Το μακρύ χέρι της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία – Κόκκινο από τη Ρωσία

Η επεκτατική στρατηγική του Ταγίπ Ερντογάν βρίσκει πρόσφορο έδαφος στα μουσουλμανικά κράτη της Κεντρικής Ασίας, τα οποία έχουν ιστορικούς, γλωσσικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με την Τουρκία. Η στρατηγική διείσδυση της Τουρκίας έγινε ιδιαίτερα εμφανής με τη σύγκρουση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, που υποστήριξε στρατιωτικά το Αζερμπαϊτζάν. Τις νεοοθωμανικές φιλοδοξίες του Ερντογάν αποκαλύπτει το τουρκικό δίκτυο Haber TV με τη δημοσιοποίηση ενός χάρτη για “πέντε έθνη–ένα κράτος”, που το χαρακτηρίζει “τουρκικό κόσμο”.

Ο χάρτης εκτός από ένα μεγάλο μέρος της Κεντρικής Ασίας, περιλαμβάνει μεγάλο τμήμα του Καυκάσου, περίπου το 1/3 του εδάφους της Ρωσίας, ακόμη και της Κίνας, εκτός από τμήματα Συρίας, Ιράκ, Ιράν και άλλων κρατών. Η διείσδυση της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία αποτελεί μια σημαντική πρόκληση για την Ρωσία, καθώς θεωρείται παρέμβαση στην παραδοσιακή σφαίρα επιρροής της. Ο Ερντογάν αντιλαμβάνεται ότι η επέκταση στα κράτη της Κεντρικής Ασίας ενισχύουν την επιρροή της Τουρκίας, μέσω στρατηγικών, αμυντικών και οικονομικών σχέσεων.

Το Haber TV επισημαίνει ότι οι Ρώσοι φοβούνται την έννοια “πέντε κράτη – ένα έθνος”, εξαιτίας των πολλών συμφωνιών συνεργασίας που έχει υπογράψει η Τουρκία με Ουζμπεκιστάν, Καζακστάν, Τουρκμενιστάν και Αζερμπαϊτζάν. Επισημαίνει ότι το αρχικό σχέδιο αφορούσε “δύο κράτη-ένα έθνος” μεταξύ Τουρκίας και Αζερμπαϊτζάν, αλλά εξαπλώνεται πλέον στα “πέντε κράτη-ένα έθνος”.

Το φιλόδοξο αυτό τουρκικό σχέδιο περιλαμβάνει το κίνδυνο σοβαρής αντίδρασης από τον Βλαντιμίρ Πούτιν, που έχει αποδείξει ότι όταν διακυβεύονται τα ρωσικά εθνικά συμφέροντα, δεν διστάζει να κάνει χρήση των ενόπλων δυνάμεων. Ο Πούτιν με τις κινήσεις του έχει δείξει ότι δεν θα αφήσει να ασκήσουν επιρροή άλλες χώρες στην Κεντρική Ασία. Αν και Ρωσία και Τουρκία έχουν συμφωνήσει για τουρκική στρατιωτική παρουσία στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αυτό δεν σημαίνει ότι η Μόσχα θα ανεχτεί τουρκικές απειλητικές συμπεριφορές.

Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης ανησυχούν, σύμφωνα με το Haber TV, για τις στρατιωτικές συμφωνίες που έχει συνάψει η Τουρκία με Αζερμπαϊτζάν, Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν και το Καζακστάν, αλλά και για τις σχέσεις της με την Ουκρανία. Ο υποστράτηγος ε.α. Λεονίντ Ιβάσοφ πρώην επικεφαλής της Κεντρικής Διεύθυνσης Διεθνούς Στρατιωτικής Συνεργασίας του ρωσικού υπουργείου Άμυνας, επισημαίνει ότι η Άγκυρα επεκτείνει την επιρροή της στα πρώην εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ότι τουρκικά έγγραφα αναφέρουν ότι η Κριμαία είναι πρώην έδαφος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ταυτόχρονα, τονίζει ότι η Τουρκία σε κρατικό επίπεδο συνεργάζεται με την Ουκρανία, τόσο για την Κριμαία όσο και για το Ντονμπάς.

