρατεύσιμους δεν είναι στρατηγική ανάλυση. Δείχνει, όμως, ότι οι Ουκρανοί δεν έχουν να περιμένουν από ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, αφού η Μόσχα έχει ευρύτερες εδαφικές βλέψεις. Η κατάληψη ολόκληρης της παράκτιας ζώνης θα έδινε στη Ρωσία την ευκαιρία να επεκταθεί μέχρι την Υπερδνειστερία και να κυριαρχήσει στην Μαύρη Θάλασσα.

H ρωσική εισβολή αρχικά σημαδεύτηκε από προβλήματα στον εφοδιασμό, από ελλείψεις αναλώσιμων και ανταλλακτικών. Το εγχειρίδιο προτείνει τρόπους αυτοσχεδιασμού στο πεδίο για να καλυφθούν. Ενθαρρύνει τους Ρώσους στρατιώτες να μελετούν τον χάρτη για να βρουν πηγάδια, ρυάκια και άλλες πηγές νερού, προτείνοντας φορητά φίλτρα για καθαρισμό όταν χρειάζεται και δίνοντας οδηγίες για το πώς να δημιουργήσουν ένα αυτοσχέδιο φίλτρο. Σε κατοικημένες περιοχές πρέπει να αναζητούν νερό σε πυροσβεστικούς σταθμούς και υγειονομικές εγκαταστάσεις.

Το εγχειρίδιο παρέχει χρήσιμες συμβουλές για τη συντήρηση των όπλων, υποδεικνύοντας ότι οι στρατιώτες μπορούν να χρησιμοποιήσουν κηροζίνη, καύσιμο ντίζελ, WD-40, ακόμη και σαπουνόνερο όταν δεν υπάρχουν διαθέσιμα καθαριστικά και λιπαντικά για όπλα. Αναφέρεται και σε ελλείψεις σε υλικά υγιεινής: «Τα υπάρχοντα αποτελεσματικά προϊόντα απολύμανσης, καθώς και τα χημικά για τον έλεγχο των παρασίτων, συχνά δεν είναι διαθέσιμα στην πρώτη γραμμή», αναφέρει, προτού περιγράψει «μια έξυπνη λύση σε αυτό το πρόβλημα» που είχαν βρει Ρώσοι στρατιώτες.

Παρά την ενθάρρυνση στους στρατιώτες να αυτοσχεδιάσουν για να ξεπεράσουν ελλείψεις εφοδίων, το εγχειρίδιο προσπαθεί να καθησυχάσει τους νεοσύλλεκτους ότι θα τους παρασχεθούν όλα τα μέσα. Για τους αξιωματικούς, σε αντίθεση, προτείνει να αγοράσουν δικό τους εξοπλισμό σαν επαγγελματίες που είναι, όπως «ανταλλακτικές μπαταρίες για τον ασύρματο, καλά κιάλια, πλοηγός GPS, ανιχνευτής απόστασης λέιζερ, συσκευές θερμικής απεικόνισης και φορτιστές για αυτά». Το εγχειρίδιο αποκλίνει από την αισιόδοξη προοπτική. Περιγράφει λεπτομερώς πώς να φτιάξουν οι στρατιώτες περιτυλίγματα ποδιών από κουρέλια αντί για κάλτσες.

Η ρωσική επιμελητεία

Οι οδηγίες έρχονται σε αντίθεση με τον υπουργό Άμυνας Σοϊγκού, ο οποίος διέταξε το 2013 να διατίθενται επαρκείς κάλτσες ως μέρος των προσπαθειών εκσυγχρονισμού. Η μικρή αυτή αντίφαση μεταξύ αυτού του πρόσφατου εγχειριδίου και των πολύχρονων προσπαθειών εκσυγχρονισμού είναι ένδειξη του πόσο συστημικές είναι οι ελλείψεις προμηθειών για τον Ρώσο στρατιώτη.

Η επιμελητεία πρέπει να λειτουργεί σε όλα τα επίπεδα πολέμου, από την πρώτη γραμμή μέχρι τη στρατηγική εφεδρεία. Σύμφωνα με δυτικές πηγές, σε τακτικό επίπεδο η εξάρτηση της επιμελητείας από τον σιδηρόδρομο περιορίζει την ικανότητα ανεφοδιασμού. Η διαφθορά, εξάλλου, μαστίζει τη ρωσική πολεμική βιομηχανία. Σε στρατηγικό επίπεδο, η ενσωμάτωση της μετασοβιετικής Ρωσίας στη διεθνή οικονομία και οι δυτικές κυρώσεις υποβάθμισαν τη βιομηχανική ικανότητά της.

Η παραδοσιακή ρωσική επιμελητεία εστιάζει σε δύο βαθμίδες. Ενώ ένα κλιμάκιο εμπλέκεται σε μάχη, αντί να ανεφοδιάζεται από κάποια ταξιαρχία υποστήριξης, η υποστήριξη εστιάζει στην αναπλήρωση ενός δεύτερου κλιμακίου που θα κάνει “άλμα προς τα εμπρός” μόλις εξαντληθεί το πρώτο. Αυτή η μέθοδος διασφαλίζει ότι οι νέες δυνάμεις προετοιμάζονται συνεχώς για μάχη, αλλά εξαντλεί τις μονάδες που ήδη πολεμούν. Το εγχειρίδιο είναι ευθυγραμμισμένο με αυτήν την επιχειρησιακή ιδέα, δίνοντας έμφαση στην αυτάρκεια των μονάδων στην πρώτη γραμμή.

