Το κακοπαιγμένο πόκερ Τραμπ με το Πεκίνο

Οι ΗΠΑ, θεωρώντας ότι η εγκατάσταση πυραύλων στην Κούβα συνιστούσε δραστική μεταβολή του πυρηνικού συσχετισμού, απειλούσαν δυνητικά με ολοκληρωτικό πόλεμο, από τον οποίο θα έχαναν και οι δύο. Αν δεν το έκαναν, θα τελούσαν στο εξής σε δυσμενέστερο από πριν συσχετισμό. Εκτιμώντας ότι οι Σοβιετικοί θα κάνουν πίσω, κατέληξαν στην απειλή.

Για την ιστορία, το επεισόδιο που κατέληξε στη σοβιετική αναδίπλωση, έπαιξε ρόλο στην απομάκρυνση Χρουστσόφ. Τι σχέση έχει η Κρίση των Πυραύλων με την τρέχουσα διελκυστίνδα ΗΠΑ-Κίνας; Βοηθά να καταλάβουμε τη λογική και στάση των Κινέζων και την κοντόθωρη και ερασιτεχνική προσέγγιση του επιτελείου Τραμπ. Δεν έχει σημασία ποιος (ΗΠΑ) ξεκίνησε τι (δασμολογικό πόλεμο) ή ηθικολογικές κρίσεις. Σημασία έχουν τα δεδομένα μέσα στα οποία κινείται ο καθένας.

Η Κίνα είναι αποφασισμένη, οι ΗΠΑ όχι

Στην περίπτωσή μας, αυτός που είναι διατεθειμένος να ανέβει όλη τη σκάλα της κλιμάκωσης μέχρι τέλους είναι η Κίνα, όχι οι ΗΠΑ. Αυτό είναι πιο σημαντικό πλεονέκτημα από τις επεξεργασμένες σπάνιες γαίες, τις οποίες σχεδόν μονοπωλεί. Οι ΗΠΑ, όπως φάνηκε από την άτακτη αναδίπλωση Τραμπ μετά την απότομη δασμολογική κλιμάκωση του Απριλίου, αδυνατούν να ανέβουν ακόμη και τα πρώτα σκαλοπάτια. Ωστόσο, το πρόβλημα και η διαφορά δεν βρίσκεται μόνο εκεί, δηλαδή στο ότι αυτός που έχει βραχυπρόθεσμα πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα είναι οι ΗΠΑ (κυρίως αλλά όχι μόνο εξαιτίας της δυνατότητας του κινεζικού σταγονόμετρου σε σπάνιες γαίες και μαγνήτες).

Αν τα πράγματα εκτραχύνονταν, αυτό θα είχε προφανώς πολύ μεγάλο κόστος και για την Κίνα, αλλά το Πεκίνο θεωρεί ότι πρώτον η οικονομία της έχει τέτοια χαρακτηριστικά, που μπορεί να αντέξει το πλήγμα και δεύτερον οι οικονομικοί-εμπορικοί δεσμοί με την παγκόσμια οικονομία είναι πλέον τέτοιοι που την απόζευξη (decoupling), με την οποία απειλεί η Ουάσιγκτον, δεν θα την ακολουθήσει μεγάλο τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας, ακόμη και ανάμεσα στους ακολούθους της Ουάσιγκτον. Αντίθετα, το αντίστοιχο μακροπρόθεσμο οικονομικό πλήγμα για τις ΗΠΑ, είναι αμφίβολο ότι μπορεί να το αντέξει η αμερικανική και η δυτική οικονομία ευρύτερα.

Όπως στην Κρίση των Πυραύλων, οι Σοβιετικοί ξεκίνησαν μια διελκυστίνδα, χωρίς να έχουν αποφασίσει ότι αν χρειαστεί θα ανέβουν όλη τη σκάλα της κλιμάκωσης, οι δε Αμερικανοί ευνοούνταν από τη διατήρηση του στάτους κβο, έτσι τώρα δεν είναι η Κίνα που προκαλεί ή πιέζει για αλλαγή των διμερών σχέσεων. Γιατί; Γιατί η Κίνα ευνοείται περισσότερο από την παραμονή του τρέχοντος πλέγματος, που δημιούργησε η παγκοσμιοποίηση. Είναι οι ΗΠΑ, που συνειδητοποιώντας το γεγονός αυτό, πολύ πριν τον Τραμπ 2.0, πιέζονται να πάρουν μέτρα “αποπαγκοσμιοποίησης”. Αλλά από τη μέχρι σήμερα εμπειρία, από τον Ομπάμα μέχρι τον Τραμπ, δεν φαίνεται να έχουν βρει τον τρόπο απέναντι στην Κίνα, και αν υπάρχει τρόπος.

