Το δίλημμα της Μόσχας για την εκεχειρία – Τα συν και τα πλην

Με τις διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου να πλησιάζουν, η Ρωσία δεν ήθελε να πάει στο τραπέζι έχοντας ουκρανικό στρατό στο έδαφός της. Γι’ αυτό και είχε ξεκινήσει μία ισχυρή αντεπίθεση στην περιοχή του Κουρσκ, η οποία σταδιακά περιόρισε την κατειλημμένη από τους Ουκρανούς έκταση από τα περίπου 1200 τετρ. χλμ στα μισά. Παρά τις εδαφικές απώλειες, όμως, η ουκρανική άμυνα σε γενικές γραμμές άντεχε. Για να την σπάσουν, οι Ρώσοι οργάνωσαν μία μοναδική επιχείρηση με σκοπό να εγκλωβίσουν τις ουκρανικές δυνάμεις. Μετά από προσεκτικές προετοιμασίες, 600 Ρώσοι κομάντος χρησιμοποίησαν έναν αγωγό φυσικού αερίου για να βρεθούν στα νώτα της ουκρανικής αμυντικής γραμμής, αιφνιδιάζοντας την και εγκλωβίζοντας περίπου 6000 Ουκρανούς.

Στις 8-3-2025 η κατάστασή τους είχε καταστεί δραματική. Το δίλημμά τους πρακτικά ήταν παράδοση ή καταστροφή. Κάποιοι παραδόθηκαν με τον εξοπλισμό τους και πολλοί άλλοι προσπάθησαν να δραπετεύσουν από τον κλοιό, περπατώντας μεγάλες αποστάσεις και υφιστάμενοι μεγάλες απώλειες. Το ένα μετά το άλλο τα ουκρανικά οχυρά στην περιοχή του Κουρσκ έπεσαν στα χέρια των Ρώσων. Μεταξύ αυτών και η κωμόπολη Σούντζα, η οποία ήταν το κέντρο της ουκρανικής άμυνας.

Στην πραγματικότητα, όταν ανακοινώθηκε η συμφωνία Ουάσινγκτον-Κιέβου για εκεχειρία 30 ημερών, ο ουκρανικός στρατός εκκένωνε ατάκτως το ρωσικό έδαφος. Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν οι Ρώσοι θα συνεχίσουν την προέλασή τους για να καταλάβουν την ουκρανική πόλη Σούμι που βρίσκεται νοτιοδυτικά της Σούντζα.

Υπενθυμίζω ότι το καθεστώς Ζελένσκι είχε χρησιμοποιήσει την εισβολή στο Κουρσκ (Αύγουστος 2024) για να πλέξει ένα θριαμβολογικό πολιτικό αφήγημα, το οποίο αναπαρήγαγαν μαζικά στη Δύση, προβλέποντας μεγάλη ρωσική ήττα και αποσταθεροποίηση του καθεστώτος Πούτιν. Πρέπει, ωστόσο, να πω ότι ορισμένοι Δυτικοί είχαν θέσει εξαρχής το ερώτημα ποιον στρατηγικό στόχο εξυπηρετούσε εκείνη η αιφνιδιαστική επιτυχής ουκρανική εισβολή.

Μετά τον αρχικό αιφνιδιασμό, πάντως, οι ρωσικές δυνάμεις κατάφεραν να οριοθετήσουν και σταθεροποιήσουν το μέτωπο, αποτρέποντας την κατάληψη του πυρηνικού σταθμού στο Κουρσκ, που ήταν και ο αντικειμενικός σκοπός των Ουκρανών. Από το Νοέμβριο 2024, μάλιστα, οι Ρώσοι άρχισαν να ανακτούν έδαφος. Ας σημειωθεί ότι το Κίεβο θυσίασε πολύτιμες ελίτ ταξιαρχίες για να μπορέσει να κρατήσει ζωντανό το αρχικό αφήγημα, πληρώνοντας ακριβά την κατοχή του μικρού αυτού κομματιού ρωσικής επικράτειας μέχρι που επήλθε η κατάρρευση. Η δήλωση Ζελένσκι για την καταστροφή ηχεί ειρωνικά για το χυμένο ουκρανικό αίμα: «Ολοκληρώθηκε η αποστολή του ουκρανικού στρατού στο Κουρσκ»!

Η άνευ όρων εκεχειρία

Αυτή ήταν η κατάσταση όταν ανακοινώθηκε ότι Αμερικανοί και Ουκρανοί συμφώνησαν στη Σαουδική Αραβία προχθές άνευ όρων εκεχειρία διάρκειας 30 ημερών, με δυνατότητα επέκτασης. Το Κίεβο πρότεινε εκεχειρία μόνο σε αέρα και θάλασσα, αλλά τελικώς δέχθηκε και στο έδαφος. Για να πιέσουν, μάλιστα, τη Μόσχα οι Ουκρανοί εκτόξευσαν 400-500 drones εναντίον της Μόσχας. Η συντριπτική πλειονότητά τους καταρρίφθηκε, αλλά ορισμένα διάτρησαν τη ρωσική αεράμυνα, προκαλώντας εκρήξεις στη Μόσχα και σκοτώνοντας τρεις αμάχους.

