Το δόγμα Μίτσελ και το τρίγωνο Ελλάδα-Κύπρος-Τουρκία

Το γεωπολιτικό παιγνίδι στην περιοχή θα καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό και από τη στάση που θα τηρήσει μετεκλογικά ο Τούρκος πρόεδρος. Όπως έδειξε και το δόγμα Μίτσελ, οι ΗΠΑ διαμορφώνουν σενάρια και για τα δύο ενδεχόμενα, δηλαδή να αλλάξει γραμμή πλεύσης ο Ερντογάν και να επανέλθει στο δυτικό μαντρί, ή να επιμένει στην αποστασιοποίησή του από τους πάλαι ποτέ συμμάχους του. Στην Ουάσινγκτον έχουν γίνει ασκήσεις επί χάρτου και επί των δύο σεναρίων, καθώς υπάρχουν διαφορετικές εκτιμήσεις ως προς τη μετεκλογική συμπεριφορά του.

Το πρώτο σενάριο αναφέρει πως ο Ερντογάν μετά τις εκλογές θα επανέλθει και θα επιχειρήσει από μόνος του να επανασυγκολλήσει τις σχέσεις του με την Ουάσινγκτον. Αυτό είναι περισσότερο επιθυμία μιας μερίδας τεχνοκρατών του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που θεωρούν πως η Τουρκία, παρά τις όποιες συμπεριφορές της, δεν μπορεί να εγκαταλειφθεί, καθώς θεωρείται ως πολύ χρήσιμη σύμμαχος στην περιοχή.

Η σχολή αυτή σκέψης θεωρεί πως μπορεί να υπάρξει προσέγγιση με την Άγκυρα και δια της γνωστής μεθόδου της παροχής δώρων, που ούτως ή άλλως δεν επηρεάζουν τους Αμερικανούς. Υπενθυμίζεται συναφώς το πάρε-δώσε για τη διέλευση από τουρκικό έδαφος Αμερικανών στρατιωτών στο βόρειο Ιράκ με παράπλευρη απώλεια την Κύπρο δια της υποβολής του σχεδίου Ανάν.

Το δεύτερο σενάριο, που ευνοούν και συνεργάτες του προέδρου Τραμπ, είναι ότι οι ΗΠΑ δεν μπορούν να εξαρτώνται σε ό,τι αφορά τους σχεδιασμούς τους από τις διαθέσεις του καθεστώτος Ερντογάν. Αυτή η προσέγγιση, την οποία εξέφρασε διπλωματικά τις προάλλες ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών αρμόδιος για θέματα Ευρώπης και Ευρασίας Γουές Μίτσελ, κατά τη διάρκεια ομιλίας στη δεξαμενή σκέψης Heritage Foundation στη Ουάσινγκτον, θεωρεί πως θα πρέπει να διαμορφωθεί ένα εναλλακτικό σχέδιο προώθησης των αμερικανικών σχεδιασμών στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή.

Ο άξονας από Βαλτικές μέχρι Ισραήλ

Ο σχεδιασμός αυτός περιλαμβάνει έναν άξονα, ο οποίος καθορίζεται από τη γραμμή που ξεκινά από τις Βαλτικές Χώρες, Πολωνία, Ελλάδα, Κύπρο και καταλήγει στο Ισραήλ. Αυτός ο άξονας παραμένει εναλλακτικός και θα προωθηθεί εάν και εφόσον η Τουρκία επιλέξει οριστικά να απομακρυνθεί από τη Δύση. Σημειώνεται πως για τους Αμερικανούς το καλό σενάριο είναι η Τουρκία να παραμείνει στο δυτικό στρατόπεδο και να συνεργάζονται για την προώθηση πολιτικών στην περιοχή.

