Τι παιχνίδι παίζει ο νέος πρωθυπουργός της Λιβύης με τον Ερντογάν

Η είδηση από τη Λιβύη ακούστηκε καταρχήν εντυπωσιακή. Σύμφωνα με το ΑΠΕ, «ο εντολοδόχος πρωθυπουργός της Λιβύης Άμπντελ Χαμίντ Ντμπεϊμπά ζήτησε την αποχώρηση των περίπου 20.000 μισθοφόρων και ξένων μαχητών που παραμένουν ακόμη στη χώρα, η οποία έχει βυθιστεί στο χάος από την ατέρμονη διαμάχη για την εξουσία τα τελευταία χρόνια».

Δεδομένου ότι ο εν λόγω θεωρείται φιλότουρκος, πρέπει να μελετηθεί προσεκτικά εάν πίσω από τη “βιτρίνα” υποκρύπτεται κάποια αθέατη πιο ενδιαφέρουσα εξέλιξη. Τα λόγια που χρησιμοποίησε ο Ντμπεϊμπά ήταν εντυπωσιακά: «Οι μισθοφόροι είναι μαχαιριά στην πλάτη μας. Πρέπει να φύγουν. Θα επικοινωνήσουμε με την αποστολή του ΟΗΕ και τους εκπροσώπους των χωρών (προέλευσης), ώστε να φύγουν από τη Λιβύη… Η εθνική κυριαρχία μας λοιδορείται λόγω της παρουσίας τους».

Τούτων λεχθέντων, το ενδιαφέρον στρέφεται στις δηλώσεις και τις διαρροές που θα γίνουν όταν ο Λίβυος εντολοδόχος πρωθυπουργός επικοινωνήσει και πάλι με τον Ερντογάν. Από ενδεχόμενες δηλώσεις τους ίσως καταστεί εφικτό να εξαχθούν ασφαλέστερα συμπεράσματα. Ωστόσο, κάποιες σκέψεις μπορούν και πρέπει να διατυπωθούν.

• Πρώτον, με δεδομένη την έλευση στη Λιβύη των πρώτων διεθνών παρατηρητών για να επιτηρήσουν την αποχώρηση των ξένων μαχητών κατ’ εφαρμογή της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός της 23ης Οκτωβρίου 2020, ο Ντμπεϊμπά δεν θα μπορούσε να διακηρύξει κάτι διαφορετικό.
• Δεύτερον, εντύπωση προκαλεί το ότι στην είδηση, ενώ υπήρχε αναφορά σε μισθοφόρους από τη Συρία, το Σουδάν, το Τσαντ και τη Ρωσία (με ονομαστική αναφορά στην ρωσική εταιρία Wagner), απουσιάζει εντελώς κάποια αναφορά στις τουρκικές δυνάμεις που βρίσκονται στη Λιβύη. Απουσιάζει, παρά το γεγονός ότι η Άγκυρα έστειλε τους τζιχαντιστές από τη Συρία να πολεμήσουν στο πλευρό των δυνάμεων του Σάρατζ.

Θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι η απουσία αναφοράς οφείλεται στο ότι οι χρηματοδοτούμενοι από την Τουρκία μισθοφόροι τζιχαντιστές αποχώρησαν. Η αλήθεια είναι ότι η δυσαρέσκεια στους κόλπους τους ήταν μεγάλη. Η οικονομική κρίση που πλήττει την Τουρκία είχε οδηγήσει σε μεγάλες καθυστερήσεις στη  καταβολή των μισθών τους (σ.σ. περί τα 2.000 δολάρια).

Παρόλα αυτά, δεν υπάρχουν αναφορές περί οργανωμένης αποχώρησης. Όπως, δηλαδή ήρθαν με πτήσεις των τουρκικών αερογραμμών, ή ακόμα και επιβαίνοντας σε αεροσκάφη στρατηγικών μεταφορών της Τουρκίας και του Κατάρ. Στην περιοχή εμφανίστηκαν παράλληλα τουρκικές δυνάμεις με σημαντικά οπλικά συστήματα.

Τουρκικός σχεδιασμός;

Στο πολιτικό μέρος της εξίσωσης, ο Ιμπράημ Καλίν, εξ απορρήτων σύμβουλος του Ερντογάν, είχε δηλώσει πριν έναν μήνα ότι οι τουρκικές δυνάμεις θα παραμείνουν στη Λιβύη όσο παραμένει σε ισχύ η διμερής συμφωνία Άγκυρας-Τρίπολης. Η ποιοτική διαφοροποίηση με την προ ενός μηνός συγκυρία, αφορά στην κλιμάκωση των διπλωματικών πιέσεων και στην απομόνωση, στην οποία έχει περιέλθει η Άγκυρα, συνεπεία της ακραία επιθετικής και αναθεωρητικής πολιτικής της σε όλα τα μέτωπα.

Η πίεση αυτή, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση, η οποία σε μεγάλο μέρος είναι απότοκο της διπλωματικής, θα μπορούσε να έχει αλλάξει τους υπολογισμούς του Ερντογάν. Ήδη, υπάρχουν ενδείξεις ότι αναζητεί τρόπους κατευνασμού των αντιδράσεων εκ μέρους των ΗΠΑ και της ΕΕ. Η έμφαση δίδεται στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αν και προς το παρόν περιορίζεται κυρίως στο επίπεδο της ανέξοδης ρητορικής. Σε αυτό το πλαίσιο και με δεδομένο τις προνομιακές σχέσεις που φέρεται να διατηρεί με την Άγκυρα ο εντολοδόχος πρωθυπουργός της Λιβύης, θα μπορούσε η “πατριωτική” δήλωσή του περί ανάγκης αποχώρησης όλων των ξένων δυνάμεων από τη χώρα να μην προκαλεί ζημία, αλλά να εξυπηρετεί τον τουρκικό σχεδιασμό.

Θα μπορούσε να έχει υπάρξει προσυνεννόηση με την Τουρκία που ενδιαφέρεται να μειώσει τις δαπάνες των στρατιωτικών εμπλοκών της και να κατευνάσει ΗΠΑ και ΕΕ. Με άλλα λόγια, η δήλωσή του να προαναγγέλλει αλλαγή στη στρατηγική των Τούρκων. Άρα, δεν θα πρέπει να εκπλήξει κανέναν, εάν σύντομα η Τουρκία δηλώσει ότι επιθυμεί να διευκολύνει την πολιτική λύση στη Λιβύη και ως εκ τούτου αποσύρει τα στρατεύματά της. Με τον τρόπο αυτό η Τουρκία θα συγκάλυπτε την αδυναμία της και ταυτόχρονα θα “πουλούσε” πολιτικά την απόφασή της στην Ουάσιγκτον και στις Βρυξέλλες. Στη συνέχεια θα διεκδικούσε ισχυρό ρόλο στην εν εξελίξει πολιτική διαδικασία, με έμφαση στην προστασία των ελεγχόμενων από την ίδια πολιτικών δυνάμεων και βεβαίως των οικονομικών της συμφερόντων στη Λιβύη.

Το ερώτημα είναι εάν ένα τέτοιο σενάριο θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει εκτός από την Άγκυρα και τον Λίβυο εντολοδόχο πρωθυπουργό και την Ουάσιγκτον. Σε περίπτωση δηλαδή που ισχύει, εάν ο Ερντογάν έχει εξασφαλίσει το πράσινο φως από τους Αμερικανούς. Επειδή, όμως, στη Λιβύη διακυβεύονται ζωτικά ελληνικά συμφέροντα, καλό θα ήταν η Ελλάδα να αποκτήσει επιτέλους σοβαρή πολιτική παρουσία.