Στα κρύα του λουτρού οι Τούρκοι στη Συρία

του Σταύρου Λυγερού  –  

Το κουρδικό κράτος στο βόρειο Ιράκ ετοιμάζεται να ανακηρύξει με δημοψήφισμα την ανεξαρτησία του, καθιστώντας de jure αυτό που εδώ και πολλά χρόνια ισχύει de facto. Στη δε Συρία, οι υπό αμερικανική καθοδήγηση Δημοκρατικές Δυνάμεις Συρίας (συνασπισμός τοπικών δυνάμεων με κορμό του Κούρδους) ελέγχουν περίπου το 25% της συριακής επικράτειας.

Είναι ζήτημα χρόνου αυτός ο συνασπισμός να ολοκληρώσει την κατάληψη της Ράκα και την εκδίωξη του Ισλαμικού Κράτους από την άτυπη πρωτεύουσά του. Μόλις πριν τέσσερα χρόνια πριν, ήταν οι τζιχαντιστές που πολιορκούσαν την παραμεθόριο κουρδική πόλη Κομπάνι, απειλώντας με στρατιωτική και πολιτική εξάλειψη τον κουρδικό παράγοντα στη Συρία.

Η προς το παρόν τουρκική στρατιωτική παρουσία στη βόρεια Συρία εκ των πραγμάτων περιπλέκει και καθιστά ακόμα πιο ασταθείς τις ισορροπίες στην περιοχή. Οι Τούρκοι αποκλείσθηκαν από την επιχείρηση κατάληψης της Ράκα, όπως και από την επιχείρηση κατάληψης της Μοσούλης στο Ιράκ. Για να εδραιώσει την παρουσία της και να αποκτήσει ρόλο, η Άγκυρα συμπλέει με τη Μόσχα και κατ’ επέκτασιν με το καθεστώς Άσαντ! Υπενθυμίζουμε πως ήταν ο Ερντογάν που πριν λίγα χρόνια είχε αναλάβει για λογαριασμό της Δύσης την εργολαβία να ανατρέψει το καθεστώς Άσαντ και στη θέση του να τοποθετήσει ένα σουνιτικό καθεστώς.

Στα μέτωπα της βόρειας Συρίας

Στον Βορρά κυριαρχεί ο υπό την αμερικανική καθοδήγηση συνασπισμός με κορμό τους Κούρδους. Σ’ αυτόν συμμετέχουν κάποιες αραβικές φυλές, Ασσύριοι, Γεζίντι Αρμένιοι και κάποιοι Τουρκομάνοι. Οι Κούρδοι ελέγχονται πολιτικά από το κόμμα PYD, το οποίο είναι το παρακλάδι του ΡΚΚ στη Συρία. Στρατιωτικός στόχος της συμμαχίας είναι η συντριβή των τζιχαντιστών και πολιτικός στόχος η ίδρυση του κράτους της Ροζάβα.

Στη βόρεια Συρία μία περιοχή (ξεκινάει από τα τουρκοσυριακά σύνορα και απλώνεται προς Νότο μέχρι την κωμόπολη Αλ Μπαμπ) ελέγχεται από τουρκικές δυνάμεις. Με τον τρόπο αυτό η Άγκυρα εμποδίζει την εδαφική ένωση του δυτικού κουρδικού καντονιού Αφρίν με τα δύο άλλα κουρδικά καντόνια που βρίσκονται ανατολικά της πόλης Μανμπίτζ. Στρατηγικός στόχος των Κούρδων ήταν και παραμένει η εδαφική αυτή ένωση, η οποία θα εγγράψει και υποθήκη για ενδεχόμενη μελλοντική έξοδό τους στη Μεσόγειο.