Ο Ρούμπιο δήλωσε ότι «η μπάλα είναι στην πλευρά της Ρωσίας και τώρα θα φανούν οι προθέσεις της». Αξιοσημείωτο είναι ότι αμέσως μετά την αμερικανο-ουκρανική πρόταση για εκεχειρία, η Ουάσινγκτον ανακοίνωσε το ξεπάγωμα της στρατιωτικής βοήθειας και της παροχής επιχειρησιακών πληροφοριών στο Κίεβο, δηλώνοντας ακόμα ότι ο Ζελένσκι είναι πλέον καλοδεχούμενος στον Λευκό Οίκο.

Η Μόσχα εδώ και καιρό δηλώνει πως είναι έτοιμη να διαπραγματευθεί συνθήκη ειρήνης, αλλά απορρίπτει μία άνευ όρων εκεχειρία. Είναι ενδεικτικό πως ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Πεσκόφ είχε δηλώσει με νόημα: «Προετοιμαζόμαστε για το χειρότερο και ελπίζουμε για το καλύτερο». Το Κρεμλίνο απέφυγε να απαντήσει εν θερμώ στην πρόκληση για εκεχειρία, περιμένοντας τις σημερινές συνομιλίες με τον απεσταλμένο του Τραμπ, Στηβ Γουίτκοφ.

Στη Μόσχα θεωρούν ότι η άνευ όρων εκεχειρία είναι σανίδα σωτηρίας για το Κίεβο την ώρα που κατέρρευσαν οι ουκρανικές γραμμές στο Κουρσκ και βρίσκονται υπό μεγάλη πίεση σε όλες σχεδόν τις άλλες περιοχές του μετώπου. Η ρωσική διπλωματία, μάλιστα, βλέπει σαν επικοινωνιακή παγίδα τον τρόπο που κινήθηκαν οι Αμερικανοί. Σύμφωνα με την παραδοσιακή διπλωματική πρακτική πριν ανακοινωθεί οτιδήποτε θα έπρεπε να είχε προηγηθεί διαβούλευση με τη Μόσχα με σκοπό να δοθεί χρόνος και περιθώριο διαπραγμάτευσης.

Η δήλωση Ρούμπιο θεωρείται, λοιπόν, από τους Ρώσους προσπάθεια να τους στριμώξει, φέρνοντάς τους προ τετελεσμένου: Ή να αποδεχθούν την εκεχειρία άνευ όρων ή να τους φορτώσει ο Λευκός Οίκος την ευθύνη για το ναυάγιο. Το Κρεμλίνο μπορεί να αντιμετώπισε θετικά τις προηγούμενες κινήσεις του προέδρου Τραμπ, αλλά δεν τον αναγνωρίζει σαν ουδέτερο μεσολαβητή, πολύ περισσότερο τώρα που έσπευσε να ξεπαγώσει τη στρατιωτική βοήθεια προς το Κίεβο.

Το στρατιωτικό πλεονέκτημα στη Ρωσία

Ο Πούτιν δεν βλέπει τον λόγο γιατί να χάσει τη δυναμική που έχει ο ρωσικός στρατός στο μέτωπο και μάλιστα χωρίς να εξασφαλίσει σοβαρά ανταλλάγματα. Όπως έχουν αποδείξει τα γεγονότα, η Ρωσία δεν βρίσκεται υπό σοβαρή πίεση, όπως ισχυρίζονταν οι δυτικές ελίτ. Ούτε η απειλή του Λευκού Οίκου ότι θα επιβάλει πρόσθετες κυρώσεις πτοούν τη Μόσχα, μετά από τις χιλιάδες κυρώσεις που έχουν ήδη επιβληθεί και αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές. Αντιθέτως, σε πίεση βρίσκεται ο Τραμπ, επειδή έχει συνείδηση πως εάν συνεχίσει να εμπλέκεται στον πόλεμο, σε λίγο θα γίνει από “πόλεμος του Μπάιντεν” δικός του πόλεμος.

