Το αφετηριακό λάθος του Πούτιν – Η Ρωσία μπορεί ακόμα να νικήσει

Καθώς η ρωσική “αρκούδα” φαίνεται να είναι παγιδευμένη, πολλοί είναι αυτοί που απορούν γιατί μπορεί να έχει φτάσει σε αυτή τη θέση. Είναι ασύλληπτο το πώς μια στρατιωτική μηχανή αυτού του μεγέθους και τεχνολογικού βεληνεκούς, που θεωρείτο ότι εντός ημερών μπορούσε να φτάσει σαν τεθωρακισμένος οδοστρωτήρας από τα σύνορα της Ρωσίας στον Ατλαντικό, τώρα και μετά το αφετηριακό λάθος του Πούτιν, βρίσκεται εγκλωβισμένη σε ένα αγώνα φθοράς όπου ένας υποδεέστερος αντίπαλος της καταφέρει απανωτά πλήγματα.

Μετά από σχεδόν τρεις μήνες πολέμου, η ρωσική εκστρατεία στην Ουκρανία δείχνει να έχει τελματώσει. Το αδιέξοδο έχει σαστίσει πολλούς αναλυτές. Κάποιοι προέβλεψαν εξαρχής αυτή τη κατάσταση, αλλά οι περισσότεροι στρατιωτικοί παρατηρητές περίμεναν ότι η Ρωσία θα κυριαρχούσε στο πεδίο της μάχης από την πρώτη εβδομάδα του πολέμου. Παρά τον ρωσικό ισχυρισμό ότι η «ειδική στρατιωτική της επιχείρηση» προχωρά σύμφωνα με το σχέδιο, τα σημάδια ότι συνετελέσθη ένας εσφαλμένος σχεδιασμός αυξάνονται.

Κάποιοι εκτιμούν ότι πάνω από 15.000 Ρώσοι στρατιώτες έχουν σκοτωθεί από την έναρξη του πολέμου και εκατοντάδες άρματα και τεθωρακισμένα οχήματα έχουν καταστραφεί. Βέβαια, κανείς δεν μιλάει για τις μεγάλες ουκρανικές απώλειες, ούτε καν η Μόσχα. Καθώς οι ρωσικές δυνάμεις ανασυντάσσονται στο Ντονμπάς, το δυτικό στρατόπεδο εκτιμά πώς ο μεγαλύτερος συμβατικός στρατός της Ευρώπης ενεπλάκη σε έναν τρομακτικό πόλεμο φθοράς εναντίον ενός φαινομενικά κατώτερου αντιπάλου.

Κάποιοι αποδίδουν την τελμάτωση αυτή στη μεγαλομανία του Πούτιν. Άλλοι στον κακό σχεδιασμό της ρωσικής στρατιωτικής διοίκησης. Κανείς δεν αμφισβητεί τον ηρωισμό των Ουκρανών. Είναι επίσης προφανές ότι το προσωποπαγές καθεστώς στο Κρεμλίνο έκανε πολλά για να τρωθεί η υλική υπόσταση του ρωσικού στρατεύματος. Αλλά ίσως η βασική αιτία της ρωσικής αποτυχίας στην Ουκρανία είναι πιο πεζή και ταυτόχρονα πιο βαθιά.

Ο ρωσικός στρατός έχει ακινητοποιηθεί επειδή η θεωρία πάνω στην οποία βάσιζε την σχεδιαζόμενη νίκη εδραζόταν στην κάμψη της θέλησης του αντιπάλου κι όχι στην καταστροφή των μέσων του, όπως θα υπαγόρευε ο Κλαούζεβιτς. Αυτό έχει τις ρίζες του στην υποτίμηση του αντιπάλου. Η επινόηση μιας θεωρίας νίκης που εξαρτάται από την εξουδετέρωση της βούλησης του εχθρού, σε αντίθεση με τη συντριπτική καταστροφή της φυσικής ικανότητας του εχθρού να αντισταθεί, είναι στην καλύτερη περίπτωση αδύναμη και στη χειρότερη καταστροφική.

Σχετικά με το θέμα της άσκησης ισχύος στον πόλεμο, ο Κλαούζεβιτς έγραψε: «Αν θέλετε να νικήσετε τον εχθρό, πρέπει η προσπάθειά σας να ανταποκρίνεται στην ανάγκη να καμφθεί η δύναμη αντίστασής του. Η δύναμη αντίστασης είναι προϊόν δύο αδιαχώριστων παραγόντων: των συνολικών μέσων που έχει στη διάθεσή του και της δύναμης της θέλησής του». Εφόσον η ανθρώπινη βούληση είναι μια άυλη και μη μετρήσιμη συνιστώσα, το μέτρο των υλικών μέσων πρέπει να έχει το μεγαλύτερο βάρος στην εκτίμηση της αντίστασης του εχθρού και στη διαμόρφωση της στρατηγικής.

