Το δύσκολο και απρόβλεπτο 2019

Δεν ξέρω εάν ο μεγάλος Κάρολος Μαρξ είχε σταθμίσει τον ρόλο των «προσώπων» και της «στιγμής» (διάβαζε της τύχης) στην Ιστορία. Για όσους, όμως, δεν χώνουν το κεφάλι στην άμμο, είναι σαφές πως σε κάθε σπουδαίο ιστορικό γεγονός υπάρχει μια κρίσιμη αμφίρροπη στιγμή που όλα παίζονται. Και τότε τα πρόσωπα, κάποια πρόσωπα, καθίστανται μοιραία για την έκβαση των πραγμάτων.

Για τη σημασία της στιγμής στην ιστορία, μπορεί κανείς να διαβάσει τα ιστορικά επεισόδια που καταγράφει ο Στέφαν Τσβάιχ στις «Μεγάλες Ώρες της Ανθρωπότητας». Για τη σημασία των μοιραίων προσώπων φθάνει να αναλογιστεί κανείς τον ρόλο του Ζακ Σιράκ στην καταψήφιση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος το 2005 που ανέκοψε την πορεία προς την ευρωπαϊκή πολιτική ολοκλήρωση, ή τον Ντέιβιντ Κάμερον που οδήγησε τη Βρετανία στον γκρεμό του Brexit.

Οι συνέπειες από τις πράξεις των μοιραίων προσώπων της ιστορίας είναι και άμεσες και μεσομακροπρόθεσμες. Η αιφνίδια απόφαση του Αμερικανού προέδρου να αποχωρήσουν οι ΗΠΑ από τη Συρία και η απειλή της αποχώρησης και από το Αφγανιστάν προκάλεσαν πολιτική θύελλα εντός και εκτός Αμερικής. Κι αυτό, διότι οι συνέπειες αυτής της απόφασης δεν είναι απλώς ανατρεπτικές, αλλά χαοτικές.

Αν σε αυτή την εξέλιξη προστεθούν το «δίλημμα» που έθεσε ο Τραμπ στο Κογκρέσο «δώστε μου το τείχος για να ανοίξει το δημόσιο», η αντιπαροχή Patriot για τους S-400 στην Τουρκία, η απόπειρα συμβιβασμού του Εμμανουέλ Μακρόν με τα Κίτρινα Γιλέκα, η συνθηκολόγηση Ιταλίας-Κομισιόν για τον προϋπολογισμό, η πολιτική αβεβαιότητα στη Γερμανία και η προοπτική ενός άτακτου Brexit μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι ο τοκετός του καινούργιου χρόνου θα είναι δύσκολος και το 2019 μάλλον επικίνδυνο.

Απρόβλεπτες φυγόκεντρες δυνάμεις

Ο κλονισμός των συμμάχων των ΗΠΑ από την ακραία συμπεριφορά του Τραμπ μπορεί να πυροδοτήσει απρόβλεπτες φυγόκεντρες δυνάμεις. Εκτός εάν πρόκειται για ένα κόλπο, για να βάλει τους Ευρωπαίους να πληρώσουν, όπως για παράδειγμα στο Κουρδικό, το οποίο φαίνεται να το φορτώνει στους Γάλλους, αν και οι Γάλλοι άρχισαν τα pourquoi. Μένει, λοιπόν, να δούμε τις επιπτώσεις και τα όριά της τραμπικής εσωστρέφειας.

Παράλληλα, μένει να δούμε τι εσωστρέφεια θα πυροδοτήσει, τέσσερις μήνες πριν τις κρίσιμες ευρωεκλογές, ο συμβιβασμός της Κομισιόν με τους προϋπολογισμούς της Ιταλίας και της Γαλλίας. Ακόμη αναμένουμε και την εξέλιξη με τον προϋπολογισμό του Βελγίου του παραιτηθέντος πρωθυπουργού Σαρλ Μισέλ.

Θα έλεγε κανείς πως οι αστάθμητοι παράγοντες της ιστορίας έχουν βγει στο προσκήνιο και οι τυχοδιώκτες καραδοκούν σε κάθε γωνιά της. Μα αυτό συνέβαινε πάντα, θα μπορούσε να αντιτάξει κάποιος ψύχραιμος ορθολογιστής. Φυσικά, αλλά τώρα υπάρχουν τεράστιας σημασίας ποιοτικές αλλαγές όσον αφορά το πώς εξελίσσεται η ιστορία:

• Πρώτον, η ιστορία τρέχει με ψηφιακή ταχύτητα και δεν αφήνει πολλά περιθώρια διόρθωσης της πορείας της.
• Δεύτερον, η ιστορία είναι απολύτως παγκόσμια και on line, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει.

Οι ηγετικές ελίτ της Δύσης, τυφλωμένες από την αλαζονεία τους και εγκλωβισμένες στην εικονική πραγματικότητα που είχαν κατασκευάσει την εποχή της υπερ-μονεταριστικής ευμάρειας, αδυνατούν να αντιληφθούν τις κοινωνικές και γεωπολιτικές δυναμικές που έχουν πυροδοτηθεί. Δεν είναι εύκολο να εκτιμήσει κανείς πού θα σκάσει κάποια ρωγμή στη Δύση, στην Αμερική ή στην Ευρώπη. Εκείνο που μπορεί να δει κανείς είναι ότι στην ιστορία η πολιτική του κατευνασμού δεν λειτούργησε πάντα θετικά, ότι οι αξίες και οι ιδεολογίες έχουν καταρρεύσει, ότι πληθαίνουν οι αναλύσεις και οι κραυγές των ανησυχούντων και τέλος ότι οι κοινωνικές ανισότητες δεν μπορούν να διασκεδαστούν με ένα κατοστάρικο.