Το “μαύρο τουρμπάνι” του Ιράν και ο μετριοπαθής Μπάιντεν

Ο υπερσυντηρητικός Εμπραχίμ Ραϊσί εξελέγη νέος πρόεδρος του Ιράν στις εκλογές της Παρασκευής, οι οποίες έγιναν εν μέσω της απογοήτευσης από τον απερχόμενο πρόεδρο Ροχανί και των μεγάλων προβλημάτων που πρόσθεσε η πανδημία στην ήδη δοκιμαζόμενη, από τις κυρώσεις των Δυτικών, ιρανική οικονομία. Η συντηρητική αυτή στροφή γίνεται όμως και την ώρα που οι έμμεσες συνομιλίες με την Ουάσιγκτον για την αναζωογόνηση της διεθνούς συμφωνίας σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα έχουν φτάσει, περισσότερο από ποτέ, κοντά στην επίτευξη μιας συμφωνίας.

Φορώντας πάντα το μαύρο τουρμπάνι του “σεγιέντ” (απόγονου του Μωάμεθ), ο νέος πρόεδρος του Ιράν, ο οποίος προέρχεται από τον χώρο της Δικαιοσύνης, παρουσιάζεται ως υπέρμαχος της μάχης κατά της διαφθοράς, αλλά και ως υπερασπιστής των φτωχών στρωμάτων. Ο αυστηρός Ραϊσί ήταν το φαβορί αυτών των εκλογών, κάτι που επιβεβαιώθηκε και στις κάλπες, καθώς εξελέγη ήδη από τον πρώτο γύρο με ποσοστό 62%

Δεν έγινε, ωστόσο, ακόμη γνωστό, εάν νίκησε το άλλο μεγάλο φαβορί των πενιχρών στο Ιράν δημοσκοπήσεων, που ήταν η αποχή, το ποσοστό της οποίας αναμενόταν και δείχνει να είναι μεγάλο. Αιτία για την αποχή, αλλά και για το ότι τα λευκά και άκυρα ψηφοδέλτια καταγράφονται στο 14% είναι η βαθιά απογοήτευση των Ιρανών από τον Ροχανί, αλλά και η μεγάλη κόπωση από τις κυρώσεις, η οποία εντάθηκε από την πανδημία.

Τι “κρύβει” το τουρμπάνι του Ραϊσί

Ο 60χρονος χοτζατολεσλάμ (ένας βαθμός κάτω από τον αγιατολάχ στους σιίτες ιερωμένους) καλείται να πετύχει εκεί, όπου ο Ροχανί απέτυχε. Δηλαδή, στο θέμα των ατομικών ελευθεριών και της ελευθερίας της έκφρασης. Ο ίδιος υπόσχεται πολλά, αλλά η μεταρρυθμιστική και μετριοπαθής αντιπολίτευση δεν τον πιστεύει και προτάσσει το γεγονός ότι του λείπει η πολιτική εμπειρία.

Βαρύνεται άλλωστε, με καταγγελίες για τον ρόλο του στις εκκαθαρίσεις εναντίων των μαρξιστών και αριστερών Ιρανών, το 1988. Κάτι που ο ίδιος αρνείται, αλλά εκθειάζει με κάθε τρόπο την απόφαση για αυτές τις εκκαθαρίσεις, που είχε λάβει τότε ο ιδρυτής της Ισλαμικής Δημοκρατίας αγιατολάχ Χομεϊνί. Με δεδομένο πάντως, ότι οι εξουσίες του προέδρου είναι σχετικά περιορισμένες, πολλά ιρανικά Μέσα Ενημέρωσης εκτιμούν ότι ενδέχεται να είναι ο διάδοχος του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, του ο οποίος γίνεται τον Ιούλιο 82 ετών.

