Τί θα προσφέρει στην Τουρκία η συμπαραγωγή των ρωσικών S-400

Εδώ και λίγες ημέρες, έγινε γνωστό ότι η Τουρκία συζητά, όχι μόνον την αγορά επιπλέον πυροβολαρχιών S-400, αλλά και τη συμπαραγωγή τους με μεταφορά τεχνογνωσίας. Ο Αλεξάντερ Μιχέγιεφ επικεφαλής της κρατικής εταιρείας οπλικών συστημάτων Rosoboronexport, δήλωσε ότι ορισμένα εξαρτήματα των ρωσικών S-400 θα παράγονται στην Τουρκία, σύμφωνα με την τουρκική υπηρεσία του πρακτορείου Sputnik.

«Ξεκινήσαμε να συνεργαζόμαστε με την Τουρκία σε ό,τι αφορά την μεταφορά τεχνολογίας σχετικά με τους S-400. Εντοπίζουμε ορισμένα εξαρτήματα (και την παραγωγή τους). Έχουμε ξεκινήσει τις εργασίες πάνω σε αυτό το θέμα», φέρεται να δήλωσε κατά τη διάρκεια της αεροπορικής έκθεσης Dubai Airshow 2021 στις 15 Νοεμβρίου. Ο Μιχέγιεφ υπενθύμισε ότι η ​​συμφωνία που υπογράφηκε με την Τουρκία για τους S-400 περιλαμβάνει την παραγωγή ορισμένων εξαρτημάτων εκεί, αλλά δεν αποκάλυψε ποια. Ο Μιχέγιεφ ρωτήθηκε εάν θα υπογραφεί νέα σύμβαση για την προμήθεια από την Τουρκία επιπλέον S-400 κι εάν αυτή η νέα σύμβαση θα περιλαμβάνει μεταφορά τεχνολογίας. Ο Ρώσος αξιωματούχος απάντησε ότι η εταιρεία του θα πράξει όπως «συμφωνήσουν οι δύο κυβερνήσεις».

Ο Ερντογάν έχει δηλώσει τον Σεπτέμβριο ότι η Τουρκία εξετάζει το ενδεχόμενο να αγοράσει δεύτερο ρωσικό πυραυλικό σύστημα παρά τις αντιρρήσεις του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ. «Στο μέλλον, κανείς δεν θα μπορεί να παρέμβει όσον αφορά το είδος των αμυντικών συστημάτων που αποκτούμε, από ποια χώρα σε ποιο επίπεδο». Ο Τούρκος πρόεδρος έκανε σχόλια και στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Ισπανό πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ στην Άγκυρα στις 17 Νοεμβρίου. Ερωτηθείς ποια εξαρτήματα των S-400 θα κατασκευαστούν στην Τουρκία, απάντησε: «Σε ό,τι αφορά τις λεπτομέρειες σχετικά με την παραγωγή εξαρτημάτων S-400, και οι δύο πλευρές, Τουρκία και Ρωσία, συμφώνησαν να μην κάνουν καμία δήλωση. Επομένως, δεν κάνουμε τέτοιες δηλώσεις. Αυτές είναι ευαίσθητα θέματα».

Οι ΗΠΑ έχει επιβάλει κυρώσεις στη Διεύθυνση Αμυντικής Βιομηχανίας της Τουρκίας, στον επικεφαλής της Ισμαήλ Ντεμίρ και σε τρία στελέχη της. Η νέα συμφωνία θα εξοργίσει την Ουάσιγκτον με απρόβλεπτες συνέπειες για τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Πιθανότατα θα οδηγήσει σε νέες κυρώσεις. Η Τουρκία εδώ και καιρό προσπαθεί να αναπτύξει ένα δικό της σύστημα αεράμυνας μεγάλου βεληνεκούς. Ακόμη και μετά την παραλαβή των ρωσικών S-400, λέει ότι δεν θα στηριχθεί αποκλειστικά σε ξένα όπλα και αντίθετα ότι θα αναπτύξει δικό της σύστημα.

Το πρόγραμμα Siper

Η Άγκυρα ξεκίνησε το πρόγραμμά της για την ανάπτυξη πυραύλων εδάφους-αέρος όπως το Siper και το Hisar, από τα μέσα της δεκαετίας του 2000. Για τον σκοπό αυτό έχει επενδύσει σημαντικούς πόρους. Θέλει να δημιουργήσει μια ομπρέλα αεράμυνας πολλαπλών επιπέδων. Αυτή η επιθυμία εντείνεται ιδιαίτερα μετά την απαξίωση των μαχητικών της αεροσκαφών, την απόταξη και φυλάκιση πολλών πιλότων και την δυσκολία αγοράς νέων μαχητικών.

