Το δυτικό αφήγημα-“ψυχογράφημα” για τον Πούτιν

Στα τέλη Δεκεμβρίου του 1944, μετά την αποτυχία της γερμανικής αντεπίθεσης στις Αρδέννες, ο Χίτλερ (τον οποίο πολλοί στην Δύση συγκρίνουν πλέον ανοιχτά με τον Πούτιν) εγκλωβίστηκε στο Βερολίνο σε ένα καταφύγιο 20 δωματίων, σε βάθος 17 μέτρων κάτω από τους κήπους της καγκελαρίας, όπου και εκδήλωσε μία πρωτόγνωρη υστερία. Καταφέρεται εναντίον των πάντων, ακόμα και των πιο στενών συνεργατών του. Χρειάστηκε ηρεμιστική ένεση για να καταλαγιάσει εκείνο το ξέσπασμα.

Στο ενδιάμεσο, όμως, κατηγόρησε τους επιτελείς του ότι ήταν δειλοί και προδότες. Πρόκειται για αληθινό περιστατικό, επιβεβαιωμένο από αρκετούς μάρτυρες, που έλαβε χώρα στη δύση της παντοκρατορίας του. Ενέπνευσε, δε, κινηματογραφικές ταινίες και ντοκιμαντέρ. Ο Χίτλερ, μάλιστα, αφαίρεσε τίτλους και προνόμια από τους συνεργάτες του. Όσοι του πρότειναν να φύγει για να διασωθεί, χαρακτηρίστηκαν προδότες και καταδικάστηκαν σε θανατική ποινή. Δεν μεσολάβησε πολύς καιρός μέχρι να φτάσει και η δική του καταδίκη. Αυτοκτόνησε, με τον θάνατό του να σηματοδοτεί και επισήμως το τέλος ενός εκ των τραγικότερων κεφαλαίων της ανθρωπότητας.

Ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος ήταν, που βυθίστηκε στην παράνοια και την απομόνωση. Από την αρχαία Ρώμη, το Βυζάντιο, μέχρι και σήμερα, η υπερσυγκέντρωση εξουσίας σε ένα άτομο οδηγεί σε μία όλο και πιο αλλοιωμένη αίσθηση της πραγματικότητας από μέρους του. Έρευνα του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ είχε δείξει ότι η υπερσυγκέντρωση εξουσιών στα χέρια ενός προσώπου οδηγεί σταδιακά σε άμβλυνση του ρεαλισμού και σε έναν χονδροειδή διαχωρισμό του κόσμου σε φίλους και εχθρούς. Η έλλειψη λογοδοσίας τροφοδοτεί τόσο τον τυχοδιωκτισμό όσο και τον παραλογισμό.

(Υπερ)βολικές αναγωγές

Μπορεί, ωστόσο, να συγκρίνουμε τον Πούτιν με τον Χίτλερ; Να ερμηνεύσουμε την πολιτική του με όρους καταβύθισής του στον ανορθολογισμό; Προφανώς το καθεστώς στη Ρωσία είναι αυταρχικό, αλλά όποιος διαβάζει τον Ρώσο πρόεδρο αποκλειστικά με ψυχιατρικά κριτήρια, είναι καταδικασμένος να μην ερμηνεύει τις κινήσεις του, ούτε πολύ περισσότερο να τις προβλέπει. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει τις ρίζες της στην ρωσική κρατική ιδεολογία, την οποία συμμερίζεται η πλειοψηφία των Ρώσων.

Μπορεί ο Πούτιν να είναι αυταρχικός, αλλά δεν υπάρχει ένδειξη ότι είναι παράφρων. Σίγουρα, όμως, όλες αυτές τις ημέρες είναι οργισμένος για τον αργό τρόπο που εξελίσσονται οι στρατιωτικές επιχειρήσεις. Αυτό, τουλάχιστον, υποστηρίζουν αρμόδιες δυτικές πηγές, οι οποίες επικαλούνται προφορικές συνομιλίες Ρώσων αξιωματούχων, που έχουν υποκλαπεί. Προφανώς, οι ρωσικές δυνάμεις δεν έχουν ηττηθεί στην Ουκρανία, αλλά υπάρχουν πραγματικοί λόγοι για να είναι ο Πούτιν οργισμένος.

Στην πραγματικότητα, η “ειδική επιχείρηση εξπρές” στην Ουκρανία, ούτε “εξπρές” είναι ούτε “ειδική επιχείρηση”. Μπορεί να σχεδιάστηκε ως τέτοια, αλλά έχει σχεδόν εξαρχής μετατραπεί σε κανονικό πόλεμο, στο πλαίσιο του οποίου δυσκολεύεται κανείς να κατανοήσει τον “ρυθμό βάδην” των ρωσικών στρατευμάτων. Όπως και να έχει, το αρχικό σχέδιο της Μόσχας δεν “ευοδώθηκε”. Κι αυτός είναι ο λόγος που –σύμφωνα με ανώνυμο αξιωματούχο– ο Ρώσος πρόεδρος απέλυσε όχι έναν, ούτε δύο, αλλά οκτώ από τους βασικότερους στρατηγούς του. Η επίσημη εκδοχή της αποπομπής τους είναι «η μη ολοκλήρωση του έργου τους».

