Το δίλημμα Βάιτσεκερ και ο πόλεμος στην Ουκρανία

Η εκδήλωση συναισθημάτων θλίψης, οργής, αγανάκτησης ή και φόβου είναι αναμενόμενη και θεμιτή για έναν άδικο πόλεμο. Εξίσου προφανές όμως θα πρέπει να είναι πως τέτοια συναισθήματα δεν πρέπει να εκδηλώνονται μόνο όταν ο πόλεμος μαίνεται “έξω από την πόρτα μας”, σ΄ ένα τμήμα της Ευρώπης, αλλά και όταν συμβαίνει στα βουνά του Ιντουκούς, στην Υποσαχάρια Ζώνη ή στην πιο απόμακρη γωνιά της Αραβικής Χερσονήσου.

Εξυπακούεται ότι ο συναισθηματισμός και το ηθικό πρόταγμα δεν πρέπει να θολώνουν την αντικειμενική εικόνα για την προϊστορία ενός πολέμου, ούτε ασφαλώς να ξεχαστεί ο πραγματικός ρόλος, οι επιδιώξεις και οι στόχοι όλων των εμπλεκόμενων σε πολεμική αναμέτρηση, ιδιαίτερα ενόψει μιας αναδυόμενης Νέας Τάξης Πραγμάτων. Έτσι, οι “πατημασιές της ιστορίας” που προηγήθηκαν του Ρωσοουκρανικού πολέμου είναι μια εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για την ερμηνεία του – και προφανώς όχι για την δικαιολόγησή του.

Είναι γεγονός πάντως ότι ελάχιστη σημασία δόθηκε στις όντως διορατικές προειδοποιήσεις διάφορων ειδικών και προσωπικοτήτων, ιδιαίτερα μετά το 2014, για το ασταθές ουκρανικό “στρατηγικό βάθος” το οποίο πιθανότατα θα μεγιστοποιούσε τις “ρωσικές ανασφάλειες” και θα προκαλούσε την σημερινή απαράδεκτη κατάσταση δίπλα στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Κανείς όμως από τη δημοκρατική Δύση δεν τις έλαβε σοβαρά υπόψη, πόσο μάλλον να ταρακουνηθεί για τα μελλούμενα και να τα προλάβει.

Όταν κατέρρευσε το μεταπολεμικό “Σιδηρούν Παραπέτασμα”, και μάλιστα την ημέρα της γερμανικής ενοποίησης στις 3 Οκτωβρίου 1990, ο τότε Γερμανός Πρόεδρος Ρίχαρντ φον Βάιτσεκερ τόνισε, “βλέποντας πολύ μπροστά”: «Ένα ριζικά νέο κεφάλαιο ξεκινά στην ιστορία των λαών της Ευρώπης. Στόχος του είναι μια πανευρωπαϊκή συμφωνία. Είναι ένας πολύ μεγάλος στόχος. Μπορούμε να τον πετύχουμε, αλλά μπορεί και να το χάσουμε. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την ξεκάθαρη εναλλακτική : είτε να ενώσουμε την Ευρώπη είτε να επιστρέψουμε σε εθνικιστικούς ανταγωνισμούς βάσει ορισμένων ή επώδυνων ιστορικών παραδειγμάτων».

Ο πόλεμος στην Ουκρανία

Από τότε πέρασαν πάνω από τρεις δεκαετίες και ποτέ δεν επιτεύχθηκε κάποια «πανευρωπαϊκή συμφωνία» για το σημαντικότερο όλων: Την συλλογική ασφάλεια της Ευρώπης, από τον Ατλαντικό ως τα Ουράλια Όρη ή αν θέλετε μέχρι το Βλαδιβοστόκ. Στη διάρκεια της τριακονταετίας ο αμερικανικός μονοπολικός κόσμος του 1990 απέκτησε αλαζονικά, ακόμη κι εσχατολογικά στοιχεία κι έτσι άρχισε σταδιακά ν΄ αμφισβητείται. Εξάλλου, η παγκοσμιοποίηση άνοιγε διάπλατα το πεδίο δράσης – και σε αυταρχικά καθεστώτα τύπου Κίνας ή Ρωσίας – για την δημιουργία ενός πολυπολικού κόσμου και μιας «αντιηγεμονικής συμμαχίας», τις μεταβατικές επιπτώσεις των οποίων ζούμε σήμερα στα δυτικά της Ευρασίας.

Τελικά, οι βάσεις για μια μελλοντική πορεία της ανθρωπότητας, πιο ασφαλή και επομένως πιο ειρηνική, δεν τέθηκαν ποτέ στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο, παρά τα όσα λέγονται. Τριάντα χρόνια μετά τον Ψυχρό Πόλεμο η γεμάτη ψευδαισθήσεις Ευρώπη γίνεται και πάλι “το θύμα της δικής της ασταθούς Τάξης Πραγμάτων”. Το δίλημμα Βάιτσεκερ μοιάζει να επαληθεύεται με την αρνητική του οπτική. Το “φιτιλιασμένο” από καιρό “Ουκρανικό Ζήτημα” και η “κήρυξη οικονομικού πολέμου” της Δύσης στη Ρωσία είναι μόνο ένα ενδιάμεσο στάδιο. Οι τρεις “κοσμοκρατορικές δυνάμεις” έχουν πλέον τον κυρίαρχο λόγο.

Και είναι πολύ νωρίς να μιλά κανείς με τόση αυτοπεποίθηση για «την σωστή πλευρά της ιστορίας» που επέλεξε, δείχνοντας μάλιστα και υπερβάλλοντα ζήλο που γεννά ερωτηματικά για «έλλειψη διορατικότητας». Πολύ περισσότερο, που οι «δυτικές αξίες» που επικαλείται έχουν πλέον ατονήσει σε βαθμό που να μην αναγνωρίζονται και επιπλέον έχει ν΄ αντιμετωπίσει μια εχθρική Τουρκία που κάνει ότι μπορεί για να συμμετάσχει στα μελλοντικά γεωπολιτικά “παζάρια”.