To Ισραήλ δεν είναι αυτό που ήταν κάποτε

Αν κάποιο κράτος της περιοχής επηρεάζεται άμεσα από την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συρία, αλλά και τις γενικότερες τάσεις απομονωτισμού τους, είναι το Ισραήλ. Μέχρι εσχάτως η ασφάλεια και επιβίωση του εβραϊκού κράτους, αποτελούσε την πυξίδα των αμερικανικών πολιτικών στη Μέση Ανατολή. Ως εκ τούτου, το αποτρεπτικό δόγμα του Ισραήλ βασίζεται αφενός στη δεδομένη αμερικανική υποστήριξη και αφετέρου στην αμείλικτη στρατιωτική του αποτελεσματικότητα. Την τελευταία μάλιστα την υπενθύμιζε και υπενθυμίζει σε εχθρούς και φίλους με κάθε ευκαιρία, συχνά σε προληπτικό επίπεδο.

Αν και η αμερικανική υποστήριξη συνεχίζει να θεωρείται δεδομένη, καθίσταται εμφανής η διαρκής τάση των ΗΠΑ προς τη μη επέμβαση και τη γενικότερη αποστασιοποίηση από τα περιφερειακά τεκταινόμενα, ήδη από την περίοδο της προεδρίας Ομπάμα.

Όσον αφορά την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, από τη μια οι κυρώσεις δεν κατάφεραν να κάμψουν την ιρανική επέκταση και προβολή ισχύος στα σύνορα του Ισραήλ. Από την άλλη, ένα ισραηλινό αεροπορικό στρατηγικό πλήγμα στις πυρηνικές υποδομές του Ιράν, δείχνει να μην έχει ιδιαίτερες πιθανότητες επιτυχίας, δεδομένου του πλήθους και της θωράκισης των εγκαταστάσεων.

Στο Παλαιστινιακό Ζήτημα, η Γάζα συνεχίζει να αποτελεί μαύρη τρύπα υπό την κυριαρχία της Χαμάς. Ισραηλινοί αναλυτές εκτιμούν ότι μια νέα εκτεταμένη επιχείρηση θα ήταν στρατηγικά ανούσια. Πολύ απλά, διότι ο μόνος τρόπος εκπαραθύρωσης της Χαμάς θα ήταν η πλήρης κατάληψη και επαναφορά της Λωρίδας της Γάζας υπό ισραηλινή κατοχή. Το παραπάνω, όμως, θα έφερνε το εβραϊκό κράτος αντιμέτωπο με την πρόκληση της διαχείρισης ενός πληθυσμού 1,5 εκατομμυρίου, εχθρικά διακείμενου και οικονομικά εξαθλιωμένου.

Στη δυτική όχθη, η πολιτική των εποικισμών δείχνει να φτάνει στα όριά της. Πέραν του γεγονότος του οικονομικού κόστους της εν λόγω πολιτικής, τίθεται πλέον υπό αμφισβήτηση η αποτελεσματικότητά της. Οι παλαιστινιακοί πληθυσμοί συνεχίζουν να αυξάνονται, με ρυθμούς υψηλότερους από τους εβραϊκούς, ακόμα και τους υπερορθόδοξους. Επιπλέον, το Ισραήλ βρίσκεται αντιμέτωπο με την κατακραυγή μεγάλου ποσοστού της διεθνούς κοινής γνώμης.

Τέλος, η αμερικανική πρωτοβουλία διαμεσολάβησης, με κινητήριο μοχλό την αναγνώριση της Ιερουσαλήμ σαν πρωτεύουσα του Ισραήλ, προκάλεσε και προκαλεί πιο πολλές αντιδράσεις παρά σύγκλιση. Εάν σε όλα αυτά προστεθεί και η δυστοκία στις τουρκοϊσραηλινές σχέσεις, τότε η κατάσταση καθίσταται εμφανώς κρίσιμη.

