Τι μας έδειξε η Ουκρανία – Βληματοκεντρικός και “μεταπυρηνικός” πόλεμος

Η τρομακτική κατανάλωση πυρομαχικών στις επιχειρήσεις στην Ουκρανία, που θεωρείτο αδιανόητη μέχρι πριν μερικά χρόνια στο πλαίσιο των σύγχρονων πολεμικών επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με την αδρανοποίηση της Αεροπορίας, πρωτίστως από πολυάριθμα συστήματα αεράμυνας, αποτελεί ένα ακόμη πλήγμα στις παραδοσιακές αναγνώσεις περί στρατιωτικής ισχύος, που βασίζονται σε έναν ολοένα και μικρότερο αριθμό υπερσύγχρονων πλατφορμών μάχης.

Επανέρχεται το κέντρο βάρους της πολεμικής διαδικασίας στο μέσο που κάνει τη ζημιά στον εχθρό, στο βλήμα. Επιπλέον, η ρωσική εισβολή και ο πόλεμος που ακολούθησε, έθεσαν την Ουκρανία σε μια νέα εποχή παγκόσμιων ανταγωνισμών και συγκρούσεων. Σε αυτήν την εποχή προκύπτει και το ενδεχόμενο αναμέτρησης με τη χρήση των λεγόμενων “μεταπυρηνικών υπερόπλων”.

Ο λεγόμενος πλατφορμοκεντρικός πόλεμος (platform centric warfare) δείχνει να έχει φτάσει σε ένα αδιέξοδο στη σημερινή μορφή του. Ο λόγος είναι ότι το κόστος των σύγχρονων πλατφορμών μάχης (μαχητικά αεροσκάφη, πολεμικά πλοία, άρματα μάχης κλπ) διαρκώς αυξάνεται, φθάνοντας σε κάποιες περιπτώσεις σε γκροτέσκα σημεία, ενώ δεν αυξάνονται αναλόγως οι μαχητικές ικανότητες “θετικού” πρόσημου. Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε σε μαχητικές ικανότητες που στοχεύουν στην προσβολή του εχθρού και όχι στην προστασία της πλατφόρμας ή άλλων πλατφορμών.

Παραλλήλως, τη στιγμή που το κόστος των πλατφορμών αυξάνει ολοένα και περισσότερο, ενισχύονται ολοένα και περισσότερο οι ικανότητες των βλημάτων όλων των τύπων, όσον αφορά το βεληνεκές, την ακρίβεια πλήγματος, την ικανότητα προσβολής κινούμενων στόχων, την ικανότητα αυτόνομης καθοδήγησης προς τον στόχο, την ποικιλία αποτελεσμάτων (variety of effects) και μια σειρά από άλλα, ενώ το κόστος τους, σε σύγκριση με την ενίσχυση των ικανοτήτων τους βαίνει μειούμενο.

Ιδιαίτερα δε όσον αφορά το βεληνεκές, η αύξηση είναι τόσο μεγάλη που επιτρέπει σε συστήματα πυροβολικού ή ακόμη και σε “μεταλλαγμένα” βαρέα όπλα πεζικού, όπως είναι οι ισραηλινοί Spike NLOS, για τους οποίους έχει γίνει τόσος λόγος, να λειτουργούν ως φθηνά (affordable) και εν μέρει και αποτελεσματικότερα υποκατάστατα ενός μέρους τουλάχιστον των αποστολών αεροπορικής κρούσης σε μέτωπα περιορισμένων γεωγραφικών διαστάσεων. Έτσι, αφήνεται η αεροπορία να αναλάβει πιο στρατηγικούς ρόλους.

Επίσης, υπάρχει μια τάση για σύντηξη των ρομποτικών πλατφορμών μάχης με βλήματα, δημιουργώντας καινοφανή συστήματα όπως είναι τα περιφερόμενα πυρομαχικά (loitering munitions), τα “αυτοκτονικά” ή καμικάζι drones, οι αυτοσχέδιοι εκρηκτικοί μηχανισμοί επί αεροχημάτων (ABIED) ή επί σκαφών επιφανείας (VBIED), τα υβρίδια μεταξύ τορπιλών και μη επανδρωμένων υποβρύχιων οχημάτων (UUV), όπως είναι η γερμανική τορπίλη Sea Hake Mod 4 ER κλπ.