Τουρκική στρατηγική

H Τουρκία ενίσχυσε την τελευταία δεκαετία τις διμερείς σχέσεις της με τα κράτη της Κεντρικής Ασίας και τις θεσμοθέτησε το 1991, με την ίδρυση του Τουρκικού Συμβουλίου Συνεργασίας, που έχει κράτη-μέλη την Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, το Κιργιστάν και το Ουζμπεκιστάν.

Η Τουρκία θεωρεί τα κράτη-μέλη της Κεντρική Ασίας σημαντικά για την γεωπολιτική στρατηγική της επειδή: σχηματίζουν μια buffer zone μεταξύ  Τουρκίας και Ρωσίας-Κίνας, έχουν πρόσβαση στην Κασπία Θάλασσα που είναι πλούσια σε αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου και αποκτούν πρόσβαση σε μια τεράστια έκταση περίπου 4 εκατομμύρια km2, που έχει ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με την Τουρκία.

Η πιο εμφανής εκδήλωση αυτής της τουρκικής διείσδυσης στην Κεντρική Ασία είναι ο ρόλος της Τουρκίας στη σύγκρουση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί κρίσιμο παράγοντα στους σχεδιασμούς της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, καθώς μπορεί να  περιορίσει την εξάρτηση της Τουρκίας από το ρωσικό φυσικό αέριο και γιατί η Τουρκία με αφορμή τον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ πάτησε πόδι στην αυλή της Ρωσίας

Η Τουρκία επιδιώκει την ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας με τις χώρες της Κεντρικής Ασίας, για να εξάγει τα Μη Επανδρωμένα Εναέρια Οχήματα (UAV), τα οποία έχουν δοκιμαστεί σε πραγματικά πεδία μάχης. Η τουρκική κυβέρνηση θεωρεί τις χώρες της Κεντρικής Ασίας πιθανούς αγοραστές των drones που παράγει, σύμφωνα με πρόσφατη ενημέρωση της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του τουρκικού Κοινοβουλίου.

Αμυντικές συνεργασίες 

Ο Τούρκος αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Γιαβούζ Σελίμ Κιράν, δήλωσε στις αρχές Δεκεμβρίου, ότι «η Τουρκία επιθυμεί να ανανεώσει και τις στρατιωτικές της συμφωνίες με το Κιργιστάν, το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Η συμφωνία Τουρκίας-Καζακστάν αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την περαιτέρω ανάπτυξη της αμυντικής συνεργασίας της Τουρκία και με άλλες περιφερειακές χώρες».

Η Τουρκία εφαρμόζει την ίδια στρατηγική και στην Ουκρανία. Η προεδρική διάσκεψη κορυφής  Ουκρανίας-Τουρκίας, που έγινε  στα μέσα Οκτωβρίου είχε ως αποτέλεσμα μια αμυντική συνεργασία, που ενδέχεται να επηρεάσει τη νέα γεωπολιτική ισορροπία στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Η συμφωνία περιλαμβάνει προηγμένη αμυντική βιομηχανική συνεργασία σε αεροδιαστημικούς κινητήρες και μη επανδρωμένα εναέρια συστήματα, καθως και συμπαραγωγή ενός drones.

Επίσης, η Τουρκία συμφώνησε να πουλήσει στην Ουκρανία το drone Bayraktar ΤΒ2 (που χρησιμοποιήθηκε από το Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο με την Αρμενία) και αγόρασε το ουκρανικό εκσυγχρονισμένο πυραυλικό σύστημα S-125 (Goa-3). Ο Ερντογάν δεν έχει κρύψει τα οθωμανικά επεκτατικά του σχέδια, καθώς έχει δηλώσει ότι  «ο νέος αιώνας θα είναι ο τουρκικός αιώνας».

Η τουρκική προπαγάνδα προωθεί και στηρίζει τις φιλοδοξίες του Ερντογάν που δεν περιλαμβάνουν, μόνο την Κεντρική Ασία αλλά και άλλες χώρες. Ωστόσο, η Τουρκία δεν είναι μόνη της στην περιοχή καθώς εκτός από τα ρωσικά “γεράκια” έχει να αντιμετωπίσει και ανταγωνιστικές δυνάμεις, όπως Κίνα και Ιράν.