Η Κίνα από τον Απρίλιο, αφού πρώτα υπέμεινε 20% αύξηση των αμερικανικών δασμών, χωρίς να προβεί σε σημαντικά αντίποινα, είχε καταστήσει σαφές ότι στο εξής θα απαντά σε κάθε αμερικανική κλιμάκωση χωρίς η ίδια να κλιμακώνει. Για την ακρίβεια, κατά κανόνα απαντά με τρόπο που τα μέτρα και αντίμετρα να πονάνε τις ΗΠΑ περισσότερο από την ίδια, αναγκάζοντας την Ουάσιγκτον είτε να κάνει πίσω, είτε να το σκεφτεί καλύτερα την επομένη φορά. Αν και δεν έχει εγκαταλείψει τη στρατηγική “κρύψε τη δύναμή σου και περίμενε”, η Κίνα έχει πια τη δυνατότητα και υποχρεώνεται από τις νέες συνθήκες να αρχίσει δείχνει δόντια, ώστε να διαφυλάξει τις κατακτήσεις της.

40 χρόνια μετά τον Ψυχρό πόλεμο τα τείχη επανέρχονται

Ποιες είναι οι νέες συνθήκες; Έχουν ενταθεί οι πολιτικές αποκλεισμού της Κίνας από τεχνολογίες, υπάρχει μεγαλύτερη απειλή στρατιωτικής διακοπής οδών τροφοδοσίας ενέργειας και οδών εμπορίου, και επί Τραμπ η Ουάσιγκτον αποπειράται με την όχι πολύ αποτελεσματική μέθοδο του “βλέποντας και κάνοντας”, μια γενικευμένη απόζευξη ανάμεσα στη Δύση και τη ζώνη οικονομικής επιρροής της Κίνας, μέχρι τώρα χωρίς επιτυχία.

Παλιότερα, ο αποκλεισμός του ανατολικού μπλοκ στην Ευρώπη από πλήθος δυτικές τεχνολογίες αιχμής, είχε ξεκινήσει ήδη από συστάσεως σοβιετικού κράτους και διήρκησε μέχρι την πτώση του, με εξαίρεση τη Γερμανία, μέχρι το 1933. Στην περίοδο της παγκοσμιοποίησης, αντίθετα, η Κίνα αποτέλεσε τμήμα της τεχνολογικής ανάπτυξης του σημερινού κόσμου, μέσω των ξένων επενδύσεων, της μεταφοράς τεχνολογίας, της τροφοδοσίας σε πρώτες ύλες, μεταξύ των οποίων οι επεξεργασμένες σπάνιες γαίες, και ανάπτυξης της ίδιας της κινεζικής τεχνολογίας που ενσωματώνεται σε προϊόντα στις διεθνείς αγορές.

Ο αποκλεισμός είχε καθαρά πολιτικά κίνητρα στην περίπτωση του σοβιετικού μπλοκ, που ποτέ δεν αποτέλεσε σημαντική οικονομική απειλή για τη Δύση. Αντίθετα, η Κίνα σήμερα θεωρείται μια μεγάλη, οικονομική καταρχήν, απειλή στην κυριαρχία της Δύσης, χρησιμοποιώντας για τον εαυτό της με επιτυχία τα όπλα της Δύσης (ελεύθερο εμπόριο, οικονομική αλληλεξάρτηση κλπ), και έπονται οι πολιτικές και γεωπολιτικές διαστάσεις.

Το τελευταίο ξέσπασμα Τραμπ, που απείλησε με νέους δασμούς 100%, θυμίζει την ταινία “Η μέρα της μαρμότας”. Το ίδιο ακριβώς έκανε τον Απρίλιο, και στη συνέχεια αναδιπλώθηκε όχι από την καλή του την καρδιά, αλλά γιατί οι Κινέζοι απάντησαν με τρόπο που δεν άφηνε στις ΗΠΑ το περιθώριο να επιμείνουν. Το καλό σενάριο τότε ήταν ότι επρόκειτο για παιδαριώδη μπλόφα του Τραμπ. Το κακό σενάριο ήταν ότι το επιτελείο Τραμπ δεν είχε καν συνείδηση των συνεπειών ενός ολοκληρωτικού πολέμου για τις ΗΠΑ. Σε κάθε περίπτωση, η νέα απειλή της Ουάσιγκτον τώρα δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί, γιατί απλώς δεν έχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει τις συνέπειες, και τώρα πλέον σίγουρα το γνωρίζουν.

Η Κίνα απλώς απαντά με το ίδιο νόμισμα, γιατί μπορεί

Τι προκάλεσε την τελευταία οργή Τραμπ; Η απόφαση του Πεκίνου να επεκτείνει τον εξαγωγικό έλεγχο από τα επτά είδη σπάνιων γαιών, που είχε αποφασίσει ήδη τον Απρίλιο, σε άλλα πέντε και ταυτόχρονα να επεκτείνει την αδειοδότηση εξαγωγών και σε επιχειρήσεις άλλων χωρών, που χρησιμοποιούν είτε υλικά, είτε τεχνολογία που προμηθεύει η Κίνα για την επεξεργασία σπάνιων γαιών, ακόμη και αν οι πρώτη ύλη δεν είναι κινέζικη. Απαίτηση αδειοδότησης δεν σημαίνει αυτόματα απαγόρευση, αλλά επέκταση του ελέγχου για ώρα ανάγκης.

