Το φλερτ Τραμπ-Ερντογάν και η αυτοπαγίδευση της Ελλάδας

«Το δικαστήριο των εθνών είναι η ιστορία», συνηθίζεται να λέγεται από όσους γνωρίζουν το αλφαβητάριο της διεθνούς πολιτικής. Εξ ου και η ανάγκη αξιόπιστων και ορθολογικών αποφάσεων σε παρόντα χρόνο. Γι’ αυτό προκαλούν ανησυχία πολλά από αυτά που γράφονται ή λέγονται στην Ελλάδα τους τελευταίους μήνες, εάν όχι τα τελευταία χρόνια, για τη σχέση Τουρκίας-ΗΠΑ και το επικείμενο τέλος του Ερντογάν μαζί και τα ρήγματα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις.

Ναι μεν κατηφορίζαμε από καιρό, πλην το κατηφόρισμα επιταχύνθηκε, όταν γύρω από το «Μακεδονικό» βαφτίσαμε τον κατευνασμό του αναθεωρητισμού «διεθνιστική στρατηγική». Όταν στη συνέχεια κυριάρχησαν ψευδαισθήσεις περί ενός περίεργου «ηγετικού ρόλου» της Ελλάδας, όταν με απίστευτους ερασιτεχνισμούς όλων των κυβερνητικών συντελεστών -εάν όχι όλου του πολιτικού φάσματος- αρχίσαμε το «στρατηγικό κρυφτούλι» στο Αιγαίο. Ο κατήφορος διαφάνηκε επίσης όταν, παρά τα σύννεφα στον ορίζοντα και την Ελλάδα απούσα, η Κύπρος συνέχισε την πορεία προς τα Σούσα της Αυλής του Σουλτάνου.

Το ίδιο επίσης ισχύει για το υπουργικό συμβούλιο του Οκτωβρίου, όταν δώσαμε την εικόνα μιας κατακερματισμένης διακυβέρνησης. Με τη θέση του υπουργού Εξωτερικών ουσιαστικά κενή, αναγγέλλονται ταξίδια στην Τουρκία ενός εξ αντικειμένου άπειρου πρωθυπουργού. Επιπροσθέτως, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών είναι πρόσωπο, το οποίο ολοφάνερα είναι στερημένο στρατηγικής γνώσης. Εν μέσω επιτάχυνσης των καταιγιστικών στρατηγικών εξελίξεων τις τελευταίες εβδομάδες, λοιπόν, ο εν λόγω πολιτικός βρέθηκε να συνομιλεί με τα «ιερά τέρατα» των αμερικανικών κρατικών επιτελείων.

Ας πούμε ότι αυτό πιθανότατα ήταν η χαριστική βολή κατά της στρατηγικής αξιοπιστίας μας. Επιτάχυνε την επιλογή μιας από τις πολλές εναλλακτικές αποφάσεις που προετοιμάζουν οι επιτελικοί θεσμοί των ΗΠΑ για την Ανατολική Μεσόγειο ή και ευρύτερα. Όπως πρέπει όλοι να ξέρουν, ανά πάσα στιγμή και όπως εξελίσσονται τα πράγματα τοπικά, περιφερειακά και πλανητικά, πάνω στο τραπέζι του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ βρίσκονται πολλές τέτοιες εναλλακτικές αποφάσεις και ο εκάστοτε Αμερικανός πρόεδρος, αφού ενημερωθεί, αποφασίζει, επιλέγει και ενεργεί.

Ενδοαμερικανικές διχογνωμίες

Οι λόγοι για τους οποίους οι Τραμπ έτσι κινήθηκε στη Συρία (αλλά και στην κυπριακή ΑΟΖ;) λίγες μέρες μετά τις φανταχτερές φωτογραφίες των ηγετών των κρατών του EastMed, δεν μπορούν να μας είναι γνωστοί. Μπορεί, όμως, να ειπωθεί με σιγουριά ότι ο Τραμπ έτυχε ενημέρωσης επί πολλών ζητημάτων, πριν αποφασίσει αφενός να αναγγείλει την
απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία, αφετέρου την εκτέλεση
κοινών ασκήσεων με την Τουρκία στην κυπριακή ΑΟΖ. Αν πέφτουμε έξω και δεν υπήρξε ακριβής ενημέρωση του προέδρου και ισχύει το αντίθετο, τότε κάτι δεν πάει καλά στα εκτελεστικά πεδία της υπερατλαντικής υπερδύναμης, κάτι μάλλον απίθανο.

Το ότι παρατηρούνται διχογνωμίες στα αμερικανικά επιτελεία και παραιτήσεις κυβερνητικών στελεχών είναι σύνηθες φαινόμενο στις ΗΠΑ και κανείς δεν πρέπει να βιάζεται να εξάγει συμπεράσματα. Οι ΗΠΑ βρίσκονταν ήδη σε στρατηγική μετάβαση πολύ πριν πάει στον Λευκό Οίκο ο Τραμπ. Εδώ και πολύ καιρό η υπερεπέκταση οδηγούσε σε στρατηγικές αναπροσαρμογές με διπλό στόχο: Πρώτον, νέες πλανητικές ισορροπίες σε βάθος χρόνου. Δεύτερον, μείωσης του κινδύνου ενός πυρηνικού πολέμου.

Συναφώς, δεν χρήζει να επαναληφθούν πολύ συναφείς αναλύσεις στο SLpress.gr. Λέμε μόνο ότι στη βάση πάγιων τυπολογιών για τους βραχυχρόνιους, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμος στρατηγικούς σχεδιασμούς και στρατηγικές αποφάσεις των ηγεμονικών δυνάμεων, μια πιθανή αποφασιστική στροφή των ΗΠΑ αναγκαστικά συνδέεται με την κατάσταση της αξιοπιστίας των εμπλεκομένων λιγότερο ισχυρών κρατών στις περιφέρειες.