Η κάμψη του αντιπάλου

Ποτέ δεν μπορεί κανείς να είναι σίγουρος για τις προθέσεις του αντιπάλου, αλλά μπορεί να είναι σίγουρος για την καταστροφική δύναμη των πυρών του. Πολύ συχνά στον πόλεμο, αυτοί που σχεδιάζουν εναποθέτουν την ελπίδα τους για νίκη στην κατάρρευση της εχθρικής θέλησης, του ηθικού του εχθρού. Αυτή η στρατηγική παρακάμπτει τη σύνεση, που αναγκαστικά πρέπει να καθοδηγεί τη σωστή στρατηγική.

Ο Χίτλερ απέρριψε τη μαχητική δυναμική των Σοβιετικών, πιστεύοντας στο δικό του αφήγημα ότι η σοβιετική στρατιωτική μηχανή ήταν διαβρωμένη από τον κομμουνισμό, την ανασφάλεια, την καχυποψία και τους πληροφοριοδότες, και ταπεινωμένη από τις εκκαθαρίσεις. Άρα, κατ’ αυτόν, δεν μπορούσε να λειτουργήσει σωστά. «Δεν έχεις παρά να κλωτσήσεις την πόρτα», είπε στον Ρούντστετ «και ολόκληρο το σάπιο οικοδόμημα θα καταρρεύσει».

Ένα αιώνα πριν, ο Ναπολέων, παρά την τακτική και επιχειρησιακή του ιδιοφυΐα, και επειδή πίστευε τα μέγιστα στην ανώτερη διαίσθηση, τη διάνοια και το πεπρωμένο του, οδηγήθηκε σε μια από τις μεγαλύτερες αποτυχίες στην στρατιωτική ιστορία. Ο Ναπολέων δεν είχε ψευδαισθήσεις για την απεραντοσύνη της Ρωσίας, το κλίμα της ή το μέγεθος του πληθυσμού της, αλλά έβαλε στοίχημα ότι θα μπορούσε να αναγκάσει τον τσάρο να συμβιβαστεί προτού αυτές οι δυνάμεις μπουν στο παιχνίδι. Ο Μουσολίνι παρόμοια πίστευε και για την εισβολή στην Ελλάδα, όταν προσπάθησε με έναν μη προετοιμασμένο και ευάριθμο στρατό να καταβάλλει μια χώρα, η οποία είχε ήδη κινητοποιήσει τα μέγιστα τις δικές της δυνάμεις. Ούτε το καθεστώς Μεταξά κατέρρευσε, ούτε οι φτωχές σε μέσα αλλά πολυπληθείς ελληνικές δυνάμεις “έσπασαν”.

Λάθος του Πούτιν

Μπορεί ο Πούτιν να μην είναι Χίτλερ ή Ναπολέων, ή Μουσολίνι, αλλά υπάρχουν εντυπωσιακές ομοιότητες μεταξύ της δικής του λανθασμένης θεωρίας περί νίκης στην Ουκρανία και των ιστορικών εισβολών στη Ρωσία και στην Ελλάδα. Ο Πούτιν ήταν πεπεισμένος ότι ολόκληρη η δομή του ουκρανικού κράτους θα κατέρρεε κάτω από το βάρος της ρωσικής επίθεσης. Περίμενε οι δυνάμεις του να ανατρέψουν γρήγορα μια μη δημοφιλή κυβέρνηση στο Κίεβο και να επιφέρουν μια πολιτική αλλαγή που θα του επέτρεπε να υπαγορεύσει τους δικούς του όρους.

Το αδιέξοδο στο Ντονμπάς δείχνει την πλήρη αστοχία των προ εισβολής σχεδίων του Πούτιν. Δεν υπολόγισε τα αποθέματα ουκρανικών όπλων και πυρομαχικών ή παρέβλεψε τη δυσκολία του εδάφους και την πολυπλοκότητα των αναγκών επιμελητείας; Ο ρωσικός στρατός έχει εμφανή δομικά ελαττώματα, αλλά παρά τους ισχυρισμούς ορισμένων δυτικών αναλυτών, δεν είναι ανίκανος.