Καρατομήσεις στρατηγών

Οι οκτώ αντικαταστάθηκαν από νεότερους σε ηλικία, στους οποίους ευχήθηκε παρουσία των προκατόχων τους «καλή δύναμη, ώστε να τιμήσουν τη χώρα και να διασώσουν την εικόνα της». Το Κρεμλίνο επιβεβαίωσε ότι υπήρξαν κάποιες αλλαγές, οι οποίες λαμβάνουν χώρα μεσούντος του πολέμου για λόγους τακτικής. Η απομάκρυνση των οκτώ δεν είναι η μοναδική ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καλά.

Η ανεξάρτητη Ρωσίδα δημοσιογράφος Φαρίντα Ρουστόμοβα ισχυρίστηκε ότι στελέχη του Κρεμλίνου σχολιάζουν ιδιωτικά ότι η εισβολή μετατράπηκε σε μία «χιονοστιβάδα σκ@τών». Σύμφωνα με ρεπορτάζ ανεξάρτητων ρωσικών μέσων, ο επικεφαλής της 5ης Υπηρεσίας Σεργκέι Μπεσέντα, και ο αναπληρωτής του Ανατόλι Μπολιούχ βρίσκονται σε κατ’ οίκον περιορισμό. Η τύχη τους παραμένει άγνωστη. Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες θα ακολουθήσουν και συλλήψεις αξιωματικών που θα κριθούν υπεύθυνοι για την αποτυχία του αρχικού σχεδίου.

Επικοινωνιακή ήττα

Σημείο τριβής μεταξύ του Πούτιν και στενών συνεργατών του είναι και το επικοινωνιακό σκέλος αυτού του πολέμου. Η Μόσχα μοιάζει να έχει ηττηθεί “κατά κράτος”, από το Κίεβο σε ό,τι αφορά την εικόνα. Ο σύμβουλος του Ζελένκσι, Μιχαΐλο Ποντόλιακ, απαντά σε όλους τους Ρώσους εκπροσώπους, στον ομόλογό του, Πεσκόφ, στην εκπρόσωπο του Υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα και στον εκπρόσωπο του υπουργείου Άμυνας, Κονατσένκοφ.

Σχολιάζοντας τις δηλώσεις της Ζαχάροβα, περί νατοϊκών fake news για τους ρωσικούς βομβαρδισμούς, ο Ποντόλιακ απάντησε ότι θα αντιληφθεί την αλήθεια στο Διεθνές Δικαστήριο. Στην πραγματικότητα, βέβαια, η ουκρανική πλευρά έχει επικρατήσει στον πόλεμο της προπαγάνδας, επειδή έχει την αμέριστη υποστήριξη από όλα σχεδόν τα δυτικά media, τα οποία παρακολουθούνται σ’ όλα σχεδόν τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, ο επικοινωνιακός πόλεμος δεν είναι μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, αλλά μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. Το Κίεβο δεν έχει να κάνει τίποτα περισσότερο από το να οργανώνει την προπαγάνδα του και τα δυτικά media την διασπείρουν παντού.

Οι εκκαθαρίσεις, πάντως, στη Μόσχα δεν έχουν τελειώσει. Δεκάδες ανώτατοι αξιωματικοί, σύμβουλοι στο Κρεμλίνο, αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών έχουν συλληφθεί, σύμφωνα με το αμερικανικό think tank για τη “Μελέτη του Πολέμου”, το οποίο επικαλείται Ουκρανούς αξιωματούχους και δημοσιεύματα. Το συγκεκριμένο ινστιτούτο ανέφερε ότι ο γραμματέας του ουκρανικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας Ολεκσέι Ντανίλοβ εκτίμησε ότι ο Πούτιν έχει αντικαταστήσει τουλάχιστον είκοσι (20) στρατηγούς «εξαιτίας των αποτυχιών τους στην Ουκρανία». Οι ρωσικές αρχές έχουν συλλάβει προσωπικό από την 5η Υπηρεσία της FSB, η οποία σύμφωνα με το ινστιτούτο είναι υπεύθυνη για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με την πολιτική κατάσταση στην Ουκρανία.

Ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις

Έκθεση δυτικών μυστικών υπηρεσιών, η οποία επικαλείται ανώνυμη ρωσική πηγή υψηλού επιπέδου, περιγράφει με μελανά χρώματα την ψυχική κατάσταση του Πούτιν. «Είναι σε μία μόνιμη διάθεση προσβολής. Τον προσβάλουν οι συνεργάτες του, τον προσβάλουν οι ιδέες τους, οι προτάσεις τους, ακόμα και ο αέρας που αναπνέουν». Η έκθεση καταλήγει ότι ο Ρώσος πρόεδρος βρίσκεται «σε καθεστώς παράνοιας που έχει φτάσει στο σημείο του παραλογισμού», επειδή τα σχέδιά του δεν πήγαν όπως ανέμενε.

Η έκθεση συνεχίζει με την υπογραφή μίας έμπειρης ψυχαναλύτριας, η οποία επισημαίνει ότι όταν μία “προσωπικότητα Α’ Τάξης”, όπως ο Πούτιν, βλέπει τα πράγματα να παρεκκλίνουν από το σχέδιο, απορρυθμίζεται. Η ένταση που επικρατεί αποτυπώθηκε και στην σπάνια απάντηση του Κρεμλίνου για τις φήμες περί κλονισμένης υγείας του Ρώσου προέδρου. Καθώς η εισβολή στην Ουκρανία συνεχίζεται, οι ισχυρισμοί ότι ο Πούτιν μπορεί να πάσχει από καρκίνο κυκλοφορούν από διάφορους που επικαλούνται ανώνυμες πηγές στο ίδιο το Κρεμλίνο.

Ανώτερα στελέχη της συμμαχίας Υπηρεσιών Πληροφοριών Fives Eyes (αποτελείται από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστραλία, τον Καναδά και τη Νέα Ζηλανδία), προβληματίζονται για το εάν η ρωσική εισβολή επιδέχεται ψυχολογική εξήγηση. Επικαλούνται, μάλιστα, πηγές με πρόσβαση στο Κρεμλίνο, οι οποίες αναφέρουν «ολοένα και πιο ακανόνιστη συμπεριφορά» του Πούτιν. Αυτή, μάλιστα, σε συνδυασμό με το φουσκωμένο πρόσωπό του υποδηλώνουν τη χρήση ιατρικής θεραπείας που συνδέεται με την αντιμετώπιση του καρκίνου.

Όλες αυτές οι πληροφορίες, ωστόσο, πρέπει να αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη, επειδή σ’ έναν πόλεμο το πρώτο θύμα είναι η αλήθεια. Πάντως, αξιωματούχοι του Κρεμλίνου που συνήθως δεν καταδέχονται να απαντήσουν, εμφανίστηκαν εξοργισμένοι: «Ο Πούτιν δεν έχει καρκίνο στο πάγκρεας και όσοι αναφέρουν ότι η υγεία του προέδρου δοκιμάζεται θα πρέπει να δαγκώσουν τη γλώσσα τους».

Νεύρα στο Κρεμλίνο

Οι μεγάλες απώλειες έχουν συμβάλλει στην επιδείνωση του κλίματος στη Μόσχα. Η απώλεια, μάλιστα, του ελληνικής καταγωγής υποστράτηγου Βιτάλι Γερασίμοφ στις μάχες έξω από το Χάρκοβο, θεωρείται μεγάλο πλήγμα. Ο Βιτάλι είναι συγγενής του Βαλερί Γερασίμοφ, αρχηγού του Γενικού Επιτελείου και εμπνευστής του στρατιωτικού δόγματος που έφερε εντυπωσιακά αποτελέσματα στη Συρία και στην προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Εξ ου και είχε τη φήμη του “μάγου” στο μέτωπο.

Ο θάνατός του θεωρήθηκε στη Μόσχα πλήγμα για το κύρος της Ρωσίας, ενώ εορτάστηκε ως τεράστια νίκη από τους Ουκρανούς. Ισχυρό πλήγμα αποτέλεσε και ο θάνατος του υποστράτηγου Όλεγκ Μιτιάεφ, διοικητή της 150ής μηχανοκίνητης μεραρχίας, που φέρεται να σκοτώθηκε στη Μαριούπολη, κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών.

Η διάθεση του Πούτιν αποτυπώνεται και στο διάταγμα που υπέγραψε και με το οποίο θα επιβάλλεται ποινή κάθειρξης σε όποιον δημοσιοποιεί “ψευδείς πληροφορίες” για τον στρατό. Προβλέπονται, μάλιστα, και ποινές κάθειρξης για όποιον ζητά να επιβληθούν κυρώσεις στη Ρωσία. Οι ποινές που προβλέπονται είναι βαριές για ψευδείς πληροφορίες, οι οποίες έχουν σοβαρές συνέπειες για τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις. «Ο ρωσικός λαός, θα μπορεί πάντα να ξεχωρίζει τους αληθινούς πατριώτες από τα αποβράσματα και τους προδότες», δήλωσε ο Πούτιν, προσθέτοντας ότι «η Δύση ήθελε να χρησιμοποιήσει αυτά τα άτομα ως πέμπτη φάλαγγα για να καταστρέψει τη Ρωσία».