Επιτελεία ακαριαίων αποφάσεων

Ενώ κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη δυσχερή θέση του Ερντογάν και το γεγονός ότι σχοινοβατεί, καθημερινά καταμαρτυρείται ότι η Τουρκία διαθέτει κρατικά επιτελεία λήψης ακαριαίων αποφάσεων σε κάθε άνοιγμα παραθύρων ευκαιρίας και ικανότητα των ηγετών της να συναλλάσσονται πελατειακά. Ακόμη και εάν ο Ερντογάν δεν επιβιώσει στην καρέκλα εξουσίας, ένα άλλο σύστημα εξουσίας δεν μπορεί παρά να υιοθετεί παρόμοιες ή ίδιες στρατηγικές επιλογές. Επιτυχία του Ερντογάν είναι η προς το παρόν επιβίωσή του, η οποία επιπλέον δημιουργεί τις προϋποθέσεις ενίσχυσης των στρατηγικών ερεισμάτων της Τουρκίας.

Ακόμη πιο σημαντικό, δημιουργεί προϋποθέσεις «η Τουρκία να μείνει αγκυροβολημένη στις Δυτικές συμμαχίες» με μια ενδεχομένως ειδική προνομιακή σχέση συνομιλητή με άλλες μεγάλες δυνάμεις του αναδυόμενου και ρευστού πολυπολικού διεθνούς συστήματος. Τέτοια προηγούμενα κρατών μεσαίας ισχύος υπάρχουν πολλά. Στην περίπτωση της Τουρκίας δεν αντιβαίνει σε κανένα νοητό στρατηγικό σενάριο του αμερικανικού Πενταγώνου.

Έτσι, ο EastMed μπορεί να υλοποιηθεί, αλλά εάν η Κύπρος είναι στη αυλή της Άγκυρας ο μεσαίος παίχτης θα είναι η Τουρκία και ο δυτικός παίχτης, η Ελλάδα, θα είναι αποδυναμωμένος, καθηλωμένος και στρατηγικά παγιδευμένος. Οι φωτογραφίες των ηγετών Ισραήλ, Αιγύπτου, Κύπρου και Ελλάδας θα είναι πλέον αναμνηστικές.

Γιατί είναι δυσχερής η θέση της Ελλάδας

Τέλος, πώς θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε τα αίτια της δυσχερούς θέσης της Ελλάδας; Πέραν των προαναφερθέντων, συνοψίζουμε τρία ζητήματα που αναμφίβολα εισρέουν στα αμερικανικά και άλλα επιτελεία ως δείκτες ελληνικής αναξιοπιστίας:

Πρώτον, ακόμη και πολιτικά νήπια έχουν θέαση του γεγονότος ότι η ελληνική εθνική στρατηγική πάσχει. Δεν αναφέρομαι στην ικανότητα των Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά σε παράγοντες, όπως το έλλειμμα κρατικών επιτελικών θεσμών και το γεγονός ότι το πολιτικό μας σύστημα κυριολεκτικά είναι παιδική χαρά. Επίσης, εξαιρετικά σημαντικό εδώ είναι το έλλειμμα συναίνεσης γύρω από τα έσχατα εθνικά συμφέροντα και η αποτυχία να εκπληρωθούν οι πρόνοιες του Διεθνούς Δικαίου στις θάλασσές μας.

Δεύτερον, η Ελλάδα είναι απούσα από την Κύπρο. Εδώ και δεκαετίες το δόγμα της Αθήνας είναι: «οι Κύπριοι αποφασίζουν οι ίδιοι να αυτοκτονήσουν και η Αθήνα θα συμπαρίσταται»! Είναι, μάλιστα, δρομολογημένες αυτοκτονικές λύσεις που καθιστούν την Άγκυρα συγκυρίαρχο και τελικά κυρίαρχο της Μεγαλονήσου. Όποιος και να βρίσκεται στην εξουσία μελλοντικά στην «αγκυροβολημένη στη Δύση» Τουρκία, με ή χωρίς τον Ερντογάν, πλήρως «αγκυροβολημένη» ή αγκυροβολημενη με ειδική σχέση, λογικό είναι τα στρατηγικά επιτελεία να εκτιμούν πως όσο γρηγορότερα προχωρήσουν σε συναλλαγές με την Άγκυρα, τόσο καλύτερα για τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα συμφέροντά τους.

Τρίτον, με την Ελλάδα οικονομικά βυθισμένη, την κοινωνία εξοντωμένη, τους πολίτες ανασφαλείς όσον αφορά το μέλλον και τους κατόχους εξουσίας να λαϊκίζουν ακατάσχετα, τονίζεται το έλλειμμα στρατηγικής κουλτούρας. Έλλειμμα ακόμη και στοιχειωδών γνώσεων της στρατηγικής ανάλυσης που αφορούν το κράτος και την διεθνή πολιτική, ακατάσχετος νομικισμός, ιδεολογικά παραμιλητά, ιδεολογήματα, και εθνομηδενισμοί απάτριδων παραδοχών. Σφάλουμε οικτρά αν νομίζουμε ότι δεν τα βλέπουν αυτά οι Αμερικανοί. Σε κάθε αμερικανικό χωριό κυματίζουν χιλιάδες αμερικανικές σημαίες, ενώ οίκοι το ανέμισμα της ελληνικής σημαίας εξυβρίζεται. Και οι ύβρεις πάντα φέρνουν τη Νέμεση.