Το Κρεμλίνο φοβάται ακόμα ότι πιθανόν Ουκρανοί θα πραγματοποιήσουν αιματηρές επιχειρήσεις ψευδούς σημαίας στη γραμμή αντιπαράθεσης. Διαθέτοντας τη συντριπτική υπεροπλία της Συλλογικής Δύσης στο μέτωπο της προπαγάνδας, δεν θα δυσκολευθούν να φέρουν τη Ρωσία σε δυσμενή θέση. Τέλος, φοβάται μήπως Βρετανοί και Γάλλοι χρησιμοποιούσαν την εκεχειρία ως ευκαιρία για να στείλουν στρατό στην Ουκρανία με σκοπό να δημιουργήσουν τετελεσμένο.

Από την άλλη πλευρά, ο Πούτιν δεν θέλει να σκοτώσει τη θετική διπλωματική δυναμική που έχει δρομολογηθεί στις αμερικανορωσικές σχέσεις. Αν και έχει ήδη σπάσει το κλίμα δαιμονοποίησης και διπλωματικής απομόνωσης της Ρωσίας που είχε καλλιεργήσει η Συλλογική Δύση επί προεδρίας Μπάιντεν, το Κρεμλίνο θέλει να προχωρήσει η διαδικασία προσέγγισης με τις ΗΠΑ και να εδραιωθεί η νέα πολυπολική διεθνής τάξη πραγμάτων. Δεν θέλει, δηλαδή, να ρίξει τον Τραμπ στην αγκαλιά του δυτικού “κόμματος του πολέμου”, όπως προσπαθεί ειδικά το Λονδίνο. Είναι ενδεικτικό πως οι μέχρι τώρα σκληροί κατήγοροί του σε ΗΠΑ και Ευρώπη άλλαξαν εν μία νυκτί ρητορική, σχεδόν επαινώντας τον.

Έλλειψη εμπιστοσύνης

Με άλλα λόγια, ο Πούτιν βλέπει πως η άνευ όρων εκεχειρία είναι σαφώς δυσμενής για τα ρωσικά συμφέροντα σε τακτικό επίπεδο, αλλά η αποδοχή της έχει κάποια στρατηγικά πλεονεκτήματα. Γι’ αυτό και εκτιμώ πως θα αποφύγει να την απορρίψει απολύτως, αλλά θα θέσει όρους που πρακτικά θα πετάξουν την μπάλα πίσω στο Κίεβο και στην Ουάσινγκτον. Η ρωσική απάντηση, πάντως, θα εξαρτηθεί και από όσα είχαν πει στην τηλεφωνική επικοινωνία τους οι Τραμπ-Πούτιν. Το ενδεχόμενο να υπάρχουν μεταξύ τους προφορικές συμφωνίες δεν αποκλείεται.

Όπως προανέφερα, ο Λευκός Οίκος απειλεί με νέες εξοντωτικές κυρώσεις τη Ρωσία εάν απορρίψει την εκεχειρία. Ταυτοχρόνως, προβάλει το δέλεαρ πως εάν η Μόσχα ανταποκριθεί οι κυρώσεις θα χαλαρώσουν. Το μεγαλύτερο δέλεαρ για τη Μόσχα, όμως, είναι ο ισχυρισμός του Τραμπ ότι έχει την ισχύ να επιβάλει στο Κίεβο διευθετήσεις, τις οποίες αλλιώς δεν θα δεχθεί ποτέ. Και για να αποδείξει ότι πράγματι μπορεί, επικαλείται την κωλοτούμπα Ζελένσκι μετά το επεισόδιο στο Οβάλ Γραφείο και τη διακοπή της παροχής όπλων και επιχειρησιακών πληροφοριών.

Από την άλλη πλευρά, όμως, το Κρεμλίνο δεν έχει εμπιστοσύνη στη Δύση, επικαλούμενο προηγούμενες συμφωνίες που παραβιάσθηκαν με τις ευλογίες της. Και βεβαίως θεωρεί πως η όποια ειρηνευτική συμφωνία πρέπει να αντανακλά τη δυσμενή για το Κίεβο πραγματικότητα στο μέτωπο. Το Ουκρανικό, εξάλλου, είναι μόνο ένα θέμα στην ατζέντα των συνομιλιών ΗΠΑ-Ρωσίας. Το πρώτο και σοβαρότερο ζήτημα είναι η εξομάλυνση των διμερών τους σχέσεων και η διαμόρφωση κανόνων στη δράση τους.

Η Μόσχα προφανώς επιδιώκει να καταργηθούν οι κυρώσεις, ενώ η Ουάσινγκτον επιδιώκει να σταματήσει τη δυναμική της αποδολαριοποίησης στον Παγκόσμιο Νότο, προσδοκώντας και στη ρωσική βοήθεια. Ακόμα και στο ζήτημα του NordStream ψάχνουν λύση. Συζητιέται το ενδεχόμενο να επαναλειτουργήσει ο αγωγός, που δεν είχε υποστεί βλάβη από το σαμποτάζ, αφού προηγουμένως αγοραστεί από αμερικανική εταιρεία.