Τί σηματοδοτεί η τηλεφωνική συνομιλία των ΥΠΕΞ Τουρκίας και Ισραήλ

Την πρώτη τους επικοινωνία, έπειτα από 13 ολόκληρα χρόνια, είχαν ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών και ο Ισραηλινός ομόλογος του, με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου να ανακοινώνει πως το τηλεφώνημα έγινε για να ευχηθεί “περαστικά” στον Γιαΐρ Λαπίντ, επειδή νοσεί από κορονοϊό. Ο ισραηλινός Τύπος βρίθει δημοσιευμάτων ότι οι δύο υπουργοί συζήτησαν εκτενώς και τις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ, στις οποίες ο Ερντογάν επιδιώκει εδώ και καιρό επανεκκίνηση.

Θυμίζουμε πως όταν τον περασμένο Απρίλιο έγινε γνωστή η απ’ ευθείας τηλεφωνική επικοινωνία του Τσαβούσογλου με τον Αιγύπτιο ομόλογο του (η πρώτη έπειτα από την ανατροπή της κυβέρνησης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας από τον στρατηγό Σίσι), ο Τούρκος υπουργός είχε δηλώσει πως επικοινώνησαν για να ανταλλάξουν… ευχές για το Ραμαζάνι! Λίγο μετά ακολούθησαν οι διερευνητικές συνομιλίες των δύο χωρών, σε επίπεδο υφυπουργών Εξωτερικών, με περιορισμένα βέβαια αποτελέσματα.

Επομένως, με δεδομένο το διπλωματικό timing, μοιάζει δύσκολο η επικοινωνία των δύο υπουργών να έγινε αποκλειστικά για τα “περαστικά”. Ο ισραηλινός Τύπος έχει προ πολλού αναφερθεί στην προοπτική αναθέρμανσης των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ, έπειτα από την απελευθέρωση ενός ζεύγους Ισραηλινών τουριστών που είχαν κρατηθεί ως κατάσκοποι στην Τουρκία, με την μεσολάβηση Ερντογάν. Το επεισόδιο είχε φέρει την πρώτη επικοινωνία του Ερντογάν από το 2013 με Ισραηλινό πρωθυπουργό, με τον Ναφτάλι Μπένετ να εκφράζει την «ειλικρινή του ευγνωμοσύνη» στον Ερντογάν.

Αν και το επεισόδιο είχε όλα τα χαρακτηριστικά της γνώριμης πλέον τουρκικής “διπλωματίας των ομήρων” (τις συλλήψεις ξένων πολιτών και την απελευθέρωση τους έναντι ανταλλαγμάτων), ο ισραηλινός Τύπος είχε επισημάνει πως «οι εκρηκτικές εκφράσεις ευγνωμοσύνης της κυβέρνησης προς τον Ερντογάν, υποδηλώνουν ότι, παρά τη λαϊκή οργή στο Ισραήλ για την Τουρκία για την υπόθεση Όακνιν (του ζεύγους των Ισραηλινών), θα μπορούσε αυτή να καταλήξει να φέρει τις δύο χώρες πιο κοντά».

Ερντογάν και Χαμάς

Η αφορμή για την σύγκρουση Τουρκίας και Ισραήλ ήταν το αιματηρό επεισόδιο του 2010 με το τουρκικό πλοίο Mavi Marmara, που είχε επιδιώξει να σπάσει την ισραηλινή πολιορκία της Λωρίδας της Γάζας. Ο Ερντογάν υποστηρίζει την ισλαμική οργάνωση Χαμάς που ελέγχει την Γάζα, η οποία είναι σε ανοιχτό πόλεμο με το Ισραήλ. Η τουρκική υποστήριξη της Χαμάς εντάσσονταν σε ένα ευρύτερο νεοοθωμανικό σχέδιο.

Εντάσσονταν στην εργαλειοποίηση του Παλαιστινιακού και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας (η Χαμάς έχει τις καταβολές της στην Αδελφότητα) για μία ισλαμική “μεταπολίτευση” στην Μέση Ανατολή, σχέδιο που πήγε να γίνει πραγματικότητα με την Αραβική Άνοιξη και την εκλογή της κυβέρνησης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο (αφού είχε προηγηθεί η εκλογή του ισλαμικού κόμματος Ενάχτα στην Τυνησία).

Η ανατροπή της κυβέρνησης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας από τον στρατηγό Σίσι, έφερε την όξυνση στις σχέσεις Τουρκίας-Αιγύπτου και γενικότερα στις σχέσεις της γείτονος με τον αραβικό κόσμο, με την εξαίρεση του Κατάρ. Από την δε εργαλειοποίηση του Παλαιστινιακού, ο Ερντογάν δεν αποκόμισε απτά κέρδη: Όχι μόνο δεν έγινε ο μουσουλμάνος “Νάσερ” του αραβικού κόσμου, αλλά είδε στο τέλος μία σειρά από αραβικά κράτη να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ, με συνοπτικές διαδικασίες!

Προσέγγιση με το Ισραήλ

Μην έχοντας, λοιπόν, να κερδίσει κάτι παραπάνω από την Χαμάς και την Μουσουλμανική Αδελφότητα, ο Ερντογάν μετέβαλε την στρατηγική του: Έχει ξεκινήσει μία εκστρατεία επαναπροσέγγισης, τόσο με τα αραβικά κράτη που έχει κατά καιρούς αντιπαρατεθεί, όσο και με το Ισραήλ. Να σημειωθεί πως ακόμα και όταν ο Ερντογάν αντάλλαζε προσβολές με τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου για την Γάζα, οι εμπορικές σχέσεις Τουρκίας και Ισραήλ δεν είχαν διαταραχθεί.

Η Τουρκία προσπαθεί να δελεάσει το Τελ Αβίβ, αναφερόμενη σε αμοιβαία επωφελή ενεργειακά deals, με τον ίδιο τρόπο που προσπαθεί να δελεάσει και την Αίγυπτο για από κοινού “συμφέρουσες” συμφωνίες οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών. Δεν χρειάζεται να αναφέρουμε πως το “πάγωμα” του EastMed από πλευράς ΗΠΑ λειτουργεί ως ούριος άνεμος στα νέα τουρκικά σχέδια.

Την ίδια στιγμή ο Ερντογάν κλείνει τα μέτωπα του στον αραβικό κόσμο: υπέγραψε παχυλά οικονομικά deals με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και προγραμματίζει την επίσκεψη του στην Σαουδική Αραβία, όταν λίγο καιρό πριν εκβίαζε ανοιχτά την βασιλική οικογένεια με την υπόθεση Κασόγκι. Βέβαια, μπορεί ο Ερντογάν να έφτασε να προαναγγέλλει την επίσκεψη Ισραηλινού προέδρου στην γείτονα, αλλά οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ έχουν ακόμα πολύ δρόμο, όσο ο Ερντογάν δεν μιλά για την “ταμπακέρα”, δηλαδή την τουρκική υποστήριξη στην Χαμάς.