Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος “πραξικοπήματος” στη Βενεζουέλα

Στα πρόθυρα εμφυλίου βρίσκεται και πάλι η Βενεζουέλα μετά την απόφαση του Τραμπ να αναγνωρίσει τον αυτοανακηρυχθέντα  «προσωρινό πρόεδρο» Χουάν Γκουαϊδό και τις προτροπές του Πομπέο προς τον στρατό να ανατρέψει τον Μαδούρο. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν αποκλείει κανένα ενδεχόμενο, ακόμη και την αποστολή στρατιωτών, ενώ ο στρατός της Βενεζουέλας φέρεται να παραμένει πιστός στον Νικολάς Μαδούρο.

Ο αρχηγός της αντιπολίτευσης και πρόεδρος του Κοινοβουλίου, Χουάν Γκουαϊδό αυτοανακηρύχθηκε προσωρινός πρόεδρος της χώρας με στόχο, όπως λέει να σχηματίσει προσωρινή κυβέρνηση και να πάει την χώρα σε «ελεύθερες εκλογές», αφού είχαν διαρρεύσει φήμες ότι ο Τραμπ αναμένεται να εκφράσει την υποστήριξή του στο πρόσωπό του. Έτσι, εν μέσω διαδηλώσεων υπέρ και κατά της κυβέρνησης, ο Γκουαϊδό έχρισε τον εαυτό του «προσωρινό πρόεδρο», κατηγορώντας τον Μαδούρο για σφετερισμό.

Την ίδια ώρα, οι ΗΠΑ, μέσω του υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, προέτρεπαν τον Μαδούρο να παραιτηθεί και να παραδώσει την προεδρία. Παραλλήλως Αμερικανοί αξιωματούχοι απειλούσαν τον πρόεδρο της Βενεζουέλας με κυρώσεις, αν χρησιμοποιήσει βία κατά της αντιπολίτευσης. Ο ίδιος ο Τραμπ μάλιστα, όταν ρωτήθηκε αν σχεδιάζει να στείλει στρατό στην Βενεζουέλα, άφησε ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα, λέγοντας ότι «όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι».

Νέες απειλές Πομπέο

Ο Μαδούρο κάλεσε τον στρατό να τηρήσει πειθαρχία και ενότητα, κατήγγειλε την αντιπολίτευση για διενέργεια πραξικοπήματος με την υποκίνηση των Αμερικανών και διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με την Ουάσινγκτον. Έδωσε μάλιστα διορία δύο ωρών «σε όλο το διπλωματικό και προξενικό προσωπικό των ΗΠΑ», προκειμένου να εγκαταλείψει την χώρα. Την ίδια ώρα, ο στρατός αρνείται να συνταχθεί με τον αυτοανακηρυχθέντα προσωρινό πρόεδρο και ο υπουργός άμυνας διαμηνύει ότι οι στρατιώτες της πατρίδας δεν θα αποδεχθούν «έναν πρόεδρο επιβεβλημένο στη σκιά σκοτεινών συμφερόντων,  αυτοανακηρυγμένο στο περιθώριο του νόμου».

Οι ΗΠΑ ωστόσο εξακολουθούν να μην αναγνωρίζουν τον Μαδούρο, απαντώντας, δια στόματος Πομπέο, ότι δεν νομιμοποιείται να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις με την Ουάσινγκτον και να διώξει τους Αμερικανούς διπλωμάτες. Ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε επίσης ότι «οι ΗΠΑ διατηρούν διπλωματικές σχέσεις με τη Βενεζουέλα, και θα τις διεξάγουν με την κυβέρνηση του μεταβατικού προέδρου Γκουίντο, ο οποίος προσκάλεσε την αποστολή μας να παραμείνει στη Βενεζουέλα».

Απευθυνόμενος και πάλι στον στρατό και τα σώματα ασφαλείας της Βενεζουέλας, που προηγουμένως είχε προτρέψει σε πραξικόπημα κατά του Μαδούρο, ο Πομπέο είπε ότι έχουν την υποχρέωση να συνεχίσουν να προστατεύουν όλους τους πολίτες και όλους τους ξένους υπηκόους που βρίσκονται στην χώρα. Απείλησε τέλος ότι οι ΗΠΑ θα αποδώσουν ευθύνες σε οποιονδήποτε θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια της αμερικανικής αποστολής και το προσωπικό της.

