Το δίδαγμα της Ουκρανίας: Μαζικά και στοχευμένα πυρά σε προσιτές τιμές

Ο πόλεμος στην Ουκρανία καταναλώνει πυρομαχικά, μαζικά και στοχευμένα σε τεράστιους ρυθμούς, τόσο συμβατικά όσο και “έξυπνα όπλα”. Το ποσοστό χρήσης, ιδιαίτερα για τα πιο ικανά (αλλά και πιο περίπλοκα και ακριβά) όπλα ακριβείας μεγάλης εμβέλειας, έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα προπολεμικά αποθέματα και τα όρια των σημερινών δυνατοτήτων παραγωγής. Επιπλέον, οι δυτικές γραμμές παραγωγής και οι αλυσίδες εφοδιασμού αποδεικνύονται ανεπαρκείς για να καλύψουν τη ζήτηση μιας σχετικά περιορισμένης σύγκρουσης. Το θέμα φαίνεται να είναι λίγο-πολύ το ίδιο και στη ρωσική πλευρά.

Σε σύγκρουση με έναν αντίπαλο ίσης ή μεγαλύτερης ισχύος, μια χώρα, ας πούμε η Ελλάδα, θα χρειαστεί περισσότερα πυρομαχικά όλων των τύπων, αλλά ιδιαίτερα συστήματα κρούσης ακριβείας μεγάλης εμβέλειας. Ωστόσο, οι ειδικοί έχουν προειδοποιήσει ότι ακόμη και οι ΗΠΑ μπορεί να βρεθούν χωρίς τα προηγμένα συστήματα κρούσης ακριβείας μεγάλης εμβέλειας που παρέχουν ένα ξεχωριστό πλεονέκτημα έναντι των αντιπάλων, ιδίως στην αρχή μιας σύρραξης. Είναι σαφές ότι ο στρατός πρέπει να επενδύσει σε οικονομικά προσιτά συστήματα μαζικών πυρών και να συμπληρώσει το οπλοστάσιό του με τις δυνατότητες πληγμάτων ακριβείας υψηλής απόδοσης.

Όσον αφορά τα πυρά κάθε είδους, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει γίνει πόλεμος ποσότητας αλλά και ποιότητας. Και οι δύο πλευρές έχουν χρησιμοποιήσει σχετικά μεγάλο αριθμό συστημάτων κρούσης ακριβείας μεγάλης εμβέλειας. Η Ρωσία έχει χρησιμοποιήσει σχεδόν το πλήρες φάσμα των συστημάτων κρούσης μεγάλου βεληνεκούς, συμπεριλαμβανομένων των βαλλιστικών πυραύλων Iskander, των πυραύλων κρουζ που εκτοξεύονται από τον αέρα και τη θάλασσα και ακόμη και το εκτοξευόμενο από αέρος υπερηχητικό πύραυλο Kinzhal. Η Ρωσία εκτόξευσε επίσης πυραύλους αεράμυνας S-300 και S-400 σε λειτουργία επίγειας επίθεσης.

Τα συστήματα κρούσης ακριβείας μεγάλης εμβέλειας, όπως το σύστημα πυραύλων πυροβολικού υψηλής κινητικότητας (HIMARS) με βλήματα Guided Multiple Launch Rocket System (GMLRS) έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στα χέρια των Ουκρανών. Το Κίεβο έχει επανειλημμένα ζητήσει το Τακτικό Πυραυλικό Σύστημα Στρατού (ATACMS) μεγαλύτερου βεληνεκούς (300 χλμ) για τα HIMARS της.

Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία παρέχουν στην Ουκρανία τους πύραυλους κρουζ που εκτοξεύονται από αέρα βεληνεκούς 300 χλμ Storm Shadow/SCALP. Πρόσφατα, υπήρξαν αναφορές ότι η Ουκρανία έλαβε την καθοδηγούμενη από GPS Joint Direct Attack Munition Extended Range (JDAM-ER), μια βόμβα που εκτοξεύεται από αεροσκάφη και εκδιπλώνει πτέρυγες για πτήση με εμβέλεια 45 χλμ.

Τα drones δεν λύνουν το πρόβλημα

Οι ΗΠΑ εστιάζουν στην οικοδόμηση οπλοστασίου με συστήματα κρούσης ακριβείας μεγάλης εμβέλειας. Τέτοια συστήματα είναι ο αντιπλοϊκός πύραυλος μεγάλης εμβέλειας (LRASM), ο διακλαδικός πύραυλος αέρος-εδάφους Standoff (JASSM). ο Advanced Tomahawk, ο χερσαίος συνδυασμός του προηγμένου πυραύλου κρουζ Tomahawk-Precision Strike Missile (PrSM) και του Mid-Range Capability (MRC) SM-6, αλλά και σειρά από υπερ-υπερηχητικά όπλα που εκτοξεύονται από αέρα, θάλασσα και ξηρά.

Τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν drones για να επιτύχουν μαζικά πυρά σε προσιτές τιμές. Αυτά τα συστήματα παίζουν σημαντικό ρόλο στο πεδίο της μάχης, αλλά έχουν τα όριά τους. Για πλήγματα μεγάλης εμβέλειας με σημαντικό ωφέλιμο φορτίο, τα drones πρέπει να είναι μεγάλα. Αλλά τα μεγάλα drone έχουν αποδειχθεί ευάλωτα στην αεράμυνα. Επιπλέον, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη δεν μπορούν να υποκαταστήσουν πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς και πυραύλους εναντίον στόχων που απαιτούν άμεση ανταπόκριση.

Αν και πολλοί Αμερικανοί αναλυτές θεωρούν ότι η αναδυόμενη βεντάλια συστημάτων κρούσης ακριβείας μεγάλης εμβέλειας θα έχει ως αποτέλεσμα μια ποιοτική βελτίωση σε ό,τι αφορά στην φονικότητα των αμερικανικών δυνάμεων, θεωρούν ότι η τελικά διαθέσιμη ποσότητα δεν θα είναι αριθμητικά επαρκής για τις αναδυόμενες απειλές σε Ευρώπη και Άπω Ανατολή. Παρά τον τεράστιο προϋπολογισμό για την άμυνα (766 δισ. $ το 2022) οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις είναι απίθανο να διαθέσουν τα κονδύλια που απαιτούνται για την απόκτηση αυτών των συστημάτων σε επαρκή αριθμό για να εξυπηρετήσει την τεράστια γκάμα στόχων που θα παρουσιαστούν σε μελλοντικές συγκρούσεις. Οπότε, η χρήση τους είναι πιθανό να περιορίζεται στους πλέον κρίσιμους στόχους.

Αναβάθμιση υπαρχόντων συστημάτων

Όταν ένας στρατός μάχεται ενάντια σε έναν ίσο ή ισχυρότερο θα χρειαστεί μαζικά πυρά ακριβείας μεγάλης εμβέλειας τόσο για να κορεστούν οι άμυνες όσο και για να επιτεθεί σε όλο το φάσμα των στόχων που θα παρουσιάσει ο αντίπαλος. Μία λύση είναι η προσαρμογή των υπαρχόντων συστημάτων μικρότερης εμβέλειας για μαζικά πυρά σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Πρόκειται για συστήματα σχετικά χαμηλού κόστους με βεληνεκές άνω των 100 χλμ και καθοδήγηση ακριβείας, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητας να κυνηγούν κινητούς στόχους.

Ένας στρατός σαν τον ελληνικό έχει περιορισμένα αποθέματα τέτοιων βλημάτων (ATCMS, SCALP), οπότε πρέπει να αγοράσει, ή καλύτερα να αναπτύξει και να παράγει ένα ικανό απόθεμα φτηνότερων συστημάτων με λιγότερες δυνατότητες. Η απόκτηση κιτ αναβάθμισης, όπως το JDAM, με κόστος πολύ προσιτό (γύρω στα $18.000) επιτρέπει σε “χαζές” βόμβες να αποκτήσουν μεγαλύτερη εμβέλεια (έως 40 χλμ). Εάν αποκτηθεί ικανός αριθμός τέτοιων κιτ μπορεί να δώσει στην ελληνική Πολεμική Αεροπορία τη δυνατότητα για μαζικά πλήγματα ακριβείας σε μεγαλύτερη εμβέλεια.

Η Boeing πρωτοστατεί στην ανάπτυξη προσιτών συστημάτων ακρίβειας μαζικής χρήσης με δύο συστήματα: μια παραλλαγή του JDAM με κινητήρα και μια χερσαία έκδοση της βόμβας μικρής διαμέτρου (GLSDB). Το JDAM με κινητήρα (PJDAM) παίρνει το υπάρχον JDAM-ER 500 λιβρών και προσθέτει έναν εμπορικά διαθέσιμο κινητήρα πυραύλων για να επεκτείνει την εμβέλεια του όπλου στα 300-350 χλμ.

Το PJDAM θα μπορούσε επίσης να προσαρμοστεί για θαλάσσιους στόχους. Οι εκτιμήσεις κόστους για το PJDAM κυμαίνονται από 165.000 έως 350.000 $ ανάλογα με τη διαμόρφωση. Το JDAM με κινητήρα έχει το πλεονέκτημα ότι λειτουργεί γραμμή παραγωγής. Βασιζόμενη στις υπάρχουσες παραγωγικές της δυνατότητες και χρησιμοποιώντας έναν εμπορικό κινητήρα, η Boeing μπορεί να παράγει χιλιάδες PJDAM. Το σύστημα μπορεί εύκολα να ενσωματωθεί σε αμερικανικής κατασκευής αεροσκάφη.

Βόμβα μικρής διαμέτρου σε πύραυλο

Παρόμοια με την διαδικασία για το PJDAM, η Boeing εκμεταλλεύτηκε την υπάρχουσα ικανότητά της για παραγωγή και τοποθέτησε την ακριβέστατη και ευέλικτη βόμβα μικρής διαμέτρου (SDB). Πρόκειται για ένα εναέριο σύστημα, σε έναν σχετικά φτηνό πύραυλο M26 (χρησιμοποιήθηκε προηγουμένως από το GMLRS και εκτοξευτές HIMARS) για τη δημιουργία μιας οικονομικά προσιτής ικανότητας για μαζικά πυρά μεγάλης εμβέλειας (150 km).