Οι Τούρκοι, που έχουν συμμαχήσει με τη Μόσχα, προσδοκούσαν να τους ανάψει το πράσινο φως για να εισβάλουν στο κουρδικό καντόνι του Αφρίν. Η Μόσχα, όμως, δεν τους το άναψε. Η Ουάσιγκτον, άλλωστε, δεν θα ήθελε να ανοίξει αυτό το μέτωπο, επειδή θα οδηγούσε σε μετωπική σύγκρουση Τούρκων-Κούρδων και θα αποδιοργάνωνε όλη τη στρατιωτική στρατηγική της στη Συρία.

Στα βορειοδυτικά η περιοχή γύρω από το Ιντλίμπ ελέγχεται από τζιχαντιστές της Αλ Νούσρα (τοπικό παρακλάδι της Αλ Κάιντα). Η περιοχή αυτή προσεχώς θα εκκαθαριστεί. Το ποιος θα την εκκαθαρίσει έχει κρίσιμη σημασία και θα μπορούσε να προκαλέσει συγκρούσεις ανάμεσα στις δυνάμεις του Άσαντ και στο συνασπισμό με κορμό τους Κούρδους, δηλαδή να φέρει αντιμέτωπες τη Μόσχα και την Ουάσιγκτον.

Οι δύο μεγάλες δυνάμεις, ωστόσο, φροντίζουν να μην περιέλθουν σε τέτοια θέση, παρά τον δεδομένο γεωπολιτικό ανταγωνισμό τους. Γι’ αυτό και για την εκκαθάριση της περιοχής του Ιντλίμπ συμφώνησαν από κοινού βομβαρδισμούς και στη συνέχεια επιχειρήσεις στο έδαφος από τις κουρδικές δυνάμεις που βρίσκονται στο Αφρίν (βορειότερα του Ιντλίμπ) και από ρωσική δύναμη που θα επικουρείται από τις δυνάμεις του Άσαντ. Γι’ αυτό και οι Ρώσοι αρνήθηκαν να συμφωνήσουν σε τουρκική εισβολή στο Αφρίν. Προφανώς η περιοχή του Ιντλίμπ θα μοιρασθεί όσον αφορά τον έλεγχο.

Τα μέτωπα στο Νότο και στην Ανατολή

Στα νοτιοδυτικά της χώρας υπάρχουν περιοχές που ελέγχονται από δυνάμεις της συριακής αντιπολίτευσης. Η ευρύτερη αυτή περιοχή ενδιαφέρει ιδιαιτέρως το Ισραήλ, το οποίο εποφθαλμιά τα υψίπεδα του Γκολάν. Σε κάθε περίπτωση δεν θέλει να δει κοντά στα σύνορά του τη Χεζμπολά και του Ιρανούς πολιτοφύλακες που πολεμούν στο πλευρά του συριακού στρατού. Στην πρόσφατη συνάντηση Πούτιν-Νετανιάχου η ισραηλινή πλευρά ζήτησε τη ρωσική συναίνεση και ενδεχομένως να έχει πάρει κάποια υπόσχεση, προσφέροντας κάποιου είδους αντάλλαγμα.

Το Ισλαμικό Κράτος έχει περιορισθεί στα ανατολικά της Συρίας. Η διάσπαση από τις δυνάμεις του Άσαντ της πολιορκίας της πόλης Ντέιρ Ελ Ζορ (νοτιοδυτικά της Ράκα) από τους τζιχαντιστές και η προέλαση αυτών των δυνάμεων, σε συνδυασμό με την επικείμενη απώλεια της Ράκα, ουσιαστικά σηματοδοτούν την αρχή του τέλους της άλλοτε κραταιάς στρατιωτικής παρουσίας του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία.

Σ’ αυτή την περιοχή το κρίσιμο είναι εάν ο συριακός στρατός θα γεφυρώσει τον Ευφράτη για να περάσει προς την Ανατολή και τον Βορρά ή θα αποδεχθεί ως άτυπο σύνορο τον ποταμό; Προς το παρόν ο συνασπισμός με κορμό τους Κούρδους δεν έχει φέρει εμπόδια στις δυνάμεις του Άσαντ κι αυτό φαίνεται να αντανακλά κάποιου είδους συνεννόηση. Ακόμα κι αν είναι έτσι, όμως, η συνεννόηση δεν φαίνεται να είναι τουλάχιστον προς το παρόν ευσταθής.