Ο Ραϊσί θα αναλάβει τα καθήκοντα του προέδρου τον Αύγουστο, μια χρονική στιγμή κατά την οποία εκτιμάται ότι οι συνομιλίες ανάμεσα στην Τεχεράνη και τη Δύση για το πυρηνικό οπλοστάσιο του Ιράν θα έχουν προχωρήσει και άλλο. Ήδη, μετά την επιστροφή των ΗΠΑ, έστω και εμμέσως, στις συνομιλίες για την διατήρηση της συμφωνίας του 2015, έχει καταγραφεί πρόοδος. Όπως μάλιστα δήλωσε, μία ημέρα πριν τις εκλογές, ο υψηλόβαθμος Ιρανός διαπραγματευτής και αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγκτσί ποτέ η Τεχεράνη και η Ουάσιγκτον δεν ήταν τόσο κοντά σε μία συμφωνία.

Αλλάζει κάτι στη στάση του Ιράν;

Ο ίδιος εξέφρασε και την ελπίδα ότι οι εκλογές της Παρασκευής δεν θα αλλάξουν αυτό το κλίμα. Ο νέος πρόεδρος περιλαμβάνεται όμως στον κατάλογο των Ιρανών αξιωματούχων εναντίον των οποίων η Ουάσιγκτον έχει επιβάλει κυρώσεις με την κατηγορία της «συνέργειας σε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Σημειώνεται ότι έξι διεθνείς δυνάμεις (οι ΗΠΑ δεν μετέχουν, αλλά ενημερώνονται) διαπραγματεύονται με το Ιράν στη Βιέννη, από τον περασμένο Απρίλιο, για τα βήματα που πρέπει να γίνουν, ώστε να παραμείνει σε ισχύ η συμφωνία του 2015. Η συμφωνία αυτή έβαζε περιορισμούς στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, αίροντας παραλλήλως μεγάλο μέρος των δυτικών κυρώσεων κατά της Τεχεράνης.

Ωστόσο, επί προεδρίας Τραμπ, οι ΗΠΑ αποχώρησαν από την συμφωνία και το Ιράν άρχισε να απέχει σταδιακά από τις υποχρεώσεις του, παρά τις προσπάθειες των ευρωπαϊκών κυρίως χωρών (ΕΕ, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία και Γερμανία μετέχουν στη συμφωνία) να κρατήσουν την Τεχεράνη εντός του πλαισίου της. Με την έλευση του Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο, οι ΗΠΑ άνοιξαν και πάλι την συζήτηση, πολλά σημαντικά ζητήματα παραμένουν, ωστόσο, σε εκκρεμότητα.

Η Τεχεράνη δεν θέλει απευθείας συζήτηση με την Ουάσιγκτον, όσο παραμένουν σε ισχύ οι αμερικανικές κυρώσεις. Ζητεί επίσης πρώτα  να γίνει η άρση τους και στη συνέχεια να επιστρέψει στις υποχρεώσεις της έναντι της συμφωνίας του 2015. Επιχειρεί έτσι να διασφαλίσει ότι το προηγούμενο του Τραμπ (η μονομερής αποχώρηση, με αίτημα την αλλαγή των όρων της συμφωνίας) «δεν θα έχει συνέχεια από οποιονδήποτε άλλον πρόεδρο των ΗΠΑ στο μέλλον».

Πρόοδο, αλλά και άλυτα ζητήματα βλέπουν όμως και οι απεσταλμένοι άλλων χωρών, όπως της Ρωσίας και της Γαλλίας. Ανάλογη είναι και η θέση των ΗΠΑ, με τον εκπρόσωπο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να επαναλαμβάνει ότι οι συνομιλίες της Βιέννης έχουν σημειώσει μεν πρόοδο, όμως οι προκλήσεις παραμένουν. Ο ίδιος ανέφερε μάλιστα ότι δεν μπορεί να προσδιορίσει χρονικά την ολοκλήρωση του κύκλου των διαπραγματεύσεων που βρίσκεται σε εξέλιξη.