Τί σημαίνει η επανεκλογή Ματαρέλα στην ιταλική Προεδρία

Με την επανεκλογή του Σέρτζο Ματαρέλα στην Προεδρία της Ιταλικής Δημοκρατίας ολοκληρώθηκε με τον καλύτερο τρόπο μια διαδικασία που ξεκίνησε και συνεχίστηκε με τον χειρότερο δυνατόν τρόπο για υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα. Ας αφήσουμε κατά μέρος το θλιβερό θέαμα του 85χρονου Σίλβιο Μπερλουσκόνι που επί εβδομάδες ολόκληρες τηλεφωνούσε σε αναζήτηση ψήφων στους πολυάριθμους βουλευτές και γερουσιαστές που έχουν αποσχιστεί από το Κίνημα 5 Αστέρων, αυτοσυστηνόμενος ως “κύριος Μπούνγκα Μπούνγκα”.

Ώσπου να καταλήξει λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές στην απόφαση να αποσύρει την υποψηφιότητα του, παρότι, κατά τα λεγόμενα του, είχε εξασφαλίσει περισσότερες από τις αναγκαίες 505 ψήφους. Αν η απόφαση του να υποβάλει υποψηφιότητα έβρησκε κάποια εξήγηση στον διεθνούς φήμης ναρκισσισμό του πρώην πρωθυπουργού, η αιφνιδιαστική απόφαση του να αποσυρθεί παραμένει ανεξήγητη, καθώς ο ίδιος διέδωσε εξηγήσεις ανεπαρκείς και αντικρουόμενες: Ότι άσκησε ισχυρή πίεση η οικογένεια του, ότι τον έπεισαν τα ηγετικά στελέχη του Forza Italia, ότι προτιμά να «περνάει καλά μέσα στην ανεμελιά» και πολλά άλλα.

Παρόλο λοιπόν που ο κύριος πρωταγωνιστής της κωμωδίας ήταν απών, η παράσταση διεξήχθη έως και την τελευταία στιγμή. Το απόγευμα της Παρασκευής όταν ο ηγέτης της Λέγκας Ματέο Σαλβίνι έδωσε συνέντευξη Τύπου λίγο πριν από τη δεύτερη ψηφοφορία της ημέρας, με σκοπό να προωθήσει την υποψηφιότητα της προέδρου της Γερουσίας Μαρία Ελιζαμπέτα Αλμπέρτι Καζελάτι, χαιρέτισε περιχαρής τους δημοσιογράφους λέγοντας πως «ο νέος πρόεδρος θα είναι γυναίκα». Στην ψηφοφορία αυτή η Καζελάτι βγήκε τρίτη σε ψήφους με πρώτο τον απερχόμενο Ματαρέλα με πάνω από 300 ψήφους.

Ο στόχος του Σαλβίνι ήταν να εδραιώσει τη θέση του ως ηγέτης της κεντροδεξιάς παράταξης, αντικαθιστώντας εκ των πραγμάτων τον ηλικιωμένο Μπερλουσκόνι και χρησιμοποιώντας ως όπλο το γεγονός πως η κοινοβουλευτική του ομάδα ήταν η μεγαλύτερη της δεξιάς παράταξης. Σε αυτή την παράταξη εξ άλλου έπεφτε το βάρος να προτείνει μια υποψηφιότητα γενικότερης αποδοχής, καθώς ήταν εκείνη που διέθετε περισσότερους εκλέκτορες.

Το όπλο του αυτό, το αριθμητικό πρωτείο, αποδείχτηκε άσφαιρο, καθώς ελάχιστοι από τους υποτιθέμενους συμμάχους του τού έκαναν τη χάρη να τον ακολουθήσουν και ψήφισαν συστηματικά άλλους υποψηφίους. Οι Αδελφοί Ιταλίας της Τζόρτζα Μελόνι μπορεί να ήταν ασήμαντοι ως εκλέκτορες αλλά δημοσκοπικά έχουν τις διπλάσιες ψήφους σε σχέση με τη Λέγκα και όλοι γνωρίζουν πως αυτές οι ψήφοι προέρχονται σε μεγάλο ποσοστό από τη Λέγκα. Είχαν λοιπόν κάθε λόγο να πριονίσουν το κλαδί επάνω στο οποίο στηριζόταν ο Σαλβίνι.