Δεδομένων των διαμορφούμενων συνθήκων, οι κύριοι άξονες πάνω στους οποίες κινείται η στρατηγική των Ισραηλινών είναι οι παρακάτω:
• Το δεδομένο της κατοχής πυρηνικών όπλων.
• Τα συνεχή πλήγματα κατά των θέσεων του Ιράν και της Χεζμπολάχ στη Συρία.
• Η αποφασιστική και δυσανάλογη απάντηση στις ρουκέτες της Χαμάς.
• Η σιωπηλή συνεννόηση με τη Σαουδική Αραβία, και τις λοιπές μοναρχίες του Περσικού Κόλπου, εν είδει αντίβαρου στην ιρανική επιρροή.
• Οι τριμερείς συμφωνίες με την Κύπρο και την Ελλάδα, με απώτερο στόχο την προοπτική εξαγωγής ισραηλινού φυσικού αερίου στην Ευρώπη, καθώς και τον περιορισμό της τουρκικής απόπειρας κυριαρχίας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Εμπέδωση νέων δεδομένων

Παρ’ όλα αυτά, τα παραπάνω μέσα και πολιτικές, με εξαίρεση ίσως τις τριμερείς, είναι κατά βάση αμυντικού-διαχειριστικού χαρακτήρα. Είναι πλέον εμφανές ότι το Ισραήλ έχει απωλέσει την πρωτοβουλία κινήσεων και ως εκ τούτου το δυναμισμό και την αποφασιστικότητα που διέκριναν τις ενέργειές του τις περασμένες δεκαετίες. Πλέον, οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν αλλάξει. Οι ΗΠΑ, αργά αλλά σταθερά, παύουν να αποτελούν τον κύριο ρυθμιστικό παράγοντα στη Μέση Ανατολή. Το κενό αυτό αναπληρώνεται από τις περιφερειακές δυνάμεις της περιοχής, την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία, το Ιράν και προφανώς τη Ρωσία.

Εσχάτως, εντείνονται οι φωνές σχετικά με την ανάγκη άμεσης συνδιαλλαγής με τη Ρωσία, με σκοπό την αποτελεσματική διαχείριση του ιρανικού παράγοντα, καθώς και των σχέσεων του Ισραήλ με τη Συρία του Άσαντ. Οι Ισραηλινοί πλέον, έχουν εμπεδώσει το δεδομένο της ιρανικής παρουσίας και ρόλου στα βόρεια σύνορά τους. Επίσης, πέραν της εκατέρωθεν ακραίας ρητορικής μεταξύ Ιράν και Ισραήλ, η οποία μάλλον πηγάζει από μια εθιμοτυπία υψηλών τόνων παρά από ρεαλιστικές προθέσεις, υφίσταται η κοινή αποστροφή για μια γενικευμένη σύγκρουση στον νότιο Λίβανο αλλά και τη Συρία.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι, οι Ισραηλινοί είναι πλέον αναγκασμένοι να λαμβάνουν υπ’ όψη τον σαουδαραβικό παράγοντα. Όχι μόνο προς εξισορρόπηση του Ιράν, αλλά κυρίως λόγω της επιρροής, ουσιαστικά οικονομικής εξάρτησης, της Αιγύπτου και της Ιορδανίας από το βασίλειο των Σαούντ.

Εν κατακλείδι, στο ερώτημα εάν το Ισραήλ θα κλείσει έναν αιώνα ύπαρξης, το οποίο τέθηκε και προσφάτως επίσημα, δεν υπάρχει σαφής και βέβαιη απάντηση. Σίγουρα, οι ΗΠΑ διαθέτουν συντριπτική αεροναυτική παρουσία και ισχύ στην περιοχή, και συνεχίζουν να εγγυώνται την ασφάλεια του εβραϊκού κράτους.

Από την άλλη, αντιμετωπίζουν τεράστιες προκλήσεις στο εσωτερικό τους μέτωπο. Προκλήσεις ποικίλης φύσεως, απόρροια των οποίων είναι το γεγονός των απομονωτικών τους τάσεων. Η ουσία, όμως, είναι μία. Η μεσανατολική τάξη πραγμάτων καθίσταται de facto πολυπολική. Το Ισραήλ οφείλει να μάθει να ισορροπεί επιδέξια και συνάμα να διαμορφώσει ένα νέο στρατιωτικό και πολιτικό δόγμα.