Οι τουρκικές προσπάθειες αποδίδουν μερικώς, καθώς η μεγάλης εμβέλειας παραλλαγή του συστήματος Siper δοκιμάστηκε πρόσφατα με επιτυχία, σύμφωνα με το πρακτορείο Anadolu. Ο Ισμαήλ Ντεμίρ (πρόεδρος των Αμυντικών Βιομηχανιών της Τουρκίας) έγραψε στο Twitter, στις 6 Νοεμβρίου, ότι η Άγκυρα πέτυχε ένα ακόμη ορόσημο στην κατασκευή συστήματος μεγάλης εμβέλειας και πολλαπλών επιπέδων. Δήλωσε επίσης ότι θα συνεχίσει να αναπτύσσει έως και έξι διαφορετικά συστήματα αεράμυνας.

Οι τουρκικές αμυντικές εταιρείες Aselsan, Roketsan και το Συμβούλιο Επιστημονικής και Τεχνολογικής Έρευνας ηγούνται του προγράμματος Siper. Εκτός από το Siper, το οποίο θα συμπληρώσει τα πρόσφατα αποκτηθέντα S-400 Triumf, έχουν επίσης εισαχθεί τα συστήματα αεράμυνας Korkut, Sungur και Hisar. Οι τουρκικοί αντιαεροπορικοί πύραυλοι δεν έχουν, όμως, μεγάλο βεληνεκές.

Μόλις προστεθεί το Siper στο οπλοστάσιο, η τουρκική αεράμυνα θα ενισχυθεί αλλά μαζί της η τουρκική αμυντική βιομηχανία. Το Siper είναι αντιαεροπορικό σύστημα μεγάλης εμβέλειας του οποίου οι εκτοξευτές θα συνδέονται με δίκτυο επίγειων και εναέριων ραντάρ υψηλής συχνότητας. Σκοπός είναι η δημιουργία μιας εύκολα αναπτυσσόμενης ομπρέλας αεράμυνας με βεληνεκές 150 km. Ταυτόχρονα, η Τουρκία αναπτύσσει και πυραυλικά συστήματα μικρού βεληνεκούς.

Hisar και Sungur

Η τουρκική βιομηχανία έχει ήδη κατασκευάσει και παραδώσει στις ένοπλες δυνάμεις το πυραυλικό σύστημα Hisar. To Hisar σχεδιάστηκε για την άμυνα βάσεων, λιμένων, υποδομών και συγκεντρώσεων στρατευμάτων, παρέχοντας αντιαεροπορική προστασία χαμηλού και μεσαίου ύψους. H Aselsan κατασκεύασε το ραντάρ, το σύστημα διοίκησης και ελέγχου και το σύστημα ελέγχου πυρός για το Hisar A+, ενώ η Roketsan κατασκεύασε τον πύραυλο.

Turkey test-fired the "SIPER" Long Range Air #Defence System Block-1 for the first time.

– range: ~70 – 100 km
– altitude : ~20km
– detachable booster
– dual-pulse engine
– RF seeker

– tests will continue in 2022
– planned to enter the Turkis Army's inventory in 2023. pic.twitter.com/cjduGIFgHq

— Cemal (@Acemal71) November 7, 2021

Το όπλο μπορεί να αναγνωρίσει και να χτυπήσει έξι στόχους ταυτόχρονα, ενώ –κατά τους κατασκευαστές– δύναται να εποπτεύει τον εναέριο χώρο κατά 360 μοίρες. Η εμβέλεια του Hisar A+ είναι 15 χλμ, ενώ η εμβέλεια του Hisar O+ είναι 25 χλμ. Είναι ικανό να καταστρέψει αεροπλάνα, ελικόπτερα, πυραύλους κρουζ, drones και πυραύλους αέρος-εδάφους. Τα συστήματα αυτά αντικαθιστούν τα βρετανικά συστήματα αεράμυνας σημείου Rapier, 86 εκ των οποίων υπηρετούν στην Τουρκία εδώ και δεκαετίες.

Το Sungur, ένα άλλο τουρκικό σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας –σύμφωνα με τους κατασκευαστές– είναι ανώτερο από άλλα παρόμοια συστήματα όσον αφορά την αποτελεσματικότητα, την ικανότητα ελιγμών, την ικανότητα πλήγματος στόχου και την ανθεκτικότητα σε αντίμετρα. Διαθέτει κεφαλή τιτανίου (το οποίο παραπέμπει σε κάποια ενισχυμένη εκρηκτικότητα) και αναβαθμισμένες δυνατότητες θέασης υπερύθρων. Στην πραγματικότητα είναι μια αντιγραφή του αμερικανικού Stinger, χωρίς να έχει την ικανότητα αυτοπεριστροφής (rolling airframe) του αμερικανικού όπλου.

Siper και S-400

Αρχικά, το Siper προβλεπόταν να ανταγωνιστεί τα ρωσικά S-400. Μετά την αγορά των S-400, όμως, το Siper είναι πιθανό να διαδραματίσει δευτερεύοντα ρόλο. Το σύστημα S-400 θεωρείται ένα από τα πιο θανατηφόρα στον κόσμο. Έχει ήδη επιδείξει τις δυνατότητές του και πολλές χώρες έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να το αποκτήσουν. Το Siper, αντιθέτως, βρίσκεται ακόμα σε φάση ανάπτυξης και θα χρειαστούν δύο χρόνια για να τεθεί σε υπηρεσία.

