Το δυστοπικό αύριο της πανδημίας

Η πανδημία του κορoνοϊού σηματοδοτεί το τέλος της εποχής τη παγκοσμιοποίησης και την απαρχή μιας άλλης που θα κριθεί από πολλούς αστάθμητους παράγοντες. Όπως για παράδειγμα, ποια θα είναι η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία λόγω της πανδημίας έχει υποστεί συντριπτικά πλήγματα εξαιτίας της τεράστιας ύφεσης και της διόγκωσης της ανεργίας.

Σε ποιο δυσθεώρητο ύψος θα φτάσει το δημόσιο χρέος, που αυξάνεται αλματωδώς, δημιουργώντας μια τεράστια παγκόσμια “φούσκα” και ποια θα είναι η κατάληξη της διαφαινόμενης σκληρής αντιπαράθεσης, Δύσης-Ανατολής και των επιμέρους παγκόσμιων καπιταλιστικών πόλων. Αναμφισβήτητα, τη ρευστότητα στις διεθνείς σχέσεις και τη γεωπολιτική ανισορροπία επέτεινε στο έπακρο η πανδημία του κορονοϊού, που έχει ήδη προκαλέσει σοβαρό πλανητικό έμφραγμα. Οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες είναι βαθύτατες και εντελώς απροσδιόριστες.

Το παγκοσμιοποιημένο καπιταλιστικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, πολυπλόκαμο στην αρχιτεκτονική του, έδειξε τις ευάλωτες βάσεις του λίγα χρόνια μετά τη σοβαρή κρίση των τοξικών ομολόγων του 2008. Πίσω από την ανθρωπιστική και επιδημιολογική κρίση που βυθίζει τις κοινωνίες σε φόβο και θλίψη, εκτυλίσσεται και σκληρός αγώνας μεταξύ των παγκόσμιων καπιταλιστικών πόλων (ΗΠΑ, Κίνα, ΕΕ, Ρωσία) για την κατάληψη της καλύτερης θέσης στον σκληρό γεωπολιτικό ανταγωνισμό.

Το “χρυσόμαλλο δέρας” της σημερινής εποχής είναι αυτό των σκήπτρων της παγκόσμιας ηγεμονίας στη διαμορφωθείσα πριν την πανδημία γεωπολιτική αρχιτεκτονική της αντιπαράθεσης των παγκόσμιων πόλων στα πλαίσια της υποχώρησης της αμερικανικής ηγεμονίας κατά την προηγούμενη δεκαετία.

Η επέλαση της πλανητικής επιδημίας του κορονοϊού επανέφερε στο προσκήνιο τον ρόλο του τυχαίου και του αστάθμητου στο ιστορικό γίγνεσθαι. Γίνεται για μια ακόμα φορά σαφές ότι η άποψη περί σιδερένιων κανόνων στην ιστορική εξέλιξη αποτελεί αυταπάτη και ψευδαίσθηση.

Εξοντωτικός ανταγωνισμός

Τα πάντα τίθενται εν αμφιβόλω, εν σχέσει με την έννοια του άτρωτου της παγκοσμιοποίησης και της εξαφάνισης του ρόλου του έθνους, τη δραματική μείωση και συντριβή του κράτους Πρόνοιας και των συστημάτων δημόσιας Υγείας προς όφελος της αγοράς και των ιδιωτών, έως τη χειραγώγηση των μαζών, μέσω του αδηφάγου καταναλωτισμού και της ιδιώτευσης στις σύγχρονες μεταδημοκρατίες. Πρόκειται για τον “θρυμματισμό” της παγκοσμιοποίησης και της επιδιωκόμενης κατάργησης των συνόρων των εθνικών κρατών.

Από την άλλη, η απουσία της συλλογικότητας, της αλληλεγγύης και των πνευματικών αξιών που υπονομεύτηκαν χάριν του απόλυτου εξοντωτικού ανταγωνισμού και της δογματικής νεοφιλελεύθερης σκέψης, επανέρχονται στο προσκήνιο εξαιτίας του θανατηφόρου κορονοϊού και του αισθήματος του φόβου και της ματαιότητας, μπροστά στη μαζική απειλή του θανάτου, που επιφέρει ο COVID-19.

Έτσι, η πανδημία φέρνει για ακόμα μια φορά στο προσκήνιο την αποκρουστική εικόνα του πλανήτη, όπως αυτή διαμορφώθηκε από την άκρατη παγκοσμιοποίηση που επέβαλε η οικονομική ολιγαρχία των πολυεθνικών και των φεουδαρχών του πλούτου.

Πέραν των οξύτατων προβλημάτων δημόσιας υγείας, όπου βλέπουμε να καταρρέουν ακόμα και στις προηγμένες κοινωνίες και του φόβου που εξαπλώνεται παντού και λειτουργεί ως τεράστιο δίκτυο χειραγώγησης, τις δραματικές συνέπειες λόγω των ανθρώπινων απωλειών και των προβλεπόμενων μεγάλων οικονομικών αναταράξεων, κρίσιμο στοιχείο είναι να κατανοηθεί το πλαίσιο και η ρίζα του προβλήματος αυτού, ποιες είναι δηλαδή οι πραγματικές αιτίες της εμφάνισής του.