Στην άλλη πλευρά του Ευφράτη υπάρχουν τα μεγαλύτερα κοιτάσματα πετρελαίου της Συρίας. Αυτά θα βρεθούν υπό τον έλεγχο του καθεστώτος Άσαντ ή υπό τον έλεγχο του συνασπισμού με κορμό τους Κούρδους και των Αμερικανών, ώστε να στηρίξουν οικονομικά το κυοφορούμενο κράτος της Ροζάβα; Με εξαιρέσεις, οι Κούρδοι και το καθεστώς Άσαντ έχουν αποφύγει μέχρι τώρα να συγκρουσθούν μεταξύ τους. Θα ήταν, άλλωστε, απαγορευτική πολυτέλεια, δεδομένου ότι είχαν κοινό εχθρό το Ισλαμικό Κράτος, τις άλλες τζιχαντιστικές οργανώσεις και την Τουρκία που βοηθούσε πολλαπλώς τους αντικαθεστωτικούς αντάρτες.

Σύγκρουση των νικητών;

Τώρα πλέον, η σύγκρουση των δύο αυτών δυνάμεων είναι πιθανή, επειδή ακριβώς υπάρχει διακύβευμα και ενεργειακοί πόροι που και οι δύο πλευρές επιδιώκουν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους. Εάν δεν μεσολαβήσει κάποιου είδους διευθέτηση μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας, η σύγκρουση θα καταστεί σχεδόν αναπόφευκτη.

Έχοντας διαπιστώσει ότι οι Αμερικανοί δεν είναι διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν τους Κούρδους και ότι τους εξοπλίζουν, ο Ερντογάν έχει σχεδόν διαβεί τον Ρουβίκωνα. Και η πρόσφατη συμφωνία για την αγορά των ρωσικών αντιαεροπορικών πυραύλων S-400 μοιάζει να είναι η σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι.

Η στροφή του υπαγορεύθηκε πρωτίστως από την προσπάθειά του να αποτρέψει τη διαφαινόμενη στρατιωτική επικράτηση των Δημοκρατικών Δυνάμεων Συρίας (με κορμό τους Κούρδους) στα βόρεια της χώρας και κατ’ επέκτασιν την εδραίωση του κρατικού μορφώματος της Ροζάβα. Όπως έχει φανεί, η στροφή προς τη Μόσχα ήταν και μία ευρύτερη στροφή όσον αφορά το Συριακό.

Ο νεοοθωμανός ηγέτης όχι μόνο εγκατέλειψε τη διακηρυγμένη πολιτική ανατροπής του Άσαντ, αλλά, με τη μεσολάβηση των Ρώσων, έριξε γέφυρα συνεννόησης μαζί του. Η συμφιλίωση με το καθεστώς Άσαντ αποσκοπεί στην αναβίωση μίας παλαιότερης συνεννόησης της Άγκυρας με την Τεχεράνη και τη Δαμασκό, η οποία είχε στόχο την αναχαίτιση του κουρδικού αλυτρωτισμού. Μία τέτοια συνεννόηση, ωστόσο, προσκρούει σε εγγενή εμπόδια.

Εξαρχής κύριος στόχος των Τούρκων δεν ήταν το Ισλαμικό Κράτος. Ήταν η συντριβή ή τουλάχιστον η εκδίωξη των Κούρδων προς τα ανατολικά του Ευφράτη. Αντιθέτως, επιδίωξη των Κούρδων είναι να εδραιώσουν τη θέση τους στις περιοχές που σήμερα ελέγχουν και στη συνέχεια -όπως έχουμε ήδη αναφέρει- να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για να ενώσουν εδαφικά το καντόνι του Αφρίν με τα ανατολικά καντόνια. Από εκεί και πέρα η Μεσόγειος θα έρθει πιο κοντά.