Είχε προηγηθεί βεβαίως, ένα εικοσιτετράωρο νωρίτερα, το βιντεοσκοπημένο μήνυμα του αντιπροέδρου Πενς, ο οποίος μιλώντας αγγλικά και ισπανικά, εξέφραζε την υποστήριξή του στον Γκουαϊδό και την αντιπολίτευση. Ο ίδιος, είχε την περασμένη εβδομάδα, και τηλεφωνική επικοινωνία με τον αρχηγό της αντιπολίτευσης, πριν ο τελευταίος ξεκινήσει κινητοποιήσεις, βγάζοντας στον δρόμο τους δυσαρεστημένους, από την ανέχεια που επέφερε ο οικονομικός αποκλεισμός, πολίτες.

Οι «πρόθυμοι»

Αμέσως μετά την ανακοίνωση του Τραμπ με την οποία αναγνώριζε προσωρινό πρόεδρο τον Γκουαϊδό, Καναδός κυβερνητικός αξιωματούχος δήλωσε ότι σε ανάλογη ενέργεια θα προχωρήσει και η Οττάβα. Παραλλήλως ο γενικός γραμματέας του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών, Λουίς Αλμάγκρο, συνεχάρη τον Γκουαϊδό ως “πρόεδρο της Βενεζουέλας”.

Τελικά 11 από τα 14 μέλη της Ομάδας της Λίμας, στην οποία μετέχουν χώρες του δυτικού ημισφαιρίου, τάχθηκαν υπέρ του Γκουαϊδό και μιας διαδικασίας δημοκρατικής μετάβασης, προκειμένου να διεξαχθούν νέες εκλογές στην Βενεζουέλα.

Ανάμεσα τους:

• Η Βραζιλία του ακροδεξιού, πρώην στρατιωτικού Μπολσονάρου, ο οποίος κέρδισε τις εκλογές με τον βασικό αντίπαλό του Λούλα στην φυλακή και την ημέρα της νίκης του έβγαλε στους δρόμους τον στρατό.
• Η Αργεντινή του δεξιού Μαουρίσιο Μάκρι που έβαλε ξανά την χώρα στο ΔΝΤ και πλέον αντιμετωπίζει τους διαδηλωτές με πλαστικές σφαίρες.
• Η Κολομβία του σκληρού δεξιού Ντούκε, όπου η δράση των συμμοριών του οργανωμένου εγκλήματος είναι ανεξέλεγκτη και οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πέφτουν θύματα ενός κύματος δολοφονιών.
• Η Ονδούρα του Ερνάντες, ο οποίος επανεξελέγη τον περασμένο Νοέμβριο, στον δεύτερο γύρο και αφού η Εκλογική Επιτροπή μετρούσε για τρεις εβδομάδες τα ψηφοδέλτια. Στην διάρκεια της καταμέτρησης γίνονταν μάλιστα μαζικές διαδηλώσεις υπέρ του ηγέτη της αντιπολίτευσης, στις οποίες σκοτώθηκαν περισσότερα από 30 άτομα και συνελήφθησαν εκατοντάδες.
• Η Κόστα Ρίκα του «κεντροαριστερού» Κάρλος Αλβαράδο, ο οποίος εφαρμόζει κατά γράμμα τις καταστροφικές πολιτικές του ΔΝΤ,  συρρικνώνοντας τις δημόσιες υπηρεσίες, πλήττοντας τα λαϊκά στρώματα και την μεσαία τάξη και προσφέροντας καθεστώς «ελεύθερης ζώνης» στις πολυεθνικές.
• Η Γουατεμάλα του «Τζίμι» Μοράλες, ο οποίος ακολουθεί κατά πόδας τον Τραμπ και αναγνώρισε πρώτος τον Γκουαϊδό, όπως είχε κάνει και για την Ιερουσαλήμ. Υπήρξε άλλωστε δημοφιλής κωμικός της τηλεόρασης για δεκαετίες και του έμεινε το συνήθειο να μιμείται.

Την επιλογή του Τραμπ στηρίζουν επίσης η Γουιάνα, ο Καναδάς, η Αγία Λουκία, η Παραγουάη, το Περού και η Χιλή.

Ποιοι στηρίζουν τον Μαδούρο

Από τους πρώτους που στάθηκαν στο πλευρό του Μαδούρο ήταν ο αριστερός πρόεδρος της Βολιβίας Έβο Μοράλες, ο οποίος εξέφρασε την αλληλεγγύη του ενάντια στην ανάμιξη των ΗΠΑ. Την ίδια ώρα το Μεξικό, σύμφωνα με το υπουργείο Εξωτερικών, δεν βλέπει να αλλάζει η πολιτική απέναντι στην Βενεζουέλα, ενώ ο εκπρόσωπος του, επίσης αριστερού προέδρου Ομπραδόρ, ανέφερε ότι η χώρα συνεχίζει να αναγνωρίζει τον Μαδούρο ως πρόεδρο. Την ίδια άποψη εξέφρασαν και αξιωματούχοι της Ουρουγουάης.

