Τι πάει να κάνει ο Ερντογάν στη Λιβύη

H Λιβύη παραμένει άμεση προτεραιότητα της εξωτερικής πολιτικής του Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος αναμένεται να την επισκεφθεί και να στείλει τα μηνύματά του, προς τους αντιπάλους της κυβέρνησης της Τρίπολης. Ο Ερντογάν παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και είναι πάντα έτοιμος να παρέμβει υπέρ των τουρκικών εθνικών συμφερόντων.

Ο Τούρκος πρόεδρος γνωρίζει ότι βάσει της Συμφωνίας της Γενεύης για εκεχειρία, αναστέλλονται όλες οι συμφωνίες συνεργασιών με ξένες χώρες, που έχει συνάψει η κυβέρνηση της Τρίπολης, συμπεριλαμβανομένου και του παράνομου τούρκου-λιβυκού μνημονίου οριοθέτησης θαλασσίων συνόρων.

Οι προετοιμασίες για την επίσκεψη Ερντογάν στη Λιβύη έχουν ήδη αρχίσει. Δύο στρατιωτικά αεροσκάφη που μετέφεραν, σύμφωνα με την εφημερίδα Asharq Al-Awsat, τουρκικές ειδικές στρατιωτικές δυνάμεις προσγειώθηκαν την Παρασκευή στην πρωτεύουσα Τρίπολη. Η εφημερίδα επικαλείται καλά ενημερωμένες πηγές που αναφέρουν ότι ο Ερντογάν θα επισκεφθεί τις τουρκικές δυνάμεις στην πόλη Μισράτα, στη δυτική Λιβύη, οι οποίες υποστηρίζουν τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης (GNA) της Τρίπολης.

Ο Ερντογάν δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τη Λιβύη από τη στιγμή, που η Τουρκία διατηρεί στρατιωτική παρουσία (σκοπεύει να την κάνει μόνιμη) και αποτελεί στενό σύμμαχο της κυβέρνησης της Τρίπολης. Η χρονική συγκυρία της επίσκεψής του στη Λιβύη συμπίπτει και με τις διαπραγματεύσεις των αντίπαλων πλευρών για το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Ο Ερντογάν έχει αμφισβητήσει τη συμφωνία της Γενεύης δηλώνοντας ότι «η αξιοπιστία της δεν μου φαίνεται πολύ εφικτή. Ο χρόνος θα δείξει πόσο θα είναι η διάρκειά της».

Μια ενδεχόμενη ακύρωσή του παράνομου τούρκο-λιβυκού μνημονίου θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην νέο-οθωμανική επεκτατική στρατηγική. Ο Ερντογάν με την επίσκεψή του θα επιδιώξει να στείλει μήνυμα ότι συνεχίζει να επηρεάζει την κυβέρνηση της Τρίπολης στη λήψη αποφάσεων και ότι οι τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις που βρίσκονται εκεί έχουν τη δυνατότητα να προστατέψουν την Τρίπολη.

Η Λιβύη έχει εισέλθει σε μια περίοδο διαπραγματεύσεων. Πολιτικοί εκπρόσωποι των αντίπαλων πλευρών της Λιβύης, της κυβέρνησης της Τρίπολης και του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, συμμετέχουν σε διαπραγματεύσεις με τη διαμεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών, με την ελπίδα να επιτύχουν συμφωνία για το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Εβδομήντα πέντε εκπρόσωποι παρακολούθησαν το Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου για τη Λιβύη, που έγινε στην Τυνησία με στόχο τη δημιουργία κυβέρνησης εθνικής ενότητας.

