Τι λένε τα γερμανικά ΜΜΕ για τις επιστροφές μεταναστών στην Ελλάδα

Μια δικαστική απόφαση του Ομοσπονδιακού Διοικητικού Δικαστηρίου της Γερμανίας πυροδότησε έντονες συζητήσεις και πολιτικές εξελίξεις σχετικά με τις επιστροφές προσφύγων στην Ελλάδα. Όπως μεταδίδει ο δημοσιογράφος της Deutsche Welle, Κώστας Αργυρός, η απόφαση επιτρέπει την απέλαση αιτούντων άσυλο που έχουν ήδη αναγνωριστεί ως πρόσφυγες στην Ελλάδα, επικαλούμενη τον Κανονισμό του Δουβλίνου. Το θέμα απασχολεί ευρέως τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης, που αναδεικνύουν τόσο τη νομική διάσταση όσο και τις κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις.

«Ψωμί, κρεβάτι, σαπούνι» – Το ελάχιστο ως επιχείρημα

Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Κώστα Αργυρού, η εφημερίδα die Welt μεταφέρει την απόφαση του δικαστηρίου με αναφορά σε δύο υποθέσεις: ενός απάτριδα από τη Λωρίδα της Γάζας και ενός Σομαλού, οι οποίοι εισήλθαν στην Ελλάδα μέσω Τουρκίας το 2017 και το 2018. Αφού τους χορηγήθηκε διεθνής προστασία, μετέβησαν στη Γερμανία ζητώντας εκ νέου άσυλο, κάτι που απορρίφθηκε.

Το Δικαστήριο στη Λειψία έκρινε ότι, παρά τις ελλείψεις στο ελληνικό σύστημα, οι «άγαμοι, υγιείς και ικανοί προς εργασία» πρόσφυγες μπορούν να επιστραφούν, καθώς στην Ελλάδα διασφαλίζονται στοιχειώδεις όροι διαβίωσης. Όπως δήλωσε ο προεδρεύων δικαστής Ρόμπερτ Κέλερ, «σημείο αναφοράς είναι εάν οι μετανάστες έχουν ψωμί, κρεβάτι και σαπούνι». Πρόκειται για έναν ιδιαίτερα περιοριστικό ορισμό του ανθρωπιστικού κριτηρίου, που έχει προκαλέσει επικρίσεις.

Η Bild Zeitung υιοθετεί σχεδόν θριαμβευτική προσέγγιση με τίτλο «Τώρα μαζικές απελάσεις προς την Ελλάδα;» και φιλοξενεί δήλωση του Προέδρου της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Μετανάστευσης και Προσφύγων, Χανς-Έκχαρντ Ζόμμερ: «Θα εφαρμόσουμε άμεσα αυτή την απόφαση στην πράξη […] Οι απελάσεις στην Ελλάδα πρέπει τώρα να πραγματοποιηθούν γρήγορα». Ο ίδιος υποστηρίζει πως η αυστηροποίηση αυτή στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα ότι «η περαιτέρω μετανάστευση στη Γερμανία δεν αξίζει τον κόπο».

Όπως μεταδίδει η Deutsche Welle, μόνο το 2024, 25.112 πρόσφυγες που είχαν ήδη αναγνωριστεί στην Ελλάδα υπέβαλαν αίτηση ασύλου στη Γερμανία, ελπίζοντας σε καλύτερες συνθήκες. Το στοιχείο αυτό αξιοποιείται πολιτικά από κύκλους που υποστηρίζουν την αναθεώρηση του ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου.

Η εφημερίδα taz (tageszeitung) εστιάζει στις πρακτικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν όσοι επιστρέφουν στην Ελλάδα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση 32χρονου Σομαλού, του οποίου η δικηγόρος περιέγραψε μια «καφκική κατάσταση»: για να βρει δουλειά χρειάζεται ΑΦΜ, αλλά αυτός χορηγείται μόνο αν αποδείξει ότι ήδη έχει δουλειά. Η taz χαρακτηρίζει τη διαδικασία όχι ως ζούγκλα, αλλά ως «τοίχο» που υψώνεται μπροστά σε κάθε προσπάθεια ένταξης.

Παράλληλα, το ελληνικό πρόγραμμα Helios+, που παρέχει στέγη και υποστήριξη σε αναγνωρισμένους πρόσφυγες, δεν ισχύει αν κάποιος έχει ζήσει εκτός Ελλάδας για πάνω από δύο χρόνια – περιορισμός που αφήνει πολλούς χωρίς καμία βοήθεια.

Αντιδράσεις και νομικές πρωτοβουλίες

Η απόφαση έχει προκαλέσει την αντίδραση οργανώσεων όπως η Pro Asyl και η Refugee Support Aegean, που την χαρακτηρίζουν «ακατανόητη». Όπως σημειώνει ο Κώστας Αργυρός, στόχος τους είναι η συνέχιση της τεκμηρίωσης των συνθηκών διαβίωσης στην Ελλάδα, ώστε να προσβάλουν νομικά τις απελάσεις σε μελλοντικό επίπεδο. Παράλληλα, επισημαίνεται πως άλλα γερμανικά δικαστήρια στο παρελθόν είχαν αξιολογήσει πιο επικριτικά την κατάσταση στην Ελλάδα, αποφεύγοντας να δώσουν το πράσινο φως σε τέτοιες επιστροφές. Η παρούσα απόφαση, ωστόσο, φαίνεται να αλλάζει το τοπίο, δημιουργώντας ένα νομικό προηγούμενο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για πολιτική αποτροπής.

Όπως υπογραμμίζει ο Αργυρός, «οι επιστροφές μπορεί να είναι νομικά τεκμηριωμένες, αλλά κοινωνικά και ανθρωπιστικά παραμένουν βαθιά προβληματικές». Η συζήτηση που άνοιξε στη Γερμανία, και η εικόνα της Ελλάδας μέσα από τα μάτια του γερμανικού Τύπου, εγείρουν ερωτήματα όχι μόνο για τη μεταναστευτική πολιτική, αλλά και για το πώς ορίζεται σήμερα η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.