Σθεναρή ήταν η υποστήριξη του προέδρου της Κούβας Μιγκέλ Ντίας-Κανέλ και του επικεφαλής της κουβανέζικης διπλωματίας, οι οποίοι κατήγγειλαν «ιμπεριαλιστικές προσπάθειες να δυσφημιστεί και να αποσταθεροποιηθεί η μπολιβαριανή επανάσταση». Θέση για τις εξελίξεις πήρε αμέσως και η Μόσχα με την εκπρόσωπο του Λαβρόφ, Μαρία Ζαχάροβα, να δηλώνει ότι τα γεγονότα στην Βενεζουέλα δείχνουν «την πραγματική στάση της Δύσης έναντι του διεθνούς δικαίου και της κυριαρχίας άλλων κρατών».

Υποστήριξη βρήκε όμως ο Μαδούρο και στο πρόσωπο του Ερντογάν , ο οποίος του τηλεφώνησε για να του εκφράσει την συμπαράστασή του. Σύμφωνα μάλιστα με ανακοίνωση της τουρκικής προεδρίας ο Ερντογάν είπε στον ομόλογό του της Βενεζουέλας: «Αδελφέ Μαδούρο, κράτα ψηλά το κεφάλι, η Τουρκία στέκεται στο πλευρό σου». Οι δύο άνδρες διατηρούν άλλωστε στενές σχέσεις, εδώ και πολλά χρόνια, και κατά την επίσημη επίσκεψή του στο Καράκας, τον περασμένο Δεκέμβριο, ο Τούρκος πρόεδρος είχε εκφράσει δημόσια την αντίθεση του στις αμερικανικές κυρώσεις. Επικριτικός στον Γκουαϊδό ήταν και ο Τσαβούσογλου, ο οποίος δήλωσε σήμερα ότι η ενέργεια του ηγέτη της αντιπολίτευσης μπορεί να προκαλέσει χάος.

Ναι μεν, αλλά η ΕΕ

Η ΕΕ ζητά την διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών στην Βενεζουέλα, όμως για την ώρα δεν συντάσσεται με τις ΗΠΑ και δεν αναγνωρίζει τον Γκουαϊδό.  Μιλώντας εξ ονόματος των 28, η  Ύπατη Εκπρόσωπος, Φεντερίκα Μογκερίνι, αφού έκανε λόγο για “μαζική απαίτηση” του λαού της Βενεζουέλας για «δημοκρατία» απηύθυνε έκκληση να αρχίσουν πολιτικές διεργασίες που θα οδηγήσουν σε «ελεύθερες και αξιόπιστες εκλογές».

Στην ανακοίνωση της αποφεύγει ωστόσο, να αναφερθεί ονομαστικά στον πρόεδρο Μαδούρο και την κυβέρνηση του, ενώ δεν επαναλαμβάνει προηγούμενες εκκλήσεις της ΕΕ για διάλογο ανάμεσα στην κυβέρνηση και την αντιπολίτευση. Αποφεύγει επίσης να σχολιάσει τις αμερικανικές προτροπές προς τον στρατό της Βενεζουέλας να ανατρέψει τον εκλεγμένο πρόεδρο Μαδούρο και να στηρίξει τον Γκουαϊδό. Πρεσβευτές της ΕΕ είχαν άλλωστε τις προηγούμενες ημέρες συναντήσεις με τον αρχηγό της αντιπολίτευσης, αλλά και με τον Μαδούρο.

Λίγη ώρα πριν την Μογκερίνι πάντως, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ εξέφρασε την ελπίδα ότι η ΕΕ θα στηρίξει, ενωμένη, τις «δημοκρατικές δυνάμεις» στην Βενεζουέλα, ενώ ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, από τις ΗΠΑ όπου βρίσκεται, τόνιζε την ανάγκη να μην υπάρξουν ταραχές. Οι συγκρούσεις ωστόσο συνεχίζονται στους δρόμους και τις τελευταίες δύο ημέρες έχουν χάσει την ζωή τους δεκατρείς άνθρωποι.

Σημειώνεται ότι στις 10 Ιανουαρίου, εν μέσω κυρώσεων και διεθνούς αποκλεισμού της Βενεζουέλας που έχει οδηγήσει στην εξαθλίωση μεγάλο τμήμα των πολιτών, ο πρόεδρος Μαδούρο ορκίστηκε για μια δεύτερη εξαετή θητεία στο ανώτατο αξίωμα της χώρας του. Η αντιπολίτευση όμως και μεγάλο μέρος της διεθνούς κοινότητας δεν αναγνωρίζει αυτήν την δεύτερη θητεία και έχει εντείνει τις πιέσεις για την ανατροπή του.