O Ματαρέλα και τα κόμματα

Το ίδιο φαινόμενο διάσπασης, ηγετικής αμηχανίας και εσωκομματικής απειθαρχίας διέκρινε και το χώρο της κεντροαριστεράς. Είδαμε τον Ενρίκο Λέτα να κάνει τα πάντα προκειμένου να επαναφέρει τον πρώην πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι στο Δημοκρατικό Κόμμα, άρα υπό τον έλεγχο του, αγνοώντας ηθελημένα πως εντός του κόμματος του επικρατούσε ήδη μια κατάσταση πλήρους σύγχυσης, με δεκάδες τάσεις και ρεύματα που θεωρούσαν τις προεδρικές εκλογές μια καλή ευκαιρία να ξεκαθαρίσουν τους αμοιβαίους λογαριασμούς.

Η κατάληξη ήταν και το Δημοκρατικό Κόμμα και ο ηγέτης του Κινήματος 5 Αστέρων Τζουζέπε Κόντε να σέρνονται από τη μια στην άλλη διακομματική σύσκεψη αποδεχόμενοι παθητικά οποιαδήποτε υποψηφιότητα. Το αποτέλεσμα ήταν αποκαρδιωτικό: κανένας από τους προτεινόμενους υποψήφιους δεν μπόρεσε εν τέλει να εξασφαλίσει τις ψήφους της κεντροαριστεράς. Να σημειωθεί πως ορισμένοι από τους οποίους, (όπως η πρώην γενική γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών Ελιζαμπέτα Μπελόνι), ήταν πολιτικοί υψηλού επιπέδου που κάλλιστα θα μπορούσαν να εγκατασταθούν στο προεδρικό Κυρηνάλιο Μέγαρο.

Ιδιαίτερα στο Κίνημα 5 Αστέρων οι άστοχοι χειρισμοί του Κόντε είχαν σοβαρά επακόλουθα. Τις τελευταίες ημέρες πριν από την απεγνωσμένη έκκληση των πολιτικών δυνάμεων και των εκλεκτόρων προς τον Ματαρέλα να φέρει πίσω στη Ρώμη τα προσωπικά του αντικείμενα που είχαν ήδη μεταφερθεί στην κατοικία του στο Παλέρμο, οι εκλέκτορες του Κ5Α απαξιούσαν να εμφανιστούν ενώπιον του Κόντε και συσκέπτονταν συστηματικά με τον υπουργό Εξωτερικών Λουίτζι Ντι Μάιο.

Την επομένη της επιστροφής του Ματαρέλα στο Κυρηνάλιο Μέγαρο η διαμάχη έλαβε δημόσιο χαρακτήρα. Όσο για τον υποτιθέμενο “θεματοφύλακα” του Κινήματος Μπέπε Γκρίλο, εκείνος έχει άλλα προβλήματα να αντιμετωπίσει: λίγες ημέρες πριν ξεκινήσουν οι προεδρικές εκλογές έλαβε δικαστική κλίση με την κατηγορία πως χρησιμοποίησε με ανταλλάγματα την πολιτική του επιρροή για να ευνοήσει ιταλό εφοπλιστή.

Το πολιτικό σύστημα

Η παραμονή του Ντράγκι στην πρωθυπουργία και του Ματαρέλα στην προεδρία σίγουρα εξασφαλίζουν κυβερνητική σταθερότητα έως τις εκλογές του 2023. Είναι όμως εμφανές πως το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να φτάσει σε εκείνο το ραντεβού στην αξιοθρήνητη κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα. Εύκολα μπορεί κανείς να κατηγορήσει για το σημερινό χάος στο Κοινοβούλιο την ψήφο διαμαρτυρίας των Ιταλών στις εκλογές του 2018, όταν ανέδειξαν πρώτα κόμματα το Κίνημα 5 Αστέρων και την Λέγκα του Σαλβίνι. Τόσο οι 5 Αστέρες όσο και η Λέγκα έπαψαν εδώ και καιρό να είναι κόμματα διαμαρτυρίας.