Πληροφορίες αναφέρουν πως οι Αμερικανοί έχουν στείλει με διάφορους τρόπους και κανάλια προς τη Λευκωσία το μήνυμα πως δεν πρόκειται να μείνουν απαθείς σε περίπτωση που η Τουρκία προκαλέσει τετελεσμένα στην κυπριακή ΑΟΖ. Αυτό έχει διαμηνυθεί και προς την Άγκυρα. Η Λευκωσία θεωρεί αυτή τη στάση άκρως ευνοϊκή, καθώς μεταξύ άλλων για πρώτη φορά εκφράζεται. Το ζητούμενο είναι κατά πόσο οι αμερικανικές διαβεβαιώσεις θα ισχύουν και μετά από μια κίνηση προσέγγισης από πλευράς του Ερντογάν. Ή στην περίπτωση που το τουρκικό γεωτρύπανο “Πορθητής” τρυπήσει εκτός των αδειοδοτούμενων τεμαχίων.

Αν και οι Αμερικανοί δεν φαίνεται να θέτουν το Κυπριακό στις προτεραιότητές τους, ή να το αναφέρουν στις συζητήσεις τους για τα ενεργειακά, είναι σαφές πως δεν θα είχαν κανένα πρόβλημα εάν πριν τη γεώτρηση της ExxonMobil, που χρονικά τοποθετείται (με βάση τον προγραμματισμό) στις αρχές Νοεμβρίου, προέκυπτε μια στρατηγική συμφωνία στο Κυπριακό. Γι’ αυτό και ναι μεν δεν δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, είναι όμως πρόδηλο ότι θα παρακολουθήσουν από κοντά, ή και θα εμπλακούν στο σκηνικό, το οποίο στήνεται για τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη.

Είναι δε σαφές πως σε τέτοιες διεργασίες εκείνο που δεν έχει σημασία για τους διεθνείς παίκτες είναι το αποτέλεσμα και το περιεχόμενο. Συνεπώς, εάν οι Αμερικανοί κληθούν να παρέμβουν, θα το πράξουν, θεωρώντας πως θα έχουν όφελος εάν αποδώσει η προσπάθεια. Την ίδια ώρα, από τουρκικής πλευράς έχει καταστεί σαφές πως η βάση των συνομιλιών έχει αλλάξει. Έχουν ενημερώσει όλους τους εμπλεκόμενους πως οι συζητήσεις θα κινηθούν μεταξύ δύο ενδεχομένων/επιλογών, συνομοσπονδίας ή δύο κρατών, προκρίνοντας οι ίδιοι το πρώτο.

S-400 και F-35

Ένα από τα μετεκλογικά στοιχήματα στην Τουρκία αφορά το ρωσικό πυραυλικό σύστημα S-400, το οποίο παρήγγειλαν οι Τούρκοι από τη Ρωσία, και την απόκτηση ή όχι των αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-35. Το ένα συνδέεται με το άλλο και οι κινήσεις από αμερικανικής πλευράς για ακύρωση του προγράμματος με τα μαχητικά δείχνουν τις προθέσεις των ΗΠΑ.

Τη μόνη κίνηση προς τα πίσω που έκαναν οι Τούρκοι σε σχέση με τους S-400 είναι ότι θα τους τοποθετήσουν δικό τους λογισμικό. Αυτό, όμως, δεν ικανοποιεί τις ΗΠΑ, που ζήτησαν να αποθηκευθούν οι πύραυλοι, όπως δηλαδή έγινε με τους «κυπριακούς» S-300. Ιδέα που δεν αποδέχονται οι Τούρκοι, οι οποίοι επιμένουν πως το σύστημα αγοράστηκε για να χρησιμοποιηθεί.

Πέραν από τις συμπεριφορές σε πολιτικό επίπεδο, υπάρχει μια ακόμη παράμετρος που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη: Το καθεστώς Ερντογάν «βομβαρδίζει» εδώ και χρόνια τους Τούρκους πολίτες με τα πρότυπα ισλαμικής κοινωνίας, που βαθμηδόν απομακρύνεται από τη Δύση. Αυτό εδραιώνεται και περιορίζει τις πιθανότητες επιστροφής στο δυτικό στρατόπεδο.