Ο ρωσικός στρατός παλεύει να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο, επειδή δεν υπολόγιζε εξαρχής να διεξαγάγει έναν γενικευμένο πόλεμο ενάντια σε έναν αποφασισμένο εχθρό. Δεν κινητοποίησε τη μάζα και τη δύναμη πυρός που απαιτούνταν για να συντρίψει τις ουκρανικές δυνάμεις στην αρχική φάση. Οι στρατιώτες δεν είχαν καμία επίγνωση σχετικά με την επιχείρηση, θέτοντας το υπόβαθρο για μετέπειτα κρίση ηθικού.

Επιλέχθηκε ένα άσκοπα πολύπλοκο επιχειρησιακό σχέδιο ελιγμών και δεν κατάφεραν να υπολογίσουν επαρκείς προμήθειες και πυρομαχικά για να διατηρήσουν την ορμή τους. Σίγουρα κανένας στρατηγός δεν διεξάγει μια τέλεια επιχείρηση, αλλά η μέχρι τώρα αποτυχία στην Ουκρανία δεν θα ήταν εκ προοιμίου έτσι αν δεν βασιζόταν σε εσφαλμένα αξιώματα. Αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχει κάποια θεμελιώδης έλλειψη στρατιωτικής ικανότητας.

Η Ρωσία μπορεί ακόμη να κερδίσει

Η Ρωσία δεν είναι καταδικασμένη σε ήττα στην Ουκρανία. Οι ρωσικές δυνάμεις μπορεί ακόμη να εκτιναχτούν και να διασχίσουν μεγάλες εκτάσεις της ανατολικής Ουκρανίας. Ο Πούτιν μπορεί ανά πάσα στιγμή να κηρύξει επιστράτευση. Στο τέλος, το βάρος των αριθμών μπορεί να γύρει τη πλάστιγγα υπέρ του, αλλά οι μέχρι τώρα αποτυχίες δεν θα ξεχαστούν. Ο δεδηλωμένος στρατηγικός στόχος της εκστρατείας, ο αφοπλισμός της Ουκρανίας, δεν φαίνεται άμεσα εφικτός εκτός εάν η Ρωσία δεσμευτεί για έναν μεγαλύτερο και μακρόχρονο πόλεμο.

Αυτό συμβαίνει επειδή δεν μπόρεσε να αποδεχτεί ότι ένας πολιτικός στόχος μπορεί να είναι ανέφικτος κι αντ’ αυτού προτίμησε τα ευχολόγια που ο ίδιος είχε καλλιεργήσει. Ανεξάρτητα από το πώς θα εξελιχθεί η ρωσική εκστρατεία εφεξής, η μέχρι τώρα “ειδική επιχείρηση” έχει εξελιχθεί σε πολύ δαπανηρή και σε χρήμα και σε αίμα και σε υλικό. Η Ρωσία πιθανότατα θα ξεπεράσει τις κυρώσεις, αλλά καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται, η οικονομική αιμορραγία θα ενταθεί με αποτέλεσμα η πίεση στο καθεστώς να αυξηθεί.

Σε εκείνο το σημείο, οι διαπραγματεύσεις φαίνεται να είναι η μόνη λογική επιλογή, αλλά ένας πληγωμένος αυταρχικός ηγέτης δεν είναι επιρρεπής σε δούναι και λαβείν, καθώς είναι αντιμέτωπος με μια αποτυχία. Το ενδεχόμενο ο Πούτιν να μειώσει τις απώλειές του και να αναδιπλωθεί δεν φαίνεται ρεαλιστικό, γιατί αυτό θα προκαλούσε υπαρξιακή κρίση για το ρωσικό καθεστώς. Ο Πούτιν, λοιπόν, δεν έχει κίνητρο να το κάνει.

Οι δυτικοί ενθουσιάζονται από τις αποτυχίες της και φημισμένης ρωσικής πολεμικής μηχανής, λες και οι δικοί τους στρατοί, ιδίως των ΗΠΑ, τα κατάφεραν καλύτερα. Αυτή η χαιρεκακία πρέπει να μετριαστεί από τη συνειδητοποίηση ότι αυτό έχει συμβεί επανειλημμένως στο παρελθόν σε δυτικούς στρατούς και μπορεί να συμβεί ξανά. Όπως έλεγε ο Τσόρτσιλ: «Ποτέ, ποτέ, ποτέ μην πιστεύεις ότι κάποιος πόλεμος θα είναι ομαλός και εύκολος, ή ότι όποιος ξεκινά το παράξενο ταξίδι μπορεί να μετρήσει τις παλίρροιες και τους τυφώνες που θα συναντήσει. Ο πολιτικός που υποκύπτει στον πολεμικό πυρετό πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι όταν δοθεί το σύνθημα, δεν είναι πλέον κύριος της πολιτικής, αλλά σκλάβος απρόβλεπτων και ανεξέλεγκτων γεγονότων».