Το καθεστώς Ερντογάν λογοκρίνει τον κορονοϊό

Με εδραιωμένη την καχυποψία της διεθνούς κοινότητας για την αξιοπιστία των τουρκικών Αρχών στην καταγραφή κρουσμάτων, η γειτονική χώρα μπαίνει στο δεύτερο μισό του Μαρτίου με μόλις 18 “επίσημα” κρούσματα, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές. Στην πλειονότητά τους, τα τουρκικά ΜΜΕ αναπαράγουν ότι η εξάπλωση του κορωνοϊού καθυστέρησε στην Τουρκία χάρη στα μέτρα της κυβέρνησης. Όμως υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι η Άγκυρα έχει πιαστεί εξαπίνης, έχοντας δώσει προτεραιότητα στην επικοινωνιακή διαχείριση της κρίσης.

Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή, το πρώτο κρούσμα στην Τουρκία καταγράφηκε στις 11 Μαρτίου. Έκτοτε η κυβέρνηση απαγόρευσε τις πτήσεις προς 14 χώρες, ενώ ζήτησε από τους πολίτες που έρχονται από το εξωτερικό να απομονώνονται για 14 μέρες στο σπίτι. Επίσης, έκλεισε μπαρ, και νυχτερινά κέντρα, σχολεία και πανεπιστήμια για τρεις εβδομάδες, ενώ οι αθλητικές διοργανώσεις διεξάγονται χωρίς θεατές.

Σε μεγάλο βαθμό, τα μέτρα προσανατολίζονται στα άτομα που έρχονται από το εξωτερικό. Πέρα από το κλείσιμο των συνόρων, έχουν τεθεί, για παράδειγμα, σε καραντίνα 10.330 άτομα που ταξίδεψαν από τη Μέκκα. Επίσης στο επίκεντρο των αρχών βρίσκονται χώροι όπου εντοπίζονται αλλοδαποί, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το κλείσιμο φοιτητικών εστιών χωρητικότητας 3.200 φοιτητών από το υπουργείο Νεότητας και Αθλητισμού.

Γιατί τόσα λίγα κρούσματα

Με δεδομένο ότι όλες οι χώρες που συνορεύουν με την Τουρκία έχουν καταγράψει κρούσματα, με το Ιράν να είναι πολύ ψηλά -στα περίπου 15.000- από την πρώτη στιγμή φαινόταν περίεργο πώς δεν καταγραφόταν κανένα στην Τουρκία. Ερωτηματικά προκαλεί όμως και ο χαμηλός αριθμός των 18 κρουσμάτων, με βάση τις ανακοινώσεις του υπουργείου Υγείας ως τις 16 Μαρτίου.

Μια εξήγηση, σύμφωνα με την λοιμωξιολόγο Οζλέμ Αζάπ, του Πανεπιστημίου Baskent στην Άγκυρα, είναι ότι εξετάζεται μικρός αριθμός πολιτών για τον ιό. Την ώρα που «η Νότια Κορέα διεξάγει 2.000 τεστ ανά εκατομμύριο πληθυσμού και η Ιταλία 400 ανά εκατομμύριο, η Τουρκία την προηγούμενη εβδομάδα ήταν στα 11 ανά εκατομμύριο, κι αυτός ο αριθμός δεν έχει αυξηθεί τις τελευταίες ημέρες». Η δρ. Αζάπ, μάλιστα, προειδοποίησε για την εν δυνάμει υγειονομική βόμβα στις τουρκικές φυλακές και τα κέντρα προσφύγων κοντά στα σύνορα. «Σαρανταοκτώ άνθρωποι τοποθετήθηκαν σε μικρή εγκατάσταση με μία τουαλέτα για 14 μέρες», ανέφερε χαρακτηριστικά, περιγράφοντας περιστατικό κοντά στα σύνορα με το Ιράν.

Μια άλλη εξήγηση, ωστόσο, αφορά σε συγκάλυψη εκ μέρους του καθεστώτος Ερντογάν. Την άποψη αυτή υποστήριξε σε άρθρο του στο περιοδικό The National Interest ο ιατρός και καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πίτσμπουργκ, στις ΗΠΑ, Εργκίν Κοτσγιλντιρίμ, ο οποίος εστίασε στο ότι η Τουρκία χρησιμοποιεί τεστ ανίχνευσης του ιού το οποίο κατασκευάζεται από τουρκική εταιρεία, χρηματοδοτούμενη από την κυβέρνηση. «Η Τουρκία ισχυρίζεται ότι είναι το γρηγορότερο και ακριβέστερο τεστ στον κόσμο» και όλα τα τουρκικά “δείγματα” αποστέλλονται σε ένα κεντρικό νοσοκομείο.

Μέχρι την ημέρα που έγραφε το άρθρο ο Κοτσγιλντιρίμ, «η Τουρκία έχει διεξάγει περίπου 2.500 τεστ. Η απουσία ανιχνευμένων κρουσμάτων έχει προκαλέσει υποψίες, καθώς αν το τεστ είναι αρνητικό, δεν υπάρχει άλλος τρόπος να διαψευσθεί». Ο ίδιος μιλά ευθέως για συνειδητή ελλιπή ενημέρωση από τους ιδιοκτήτες ΜΜΕ και λογοκρισία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ σημειώνει ότι μέλη των ιατρικών συλλόγων της Τουρκίας έχουν βρεθεί στη φυλακή για δηλώσεις τους ενάντια στην τουρκική εμπλοκή στη Συρία.

