Το μεγάλο game στη βαλκανική σκακιέρα

του Μάκη Ανδρονόπουλου  – 

Κάτι μεγάλο μοιάζει να παίζεται στα Βαλκάνια με την Ελλάδα να έχει κεντρικό ρόλο, αν κρίνει κανείς από όσα συμβαίνουν τις τελευταίες βδομάδες. Αυτό το μεγάλο φαίνεται να είναι και βιαστικό, με την έννοια του ρυθμού που έχει επιβάλει στις διεθνείς εξελίξεις το εικονοκλαστικό στυλ Τραμπ. Στο momentum αυτό, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας δείχνει να ανταποκρίνεται με την δέουσα ευελιξία. Έχει, άλλωστε αποκτήσει αρκετή πείρα από τη διαδρομή του στην κεκαυμένη ζώνη.

Δείχνει έτοιμος να παίξει γερά προς όφελος της χώρας αυτό το γεωπολιτικό και γεωοικονομικό παιγνίδι. Έχοντας πλάτη τον “στρατηγό” Νίκο Κοτζιά και πεδίο την κωματώδη ακινησία των άλλων, έχει δυνατότητες και ευκαιρίες.

Τα δυτικά Βαλκάνια αποτελούν περιοχή προβολής ισχύος όχι μόνο της Δύσης, αλλά και της Ρωσίας και της Τουρκίας. Υπάρχουν εκκρεμότητες στο Κόσοβο και στην Βοσνία. Στην περιοχή λειτουργούν μεγάλα κυκλώματα λαθρεμπορίας όπλων και ναρκωτικών, η δε Αλβανία αποκαλείται “Κολομβία της Ευρώπης”. Αυτά τα κυκλώματα, μάλιστα, κάποιες φορές συνεργάζονται με τζιχαντιστικούς κύκλους.

Είναι προφανές ότι τα ανοιχτά αυτά ζητήματα στο μαλακό υπογάστριο της Ευρώπης πρέπει να λυθούν. Τουλάχιστον αυτό φαίνεται να θέλουν η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες. Κι αυτό γιατί μετά την αυτονόμηση της Τουρκίας, η Δύση θέλει να διασφαλίσει ασφαλείς και μόνιμους δρόμους διακίνησης των νέων ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου.

Τρία γεγονότα

Πριν δούμε τις κινήσεις πάνω στη βαλκανική σκακιέρα, είναι σκόπιμο να σταθούμε σε τρείς εξελίξεις που καταδεικνύουν πως ο Αλέξης Τσίπρας στηρίζεται από τους μεγάλους παίκτες.

1. Η προσφώνηση του γενικού γραμματέα του ΟΟΣΑ Άνχελ Γκουρία προς τον Έλληνα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, όταν τυχαία συναντήθηκαν στο Νταβός «the rising star of the world» (το ανερχόμενο αστέρι της διεθνούς σκηνής), μάλλον είναι κάτι παραπάνω από μια φιλοφρόνηση.
2. Η αντικατάσταση της Ντέλια Βελκουλέσκου από τον Αμερικανό Πίτερ Ντόλμαν ως εκπρόσωπο του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα, έρχεται μετά την ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης και φαίνεται να σηματοδοτεί μια αλλαγή στρατηγικής του Ταμείου έναντι της Ελλάδας. Ο Ντόλμαν δεν φημίζεται για σκληρός τεχνοκράτης. Έχοντας υπηρετήσει σε προγράμματα του ΔΝΤ στη Ρωσία, τη Λευκορωσία, την Ουκρανία και την Ισλανδία, θεωρείται ειδικός στην ανίχνευση δομικών αδυναμιών που καθιστούν τις οικονομίες ευάλωτες σε πολιτικές παρεμβάσεις. Έχει, επίσης, αντιμετωπίσει προσπάθειες πολιτικής αποσταθεροποίησης χωρών και γεωπολιτικής έντασης. Είναι βαθύς γνώστης της ρωσικής πολιτικής και των επιδιώξεών της στα Βαλκάνια.
3. Η έκτακτη συνάντηση του Αμερικανού πρέσβη Τζέφρι Πάιατ με τον Κυριάκο Μητσοτάκη για το Σκοπιανό, προφανώς είχε να κάνει με τη ρητορική του που δημιουργεί προβλήματα στους δυτικούς σχεδιασμούς.

Η ΠΓΔΜ και η Σερβία

Σε ότι αφορά τις κινήσεις στην σκακιέρα για το ζήτημα της ΠΓΔΜ είναι πλέον σαφές ότι το στοιχείο που θα κάνει την ελληνική πλευρά να συνεχίσει την προσπάθεια είναι η αποδοχή ή όχι από την ΠΓΔΜ να αλλάξει το Σύνταγμά της αφαιρώντας τα σημεία που αναδεικνύουν τις αλυτρωτικές τάσεις. Μετά έρχεται η κοινά αποδεκτή ονομασία erga omnes, δηλαδή χρήση έναντι όλων. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, η αλλαγή του Συντάγματος της γείτονος αποτελεί ευκαιρία και για επίλυση εσωτερικών εθνοτικών ζητημάτων.