Οι νέες πλατφόρμες μάχης 

Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε ότι οι πλατφόρμες μάχης δεν έχουν αυταξία – με εξαίρεση τις μονάδες ελιγμού. Στόχος της πολεμικής διαδικασίας είναι η άσκηση κάποιων αποτελεσμάτων επί του αντιπάλου, είτε καταστρεπτικών είτε αποδιοργανωτικών. Τα αποτελέσματα αυτά τα ασκούν τα βλήματα που οι πλατφόρμες μεταφέρουν. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρειαζόμαστε τις επανδρωμένες πλατφόρμες.

Στην πραγματικότητα, ο βληματοκεντρικός πόλεμος αποσκοπεί όχι στην υποκατάσταση, αλλά στη βέλτιστη αξιοποίηση των υπαρχόντων επανδρωμένων πλατφορμών και την ασφαλή δράση τους υπό συνθήκες δυσκολίας αναπλήρωσής τους σε περίπτωση απώλειας. Γι’ αυτό τις πλαισιώνει με ρομποτικές αναλώσιμες πλατφόρμες, τις εφοδιάζει με όπλα μεγάλης εμβέλειας και ενισχυμένες ικανότητες αυτόνομης λειτουργίας και τις εντάσσει σε δικτυοκεντρικές δομές και σε συστήματα-συστημάτων όπου γίνεται συνδιαχείριση πληροφοριών αλλά και όπλων. Έτσι, το πλήρωμα απελευθερώνεται από μεγάλο μέρος των καθηκόντων ISTAR.

Επιπροσθέτως, ο βληματοκεντρικός πόλεμος προωθεί και νέου τύπου αναλώσιμες πλατφόρμες (attritable), οι οποίες ακριβώς για να είναι αναλώσιμες δεν θα πρέπει να είναι επανδρωμένες. Μια διεθνής τάση από την οποία προέκυψε ο σημερινός βληματοκεντρικός πόλεμος είναι η “μονομαχία” των πλεγμάτων αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής (A2/AD) στην περιφέρεια της Ευρασίας που αναπτύσσουν χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν και των “βελόνων” διάτρησής τους από τις ΗΠΑ. Ας σημειωθεί ότι αμφότερα βασίζονται σε προηγμένα βλήματα.

Πόλεμοι κάτω από το πυρηνικό κατώφλι

Επίσης, υπάρχει μια τάση για γρήγορους πολέμους (swift wars) υπερυψηλής έντασης ((Ε)HIC), που φιλοδοξούν να δίνουν αποτελέσματα κάτω από το πυρηνικό κατώφλι. Τόσο γρήγορα, δηλαδή, ώστε να μην προλάβει να ενεργοποιηθεί η πυρηνική αποτροπή του αντιπάλου. Ο πόλεμος στην Ουκρανία εκφυλίστηκε σε έναν παρατεταμένο πόλεμο φθοράς, που μοιάζει με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, διανθισμένο με φουτουριστικά στοιχεία, όπως είναι η ευρεία χρήση ρομποτικών συστημάτων. Εντούτοις, η επαναφορά του ενδεχομένου σύγκρουσης μεταξύ πυρηνικών δυνάμεων, ωθεί προς αυτήν την κατεύθυνση.

Στο πλαίσιο αυτής της τάσης, σε διάφορα μέρη του πλανήτη αναπτύσσονται όπλα άσκησης στρατηγικών αποτελεσμάτων, που σε πολλές περιπτώσεις ομοιάζουν με τα αποτελέσματα των πυρηνικών. Αυτά τα όπλα αναφέρονται ως “μεταπυρηνικά υπερόπλα” (post nuclear super weapons). Πολεμικές συγκρούσεις μεγάλης έκτασης, στις οποίες θα χρησιμοποιούνται κατά κόρον παρόμοια όπλα αναφέρονται ως “μεταπυρηνικός πόλεμος” (post nuclear war). Μια τέτοια πιθανή σύγκρουση θα μπορούσε να είναι μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ στις θάλασσες έξω από τις κινεζικές ακτές.