Η ποιότητα της ποσότητας

Το σοβιετικό δόγμα στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο βασιζόταν λιγότερο σε λεπτομερώς σχεδιασμένους τακτικούς ελιγμούς και περισσότερο στην μαζική χρήση στρατευμάτων και πυροβολικού για να αντιμετωπίζει τα προβλήματα επί του πεδίου. Αυτή η στρατηγική είναι εμφανής και στο εγχειρίδιο. «Οι ουκρανικές πυροβολαρχίες βάλουν συνήθως σε στάδια, με 2-3 βολές, 3-4 λεπτά παύση για να γίνουν προσαρμογές και μετά πάλι 4-6 βολές για να τελειώσουν». Τα πυρά του ρωσικού πυροβολικού, αντίθετα, είναι αναγνωρίσιμα επειδή «είναι γρήγορα με υψηλή κατανάλωση πυρομαχικών».

Αυτή η σοβιετική στρατηγική της νίκης μέσω της μάζας είναι λάθος υπολογισμός. Προσπαθεί να παντρέψει παλιές τακτικές με έναν στρατό και μια οικονομία που δεν είναι πλέον σχεδιασμένες να τις υποστηρίζουν. Μετά τον πόλεμο της Ρωσίας με τη Γεωργία το 2008, ο Πούτιν ξεκίνησε να “ελαφρύνει” και εκσυγχρονίζει τις δυνάμεις του, ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα σε τοπικές και περιφερειακές συγκρούσεις μικρής κλίμακας. Η πυρηνική αποτροπή κρίθηκε επαρκής για να αντιμετωπίσει μεγαλύτερο πρόβλημα εθνικής ασφάλειας.

Αυτό έκανε τον στρατό αποτελεσματικό απέναντι σε περιορισμένους, τοπικούς στόχους, όπως η Κριμαία το 2014. Θυσίασε, όμως, την ικανότητά του να πραγματοποιήσει μια επιτυχημένη μεγάλης κλίμακας εισβολή τον Φεβρουάριο 2022. Τώρα που η σύγκρουση έχει παγιωθεί, ο στρατός επιστρέφει σε σοβιετικές τακτικές. Η ρωσική οικονομία αγωνίζεται να υποστηρίξει τη μετάβαση προς μια εκστρατεία σοβιετικού τύπου, που στηρίζεται σε ένταση πόρων. Πριν 80 χρόνια, όμως, η Σοβιετική Ένωση ήταν μια σχετικά κλειστή οικονομία, με εσωτερική βιομηχανική ικανότητα που είχε κατασκευαστεί για να υποστηρίξει έναν μεγάλο στρατό. Από την ενσωμάτωση της Ρωσίας στην παγκόσμια οικονομία, αυτή η ικανότητα υποβαθμίστηκε.

Παλιές τακτικές

Σε κάποιες περιπτώσεις οι συμβουλές προς τους στρατεύσιμους είναι απλουστευτικές, όπως για το πως οι Ρώσοι στρατιώτες πρέπει να αντιμετωπίζουν την ικανότητα νυχτερινής όρασης των Ουκρανών. Σε άλλες περιπτώσεις οι συμβουλές είναι προφανείς, όπως η μη χρήση κινητών τηλεφώνων και η μη ανάρτηση εικόνων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που εκμεταλλεύονται οι Ουκρανοί για πλήγματα ακριβείας.

Τέλος, υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι οδηγίες είναι μοιρολατρικές. Το εγχειρίδιο αναφέρει τη χρήση drones από τους Ουκρανούς. Αναγνωρίζει το πλεονέκτημά τους, προσθέτοντας: «Χρειαζόμαστε όπλα εδώ για EW [ηλεκτρονικό πόλεμο] και αεράμυνα». Αυτό το σχόλιο δείχνει ότι οι Ρώσοι αναγνωρίζουν σ’ αυτόν τον τομέα πλεονέκτημα στην Ουκρανία. Ωστόσο, η ανώτερη τεχνολογία από μόνη της δεν είναι ο αποφασιστικός παράγοντας για τη νίκη.

Βέβαια αν και η Ρωσία –σύμφωνα με Δυτικούς– φαίνεται να καταφεύγει σε παλιές τακτικές με ακατάλληλες δυνάμεις, η υποτίμηση των ρωσικών δυνάμεων είναι επικίνδυνη και για τους Ουκρανούς και για την Δύση. Διαβάζοντας το εγχειρίδιο φαίνεται ότι ο ρωσικός στρατός κατανοεί τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Αυτό, ωστόσο, δεν μειώνει τις μεγάλες δυσκολίες για ένα στρατό που εκσυγχρονίστηκε μετά το 2008 ώστε να ανταποκρίνεται σε διαφορετικές απαιτήσεις και για μια οικονομία που δεν είναι πλέον σχεδιασμένη να λειτουργεί όπως επί σοβιετικής εποχής.