Ένα άλλο χαρακτηριστικό εκτός από το χαμηλό κόστος που κάνει το GLSDB ιδιαίτερα ελκυστικό είναι ότι μόλις η ευέλικτη βόμβα μικρής διαμέτρου SDB διαχωριστεί από τον πύραυλο, μπορεί να ελίσσεται ανεξάρτητα προς τον στόχο. Ένας περιορισμένος αριθμός GLSDB παρασχέθηκε στην Ουκρανία, όπου φαίνεται ότι η χρήση τους ήταν επιτυχής. Το Πεντάγωνο επιθυμεί νέο πυραυλοκινητήρα για το σύστημα, αυξάνοντας το κόστος. Η ίδια η βόμβα SDB μπορεί να παραχθεί σε μεγάλους αριθμούς. Συνολικά, το σύστημα θα κόστιζε πιθανώς περίπου 200.000 $ ανά GLSDB.

Το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ έγραψε στον προϋπολογισμό του 2024 κονδύλι για έρευνα, ανάπτυξη, δοκιμή και αξιολόγηση στο PJDAM. Η Πολεμική Αεροπορία είναι η υπεύθυνη τόσο για τη βόμβα SDB όσο και για το GLSDB. Ενώ αυτό το πρόγραμμα περιορίζεται επί του παρόντος στην παραγωγή για την Ουκρανία, θα ήταν λογικό το αμερικανικό υπουργείο Άμυνας να ξοδέψει τα χρήματα για να αναπτύξει επίσης τα συστήματα της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας.

Το μάθημα για την Ελλάδα

Τα σχετικά φτηνά συστήματα μαζικών πυρών ακριβείας είναι εύκολα προσβάσιμα. Το μόνο που θα χρειαζόταν είναι κάποια κονδύλια και όραμα από την ελληνική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Η τεχνολογία είναι πλέον προσιτή και μπορεί η Ελλάδα, αν θέλει, να καθετοποιήσει την παραγωγή τέτοιων συστημάτων. Με την επένδυση σε έρευνα και τεχνολογία να είναι σχετικά προσιτή, το μεγαλύτερο κόστος είναι ο σχεδιασμός και το στήσιμο γραμμών παραγωγής.

Αρχικά τέτοιες επενδύσεις είναι κοστοβόρες και πιθανόν δεν παρουσιάζουν δυνατότητες απόσβεσης, εκτός αν μπορούν τα παραγόμενα προϊόντα να εξαχθούν. Από την άλλη, και εφόσον η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία θελήσει να χτίσει πάνω στα θεμέλια συμπράξεων ή σε ιδιωτικό επίπεδο ή μέσω ΣΔΙΤ με ξένους οίκους που ψάχνουν για επέκταση των βιομηχανικών και εξαγωγικών δυνατοτήτων τους (Ισραήλ) ή απλώς ενδιαφέρονται να θέσουν θεμέλια για παρόμοια προγράμματα (Εμιράτα). Δεν αναφερόμαστε σε συμπράξεις με ώριμες βιομηχανικές δυνάμεις (π.χ. ΗΠΑ) οι οποίες για διάφορους (γεωστρατηγικούς και εμπορικούς) λόγους δεν επιτρέπουν την εξαγωγή, ή περιορίζουν την χρήση των προϊόντων και υποσυστημάτων τους.

Παρόλα τα κόστη και τις δυσκολίες, τέτοιες κινήσεις θέτουν τις βάσεις, ή το εφαλτήριο για περαιτέρω ανάπτυξη δυνατοτήτων του εγχώριου αμυντικού βιομηχανικού δυναμικού. Κάποια βήματα γίνονται σε ιδιωτικό επίπεδο, αλλά δεν τυγχάνουν προσοχής, πολύ περισσότερο μέριμνας, από το Υπουργείο Άμυνας. Παρόμοιο δρόμο ακολούθησε η Τουρκία για να βρεθεί στην σημερινή κατάσταση ως παίκτης πλέον στο παγκόσμιο εμπόριο στρατιωτικών υλικών, περιορίζοντας ταυτόχρονα την εκροή πολύτιμου συναλλάγματος.

Είναι η κατάλληλη στιγμή να ενταθεί η εγχώρια βάση κατασκευής προηγμένου αμυντικού υλικού που θα μπορέσει να τροφοδοτήσει τις ένοπλες δυνάμεις στην απευκταία περίπτωση σύρραξη, αλλά και να δημιουργήσει νέες βάσεις και δυνατότητες αντιμετώπισης των εξ ανατολών προκλήσεων. Ας σκεφτούμε τι θα σήμαινε η ικανότητα μαζικών πληγμάτων ακριβείας σε περίπτωση τουρκικής επιθετικής-αποβατικής κίνησης…