Επίπονες διαπραγματεύσεις

Η απεσταλμένη των Ηνωμένων Εθνών για τη Λιβύη, Στέφανι Ουίλιαμς, ζήτησε «έναν σαφή οδικό χάρτη» ώστε να διεξαχθούν το συντομότερο δυνατόν οι εκλογές. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες με τηλεοπτικό του μήνυμα στην έναρξη του Φόρουμ, επισήμανε προς τις εμπλεκόμενες πλευρές, ότι «έχετε την ευκαιρία να τερματίσετε μια τραγική σύγκρουση. Τώρα είναι η σειρά σας να διαμορφώσετε το μέλλον της χώρας σας».

Ωστόσο, οι συμμετέχοντες στο Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου δεν κατάφεραν μέχρι στιγμής να καταλήξουν σε πλήρη συμφωνία, σχετικά με το μέλλον της Λιβύης και σε πιθανά ψηφίσματα για την διασφάλιση της εκεχειρίας και της μεταβατικής περιόδου. Η απεσταλμένη των Ηνωμένων Εθνών δήλωσε την Κυριακή στους δημοσιογράφους ότι το Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου θα συνεχιστεί μετά μια εβδομάδα.

Παρά το γεγονός ότι δεν επιτεύχθηκε συμφωνία, η Ουίλιαμς επισήμανε ότι οι συμμετέχοντες στις συνομιλίες κατάφεραν να διαχειριστούν σημαντικά ζητήματα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Παράλληλα, η Ουίλιαμς ανέφερε ότι τα Ηνωμένα Έθνη θα διερευνήσουν τις φήμες σχετικά με φερόμενες δωροδοκίες εκπροσώπων για ψήφους, σε σημαντικές αποφάσεις που αφορούν το μέλλον της Λιβύης. Επίσης απείλησε με διεθνείς κυρώσεις την πλευρά που μπορεί να αναγνωριστεί ως υπεύθυνη για τη δωροδοκία ψήφων.

Να επισημάνουμε ότι τα συμφέροντα της Τουρκίας βολεύονται από μια κωλυσιεργία των διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, η κυβέρνηση της Τρίπολης και ο Χαλίφα Χαφτάρ παρά τα ισχυρά αντικρουόμενα συμφέροντά τους, έχουν κάνει κάποια βήματα προόδου στο πλαίσιο των μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Η Αρχή Πολιτικής Αεροπορίας της Λιβύης ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα επαναφέρει τις αεροπορικές πτήσεις στο νότιο μέρος χώρας, στο πλαίσιο των συνομιλιών της Μικτής Στρατιωτικής Επιτροπής των δύο πλευρών που έγιναν σε πόλη νοτιοδυτικά της Τρίπολης.

Εκεχειρία και ξένοι μαχητές 

Μια άλλη ένδειξη καλής θέλησης έχει να κάνει με την ανακοίνωση της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου (NOC) που εδρεύει στην Τρίπολη. Η ανακοίνωση αναφέρει ότι η Λιβύη έχει φτάσει σε ημερήσιο επίπεδο παραγωγής 1 εκατ. βαρελιών πετρελαίου, το μεγαλύτερο από τον Ιανουάριο, τότε που ο στρατάρχης Χαφτάρ ξεκίνησε τον αποκλεισμό. Η NOC χαρακτήρισε την παραγωγή «τεράστιο επίτευγμα» αλλά εξέφρασε ανησυχίες ότι το επίπεδο αυτό μπορεί να μην διατηρηθεί στα υφιστάμενα επίπεδα. Οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές συμφώνησαν και στη σύσταση ενός μικτού κλιμακίου για την επίβλεψη και την προστασία των πετρελαιοπηγών.

Οι διαπραγματεύσεις αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες. To πρώτο θέμα που θα πρέπει να επικεντρωθούν είναι η διασφάλιση της εκεχειρίας και από τις δυο εμπλεκόμενες πλευρές. Κάποιες συγκρούσεις για παραβίαση της κατάπαυσης του πυρός ή μπορεί να επεκταθούν ή να χρησιμοποιηθούν για ενίσχυση των επιχειρημάτων των αντίπαλων πλευρών. Η κυβέρνηση της Τρίπολης κατηγόρησε, για παράδειγμα τη ρωσική παραστρατιωτική οργάνωση Wagner Group, ότι εμπόδισε την αντιπροσωπεία της να μεταβεί στη Σύρτη για συνομιλίες.