Περισσότερο απ’ όλα, ο Τραμπ δήλωσε οργισμένος γιατί οι Κινέζοι «επιβάλλουν έλεγχο εξαγωγών σε κάθε ένα στοιχείο της παραγωγής που σχετίζεται με σπάνιες γαίες, ακόμη και αν δεν παράγονται στην Κίνα. Με κανένα τρόπο δεν πρέπει να επιτραπεί στην Κίνα να κρατά τον κόσμο όμηρο, αλλά αυτό φαίνεται να είναι το σχέδιό τους ξεκινώντας από τους μαγνήτες και άλλα στοιχεία, όπου έχει κατακτήσει μονοπωλιακή θέση, μια μάλλον κακόβουλη και εχθρική κίνηση κατ΄ ελάχιστον».

Ωστόσο, σύμφωνα με το Reuters, το Πεκίνο δεν κάνει τίποτε άλλο από το να «μιμείται κανονισμούς που οι ΗΠΑ έχουν εφαρμόσει για να περιορίσει άλλες χώρες στις εξαγωγές προϊόντων σχετικών με ημιαγωγούς προς την Κίνα». Από τα τσιπς και ημιαγωγούς υψηλής τεχνολογίας, μέχρι τις λιθογραφικές μηχανές που παράγει ολλανδική εταιρία, μέχρι κάρτες γραφικών της Nvidia, ο διευρυνόμενος τεχνολογικός αποκλεισμός της Κίνας δεν είναι μια ακόμη πολιτική Τραμπ, αλλά δρομολογημένη στρατηγική διακομματική επιλογή της Ουάσιγκτον.

Έτσι, οι περιορισμοί στη διάθεση ή μεταπώληση, που αφορούσαν κυρίως οπλικά συστήματα και τεχνολογίες, διευρύνονται σε όλο το εύρος τεχνολογιών αιχμής, ανεξάρτητα από τη στρατιωτική ή μη χρήση τους. Με τα λόγια του Τραμπ, πρόκειται προφανώς για “κακόβουλη και εχθρική κίνηση”. Όμως, όπως και στις περιπτώσεις του πολέμου στη Γάζα, Ισραήλ-Ιράν ή στην Ουκρανία, έτσι και στο διεθνή οικονομικό-τεχνολογικό πόλεμο, για τα δυτικά Μέσα κακόβουλες είναι μόνο οι κινήσεις των άλλων, ενώ δικές μας είναι για θεμιτούς λόγους ασφάλειας…

Η τελευταία κίνηση του Πεκίνου, εφόσον δεν απαγορεύει αλλά αυστηροποιεί προληπτικά, είναι περισσότερο προειδοποίηση και υπενθύμιση στον Τραμπ ότι ξέρει και αυτό να παίζει πόκερ αν χρειαστεί, και με άσσους από χέρι (μαγνήτες, σπάνιες γαίες). Μετά τη διαπραγμάτευση της Μαδρίτης, που κατέληξε σε αποκλιμάκωση, η Ουάσιγκτον συνεχίζει προκλητικά να προσθέτει αντικινεζικές ρυθμίσεις αποκλεισμού κάθε είδους, με τελευταία την επιβολή τελών στον ελλιμενισμό όχι μόνο πλοίων κινεζικών συμφερόντων, αλλά και πλοίων που απλώς έχουν κατασκευαστεί στην Κίνα! Το κερασάκι στην τούρτα ήταν η φαεινή ιδέα Τραμπ, που απειλεί να απαγορεύσει κινεζικές πτήσεις που περνούν πάνω από τη Ρωσία ως αθέμιτο ανταγωνισμό, ενώ η αιτία που αμερικανικές αερογραμμές δεν κάνουν το ίδιο είναι η απαγόρευση ρωσικών αερογραμμών πάνω από τις ΗΠΑ και τα ρωσικά αντίποινα.

Όπως εύστοχα επεσήμανε ο Τζέφρι Σακς «η Ρωσία παίζει σκάκι, η Κίνα παίζει γκόου και οι ΗΠΑ παίζουν πόκερ». Το γκόου για πολλούς είναι βαθύτερο και πιο στρατηγικό κι από το σκάκι. Όπως συμπληρώνει ο σινολόγος Francesco Sisci, σήμερα «έχουμε ένα παγκόσμιο παιχνίδι γκόου. Κάθε παίκτης προσπαθεί να περικυκλώσει τον αντίπαλο και να μην περικυκλωθεί. Ο κίνδυνος είναι ότι ενώ νομίζεις ότι περικύκλωσες τον αντίπαλο, ο αντίπαλος σε έχει περικυκλώσει σε μια μεγαλύτερη θηλιά. Οι Κινέζοι εφηύραν το παιχνίδι»…