Πορεία αποσύνθεσης

Η ανθρωπότητα διανύει ήδη πορεία έντονης αποσύνθεσης και φθοράς του πλανήτη, που έχει ως αφετηρία και βασική αιτία την άναρχη επιθετική ανάπτυξη του παγκόσμιου καπιταλισμού κάτω από τον μανδύα και τις «ιαχές» της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Αυτό έχει γιγαντώσει το φαινόμενο του θερμοκηπίου, των βίαιων κλιματολογικών αλλαγών και την έξαρση των νόσων και των επιδημιών από την ασύδοτη ρύπανση του περιβάλλοντος.

Η μετάλλαξη των ιών βρίσκεται πάντα δίπλα μας και για αυτό ένα ορθολογικό σύστημα θα έπρεπε να είχε σχεδιάσει τη διαχείριση τέτοιων καταστάσεων. Ο καπιταλισμός όμως αδυνατεί να το πράξει, γιατί βασική προτεραιότητά του είναι το κέρδος, ακόμα κι αν αυτό σημάνει την αυτοκαταστροφή του με το κλείσιμο των αγορών και το οικονομικό κραχ που δημιουργούν οι πανδημίες.

Ως σύστημα αυτοκαταστρέφεται από τα επί μέρους αντικρουόμενα συμφέροντα των πλούσιων ελίτ, επιδεικνύοντας πλήρη ανικανότητα να οργανώσει και να δράσει συλλογικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι εν όψει της πανδημίας του 2009 του Η1Ν1, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε τονίσει ότι η προετοιμασία κοστίζει λιγότερο από την αντιμετώπιση μιας πανδημίας.

Είχε υπολογιστεί ότι η προετοιμασία κοστίζει λιγότερο από 1 δολάριο για κάθε άτομο του πλανήτη, ποσό που αντιστοιχεί στο 1% του κόστους αντιμετώπισης της πανδημίας. Ο πλανήτης μας λόγω της άναρχης και ανεξέλεγκτης κεφαλαιοκρατικής επέκτασης γίνεται ολοένα και περισσότερο αφιλόξενος για τον άνθρωπο ως συνέπεια της εγωιστικής σχέσης κυριαρχίας του επί της φύσης και των άλλων μη όντων.

Η πανδημία του κορονοϊού έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά επαναλαμβανόμενων παγκόσμιων καταστροφών, που σχετίζονται με το κλίμα (καταστροφή Αμαζονίου, πυρκαγιές Αυστραλίας κ.λπ.). Οι παγκόσμιες φυσικές καταστροφές θα συνεχίσουν να βασανίζουν το ανθρώπινο γένος μέχρι την πιθανή εξαφάνισή του, αν δεν αλλάξει ριζικά η ανεξέλεγκτη καταστροφική επέκτασή του. Οι μελλοντικές πανδημίας σε περίπτωση που δεν αλλάξει πλήρως το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα θα είναι πιο συχνές, πιο επώδυνες και πιο φονικές.

Ώρα αποτίμησης

Είναι η ώρα της αποτίμησης και του αναστοχασμού. Από την πανδημία του κορονοϊού απειλείται για πρώτη φορά και η ρίζα του κακού, που απειλεί άμεσα την ύπαρξη της ανθρώπινης ζωής, δηλαδή ο καπιταλισμός, αφού είναι βέβαιο ότι τυχόν επιμήκυνση του χρόνου αποτελεσματικής ανεξέλεγκτος αντιμετώπισης του Covid-19 θα πλήξει τον ίδιο τον καπιταλισμό ως κυρίαρχο σύστημα από τον 16ο αιώνα στον δυτικό κόσμο και από τον 21ο αιώνα σε όλο τον πλανήτη.

Η απαγόρευση της κίνησης ανθρώπων και εμπορευμάτων, η παράλληλη συντριβή της ζήτησης και της προσφοράς εμπορευμάτων πλην των απαραίτητων για τη διατροφή και την υγεία των πληθυσμών και η αργή αλλά σταδιακή αποτίναξη από τους ανθρώπους, λόγω του ιδιότυπου εγκλεισμού τους, των χρόνιων χειραγωγικών συνηθειών, “δεσμών” της καταναλωτικής κοινωνίας, αποτελούν μεσο-μακροπρόθεσμα δυναμική σύνθεση για σοβαρή υπόσκαψη των θεμελίων και την υπέρβαση του καπιταλιστικού συστήματος.

Παρά τη δημιουργία όμως αντικειμενικών προϋποθέσεων για κάτι τέτοιο τίποτα δεν είναι βέβαιο, αφού η δυνατότητα προσαρμογής του συστήματος αυτού, όπως έχει δείξει μέχρι σήμερα είναι τεράστια. Με δεδομένο μάλιστα ότι οι παγκόσμιες ελίτ συνήθως χρησιμοποιούν τις μεγάλες κρίσεις για να κερδοσκοπήσουν και να διευρύνουν τις ανισότητες, επωφελούμενοι της υποχώρησης των αγώνων και της αντίστασης των πολιτών λόγω της εστίασης στις καθημερινές ανάγκες για την επιβίωση τους μέσα στην κρίση, είναι ορατός ο κίνδυνος της δημιουργίας ενός παγκόσμιου δυστοπικού αυταρχικού μετακαπιταλιστικού συστήματος.