Λογοκρισία σε όσους “ανησυχούν”

Όντας κάτοικος ΗΠΑ, ο Κοτσγιλντιρίμ δεν φοβάται να μιλήσει δημόσια, αλλά στην Τουρκία τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ήδη, οι αρχές ηλεκτρονικής ασφαλείας στοχοποίησαν 29 χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης στο πλαίσιο έρευνας για «ψευδείς ειδήσεις και αναρτήσεις που στοχεύουν να απειλήσουν τη γενική ασφάλεια και εσωτερική ειρήνη». Τα άτομα αυτά παραπέμφθηκαν στον εισαγγελέα Κωνσταντινούπολης για “πρόκληση ανησυχίας, φόβου και πανικού”, επειδή αμφισβήτησαν, με αναρτήσεις τους, την επάρκεια των μέτρων της κυβέρνησης ενάντια στην επιδημία και διέδιδαν φήμες περί κυβερνητικής συγκάλυψης του θέματος.

Εξίσου ενδεικτικό είναι και το περιστατικό με τον επικεφαλής της τουρκικής Ομοσπονδίας Λοιμωδών Νοσημάτων, καθηγητή Μεχμέτ Τζεϊχάν, ο οποίος εξανέστη σε ζωντανή εκπομπή του καναλιού HaberTurk. Ο καθηγητής ήταν καλεσμένος μαζί με άλλους επαγγελματίες υγείας, περιλαμβανομένου ενός ψυχιάτρου, ενός ογκολόγου και ενός φαρμακολόγου, οι οποίοι ωστόσο δεν διαθέτουν την εξειδίκευση να μιλήσουν για τον κορωνοϊό.

Η δημοσιογράφος του πάνελ λοιπόν κάλεσε και τον Τζεϊχάν να πει “την άποψή του”, σαν να επρόκειτο για ένα απλό καθημερινό ζήτημα γνώμης, γεγονός που εκνεύρισε φανερά τον καθηγητή. «Σέβομαι την ειδικότητα όλων, αλλά δεν μπορούμε να συζητάμε για μια λοιμώδη νόσο κατ’ αυτόν τον τόπο», είπε ο Τζεϊχάν, εξηγώντας ότι ο ίδιος είναι ο πλέον ειδικός στο θέμα και δεν μπορούν να μεταδίδονται λάθος πληροφορίες από τα ΜΜΕ. 

«Δεν είναι δυνατόν να λέτε ότι το καλοκαίρι θα έχουμε έτοιμο φάρμακο […]. Δεν μπορείτε να λέτε ότι πεθαίνουν λίγοι άνθρωποι, ότι το ποσοστό θνησιμότητας είναι μικρό, καθώς περισσότεροι πεθαίνουν από τη γρίπη. Θα μιλούσατε για 100 τοις εκατό αν ήταν κάποιος από την οικογένειά σας», τόνισε ο καθηγητής και στο τέλος αποχώρησε από την εκπομπή.

Ο ίδιος επανήλθε στο CNN Türk, σε μια προσπάθεια να αφυπνίσει το κοινό, κρατώντας και τα προσχήματα: «Δείτε το σαν πόλεμο. Έχεις μια δύναμη στην πρώτη γραμμή, αλλά δεν είναι η ισχυρότερη που έχεις. Είναι για να καθυστερήσεις την είσοδο του εχθρού. Θα βάλεις την πραγματική σου δύναμη μετά. Δουλέψαμε καλά στην πρώτη γραμμή, ο ιός άργησε να έρθει σε εμάς. Αλλά αν δεν πάρουμε προληπτικά μέτρα στα μετόπισθεν, θα βιώσουμε μεγάλη επιδημία», κατέληξε ο Τζεϊχάν.

Πρώτα η εικόνα, μετά η υγεία

Είναι προφανές ότι ο Ερντογάν έχει δώσει εντολή η θεσμική -κι όχι μόνο- επικοινωνία να είναι όσο το δυνατό πιο ψύχραιμη και καθησυχαστική, ώστε να μην προκληθεί πανικός και ώστε να δίνεται η εντύπωση ότι το τουρκικό κράτος διατηρεί την κρίση υπό έλεγχο.

Οι λόγοι πίσω από την τακτική αυτή είναι πολλαπλοί. Αφενός πολιτικοί, στο πλαίσιο της επιδίωξης του Ερντογάν να μείνει ανέγγιχτο το προφίλ ισχύος και η δυναμική εικόνα που καλλιεργεί για τον εαυτό του ως ηγέτη και για τη χώρα του. Και αφετέρου, οικονομικοί: Εν μέσω μιας ιδιαίτερα ευαίσθητης περιόδου για την τουρκική οικονομία και δη για το τουρκικό νόμισμα, το καθεστώς Ερντογάν προσπαθεί να μετριάσει με κάθε τρόπο τις οικονομικές επιπτώσεις της εξάπλωσης του κορωνοϊού στη χώρα του.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με δημοσιεύματα του ειδικού Τύπου, η πτώση της ζήτησης στον τουρισμό είναι ήδη μεγάλη, με τις τιμές των καταλυμάτων να έχουν πέσει ορισμένες φορές στο μισό. Γίνονται μαζικές ακυρώσεις σε πλήθος περιοχών, από την Αττάλεια και τη Μαύρη Θάλασσα ως την κεντρική Ανατολία, με τον κλάδο να ζητά τη στήριξη της κυβέρνησης.

Όσο κυλούν οι μέρες, διαφαίνεται ότι η μάχη του καθεστώτος Ερντογάν με τον κορωνοϊό εστιάζει στον εφησυχασμό της κοινής γνώμης μέσω της αποπληροφόρησης. Κρούσματα που δεν καταγράφονται, καθώς και τυχόν θάνατοι από αυτά, προφανώς δεν ανακοινώνονται, με αποτέλεσμα να σχηματίζεται μια πλασματική εικόνα για την έκταση της επιδημίας στην Τουρκία.