Η δράση των ξένων ισλαμιστών μαχητών στη Λιβύη, αποτελεί ακόμα ένα ζήτημα που απαιτεί άμεση λύση. Οι δύο πλευρές θα πρέπει να διαμορφώσουν, σύμφωνα με το Crisis Group, ένα πλαίσιο ελέγχου των ενόπλων ομάδων. Οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να κινήσουν τις διαδικασίες ώστε πολλοί ξένοι μαχητές που δραστηριοποιούνται στη Λιβύη, ειδικά από Σουδάν και Τσαντ, να επιστρέψουν στις χώρες τους. Τα Ηνωμένα Έθνη θα πρέπει να βοηθήσουν στη δημιουργία ενός σχεδίου για την απενεργοποίησή τους, ώστε να μην συμμετάσχουν εκ νέου σε νέες συγκρούσεις ή εμφύλιους πολέμους.

Επιπλέον, η κυβέρνηση της Τρίπολης και ο στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ θα πρέπει να θέσουν σαφείς όρους για την απόσυρση των δυνάμεων τους από τις πρώτες γραμμές του μετώπου και την μετεγκατάστασή τους. Ταυτόχρονα πρέπει να αποφασίσουν και το καθεστώς των αεροπορικών βάσεων Τζάφρα και Αλ -Ουατίγια και να οριοθετήσουν περιοχές για κοινές αστυνομικές περιπολίες. Ταυτόχρονα, η δημιουργία ενός διεθνή μηχανισμού παρακολούθησης και διασφάλισης της κατάπαυσης του πυρός κρίνεται αναγκαία.

Ρόλος ξένων δυνάμεων

Η διαδικασία για την επικράτηση της ειρήνης στη Λιβύη επηρεάζεται σημαντικά και από τις  ξένες δυνάμεις που εμπλέκονται ενεργά, όπως Τουρκία και Ρωσία, που έχουν αντικρουόμενα γεωπολιτικά και ενεργειακά συμφέροντα. Η Τουρκία στηρίζει την κυβέρνηση της Τρίπολης με τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις και ισλαμιστές μισθοφόρους. Αντίθετα, η Ρωσία έχει ταχθεί υπέρ του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ και στο πλευρό του μάχεται η ρωσική παραστρατιωτική οργάνωση Wagner Group.

Επίσης και άλλα κράτη έχουν επιλέξει πλευρές, όπως Γαλλία, Αίγυπτος, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Σαουδική Αραβία που υποστηρίζουν τον Χαφτάρ. Αντίθετα, Κατάρ και το κίνημα των Αδελφών Μουσουλμάνων στηρίζουν την κυβέρνηση της Τρίπολης. Το τέλος του εμφυλίου της Λιβύης απαιτεί τη δημιουργία μια κυβέρνησης εθνικής ενότητας και διενέργειας εκλογών, που θα μπορεί να διασφαλιστεί η εύρυθμη διαδικασία της ψηφοφορίας. Να υπάρχουν κάποιες δικλείδες ασφαλείας ώστε να μην μπορεί να γίνει νοθεία.

Οι εκλογές θα αποτελέσουν και την πρώτη δοκιμασία για την ενότητα της Λιβύης. Μια αμφισβήτηση του αποτελέσματος θα λειτουργήσει αρνητικά. Ωστόσο για να μπορέσουν να έχουν επιτυχία οι εκλογές θα πρέπει εκπρόσωποι της κυβέρνησης της Τρίπολης και του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ να επιλέξουν πρόσωπα, τα οποία θα εκφράζουν μια πολιτική συναίνεση και θα έχουν απήχηση στην πλειοψηφία της λιβυκής κοινής γνώμης.