Ο Σαλβίνι υπέβαλε μάλιστα και αίτηση ένταξης στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα. Εκείνοι που δυσκολεύονται να συνέλθουν είναι οι επικεφαλής των παραδοσιακών κομμάτων. Στη δεξιά ο Μπερλουσκόνι, όπως είδαμε, τσαλαβουτά αδέξια προσπαθώντας να καλύψει εκείνο το 6% που του δίνουν οι δημοσκοπήσεις με την προβολή του εαυτού του, σαν να ήταν αόρατο το προχωρημένο της ηλικίας του.

Ο κίνδυνος είναι να αναδειχτεί στις εκλογές ως ηγετική δύναμη της δεξιάς ένα ημιφασιστικό κόμμα όπως οι Αδελφοί της Τζόρτζα Μελόνι. Και λέμε ημιφασιστικό για λόγους πολιτικής ορθότητας, καθώς η ίδια αρνείται πεισματικά να πάρει θέση γύρω από το θέμα του φασισμού, αφού όμως έχει μαζέψει στο κόμμα της γνωστούς νεοφασίστες, τρομοκράτες, εγκληματίες, αντιεμβολιαστές, συνομωσιολόγους και άλλους του ιδίου είδους. Αν οι Αδελφοί καταφέρουν να αναδειχτούν ως νέα εκδοχή της ψήφου διαμαρτυρίας, τότε το πρόβλημα της προστασίας της συνταγματικής τάξης θα τεθεί με δραματικούς όρους.

Συναίσθηση του κινδύνου

Ακόμη πιο συγκεχυμένη η κατάσταση στο Δημοκρατικό Κόμμα, στο οποίο εντός του έτους θα επανέλθουν και οι διαφωνούντες που είχαν διασπαστεί επί ηγεσίας Ρέντσι και συγκρότησαν την μικρή κοινοβουλευτική ομάδα της αριστεράς με την επωνυμία “Ελεύθεροι και Ίσοι”. Είναι η ομάδα του Μάσιμο Ντ’ Αλέμα, του Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι και άλλων της αριστερής πτέρυγας. Αυτό όμως δεν θα βοηθήσει τον Λέτα να αναδιοργανώσει ένα κόμμα που εδώ και καιρό έχει μετατραπεί σε ένα είδος συνομοσπονδίας τοπικών κομματαρχών.

Το Δημοκρατικό Κόμμα έχασε την επαφή του ακόμη και με το συνδικάτο CGIL, το μεγαλύτερο και το πιο ριζοσπαστικό της Ιταλίας, δυσκολεύεται να επικοινωνήσει με την εκλογική του βάση και κινδυνεύει να του ξεφύγουν οι ψηφοφόροι του και να επιλέξουν την αποχή.Ήδη το Δεκέμβριο στις αναπληρωματικές εκλογές που διεξήχθησαν στη Ρώμη για να καλυφθεί η κενή έδρα στη βουλή που άφησε ο νέος δήμαρχος Ρώμης Ρομπέρτο Γκουαλτιέρι, η υποψήφια του Δημοκρατικού Κόμματος εξελέγη μεν αλλά με συμμετοχή στην ψηφοφορία μόνον του 11% των εγγεγραμμένων.

Οι κομματικές ηγεσίες έχουν συναίσθηση του κινδύνου. Ενώ η άκρα δεξιά επαναφέρει το παλιό σχέδιο μιας προεδρικής Δημοκρατίας ντεγκωλικού τύπου, ο Ντράγκι και τα περισσότερα κόμματα της κυβερνητικής πλειοψηφίας σκέπτονται ως πρώτο βήμα να επαναφέρουν την απλή αναλογική, ώστε να ανοίξουν έτσι τις πύλες του Κοινοβουλίου στις μικρότερες και περιθωριακές πολιτικές ομάδες και παράλληλα να επαναφέρουν στο προσκήνιο εκείνη την πολιτική συμμαχιών που για μεγάλο χρονικό διάστημα είχε χαρακτηρίσει τον ιταλικό κοινοβουλευτισμό, σε συνθήκες μάλιστα Ψυχρού Πολέμου.