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το βεληνεκές του Siper είναι περίπου 150 χλμ, ενώ το S-400 μπορεί να πλήξει εναέριους στόχους σε αποστάσεις έως και 250 χλμ και να αναχαιτίσει βαλλιστικούς πυραύλους σε ακτίνα 60 χλμ. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά του Siper δεν έχουν ακόμη δημοσιευτεί, αλλά θα καλύψει μεγαλύτερη περιοχή από ό,τι το Hisar. Είναι προφανές, ότι η οικονομική δυσπραγία, αλλά και η ένταξη και άλλων συστημάτων S-400 στην τουρκική αεράμυνα θα καθυστερήσει τις τουρκικές προσπάθειες ανάπτυξης δικών της συστημάτων αεράμυνας.

Οι ανάγκες για αντιαεροπορική άμυνα απέναντι σε μια ενισχυόμενη ελληνική Πολεμική Αεροπορία δεν επιτρέπει στην Τουρκία να χρονοτριβεί για να αναπτύξει δικά της αντιαεροπορικά συστήματα. Ακόμη και να επιτύχουν οι προσπάθειες θα περάσει χρόνος μέχρι να τεθούν σε επιχειρησιακή λειτουργία και ακόμη περισσότερος χρόνος μέχρι να διορθωθούν τα μεγάλα ή μικρά προβλήματα τα οποία ταλανίζουν κάθε νέο σύστημα. Αν, μάλιστα, η τουρκική βιομηχανία κατασκευάσει υποσυστήματα των S-400, οι προσπάθειες ανάπτυξης τουρκικών συστημάτων θα καθυστερήσουν περαιτέρω.

Μεταφορά τεχνολογίας

Μπορούμε ασφαλώς να υποθέσουμε ότι η Ρωσία δεν θα παραχωρήσει στους Τούρκους τεχνολογία αιχμής, η οποία στο μέλλον θα υπονόμευε την δική της ασφάλεια, ή ακόμη και τις προοπτικές πωλήσεων του S-400. Εκτός των συστημάτων αισθητήρων (ραντάρ) και διασύνδεσης ηλεκτρονικών συστημάτων και συστημάτων πλοήγησης, υπάρχουν υποκατασκευαστικά έργα, τα οποία θα μπορούσε να αναλάβει η Τουρκία.

Έστω και έτσι δεν πρέπει να υποτιμάμε την τεχνολογία που θα μεταβιβαστεί στην Τουρκία. Ακόμη και τεχνολογία κατασκευής συνθετικών επιφανειών (π.χ.  πτερυγίων) δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητη και θα δώσει ώθηση στον συγκεκριμένο τομέα της αντίστοιχης τουρκικής βιομηχανικής ικανότητας. Αλλά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε και άλλες μεταβιβάσεις τεχνολογιών, όπως έγινε αντίστοιχα στην ελληνική βιομηχανία για την κατασκευή υποσυστημάτων του αμερικανικού αντιαεροπορικού συστήματος Patriot.

Τέτοια υποσυστήματα μπορεί να είναι η χύτευση των εκρηκτικών του κώνου μάχης, η συναρμολόγησή του στο πλαίσιο ενσωμάτωσης των θραυσμάτων (η κατασκευή και τα κράματα είναι σοβαρό θέμα) στο κώνο, και η ενσωμάτωση του κώνου στο σώμα του πυραύλου με την συνδεσμολογία του. Σε κάθε περίπτωση δεν είναι ξεκάθαρα τα οφέλη από την ανάληψη μερικής συμπαραγωγής των S-400 από την Τουρκία, ιδίως βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα.

Η Άγκυρα, πάντως, δεν έχει ενεργοποιήσει τους S-400 που παρέλαβε. Με δεδομένο αυτό, είναι δύσκολο να πει κανείς αν και πότε η Τουρκία θα καλύψει το κενό αντιαεροπορικής άμυνας που έχει δημιουργηθεί από την απαξίωση της τουρκικής αεροπορίας. Μακροπρόθεσμα, όμως, και υπό την προϋπόθεση ότι οι σχέσεις Άγκυρας-Μόσχας δεν θα διαρραγούν λόγω των υπαρκτών προβλημάτων (Συρία, Λιβύη, Καύκασος, Τάταροι Κριμαίας κλπ), η εμπλοκή της Τουρκίας σε πρόγραμμα συμπαραγωγής S-400 θα δώσει τεχνογνωσία στην τουρκική βιομηχανία και θα προσφέρει ένα σκαλοπάτι στην εξέλιξη των δικών της συστημάτων. Τώρα το πόσο θα στοιχίσει σε επίπεδο διεθνών σχέσεων, είναι άλλο θέμα.