Στο επιχείρημα ότι ένα αλβανικό καντόνι μπορεί πιο εύκολα να γίνει λεία του μεγαλοϊδεατισμού των Τιράνων, επισημαίνεται ότι εντός της ΕΕ και του ΝΑΤΟ δεν υπάρχουν μεγαλοϊδεατισμοί. Επισημαίνεται επίσης ότι για λόγους ασφαλείας η δίοδος ΠΓΔΜ-Σερβίας είναι προτιμητέα για ενεργειακούς αγωγούς.

Στο κλίμα αυτό εντάσσεται η επίσκεψη στην Αθήνα αυτές τις μέρες του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων της Σερβίας Λιούμπισα Ντίκοβιτς, ο οποίος συμφώνησε με την πρόταση του Έλληνα ομολόγου του, Ευάγγελου Αποστολάκη, για την πραγματοποίηση άσκησης των ειδικών δυνάμεων Ελλάδας, Σερβίας, Βουλγαρίας και Ρουμανίας, στο πλαίσιο μιας διαδικασίας πλήρους συμμετοχής της Σερβίας στον Σχηματισμό Μάχης “HELBROC” της βαλκανικής συνεργασίας. Συζητήθηκαν επίσης τρόποι ανάπτυξης της διμερούς στρατιωτικής συνεργασίας, μεταξύ Ελλάδας και Σερβίας στους τομείς της ακαδημαϊκής, ατομικής και επιχειρησιακής εκπαίδευσης και ανταλλαγής πληροφοριών.

Προς κλείσιμο του αλβανικού μετώπου

Προφανώς, επειδή ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα έλαβε τα δέοντα μηνύματα, έσπευσε στο Νταβός και ζήτησε να δει τον Έλληνα ομόλογό του Αλέξη Τσίπρα με στόχο την πλήρη ομαλοποίηση και αναβάθμιση των διμερών σχέσεων. Ο Κοτζιάς ετοιμάζει συστηματικά μια στρατηγική συμφωνία, η οποία θα κατοχυρώνει τα δικαιώματα της ελληνικής μειονότητας, θα ρυθμίζει τις ελληνοαλβανικές θαλάσσιες ζώνες, δημιουργεί κοιμητήρια για τους Έλληνες πεσόντες στον πόλεμο του 1940, άρση του εμπολέμου που ζητά η αλβανική πλευρά και οριστικοποίηση των συνοριακών πυραμίδων.

Ως γνωστόν, το καθεστώς του εμπόλεμου επιβλήθηκε από την ελληνική πλευρά με βασιλικό διάταγμα του 1940 στις σχέσεις με την Αλβανία, μετά την εισβολή  ιταλικών στρατευμάτων στις γραμμές των οποίων πολέμησαν και αλβανικά στρατιωτικά τμήματα. Το 1987, επί πρωθυπουργίας Ανδρέα Παπανδρέου, με απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου, μετά από εισήγηση του τότε υπουργού Εξωτερικών Κάρολου Παπούλια, καταργήθηκε το εμπόλεμο, βελτιώνοντας θεαματικά τις ελληνοαλβανικές σχέσεις.

Και η Ρωσία στο γεωοικονομικό game

Σημειωτέον ότι ο Αλέξης Τσίπρας είχε στο Νταβός ιδιαίτερη συνάντηση με τον πρωθυπουργό της Κροατίας Αντρέι Πλένκοβιτς, με τον οποίο συζήτησαν την ευρωπαϊκή προοπτική των δυτικών Βαλκανίων, τη συνεργασία τους στο πλαίσιο της ΕΕ, της τετραμερούς με Βουλγαρία και Ρουμανία, καθώς και την πρωτοβουλία Αδριατικής- Ιονίου.

Διαφαίνεται πάντως ότι η ένταξη των δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, με την Σερβία και το Μαυροβούνιο να αναμένεται να ενταχθούν μέχρι το 2025, σημαίνει ότι θα έχει λυθεί και το ζήτημα του Κοσόβου. Το ίδιο ισχύει και για το ΝΑΤΟ. Ορισμένοι παρατηρητές εκτιμούν ότι οι σχεδιασμοί αυτοί δεν αποκλείουν τον ρωσικό παράγοντα από τις γεωοικονομικές εξελίξεις στην περιοχή. Συγκεκριμένα, λέγεται ότι η Ρωσία θα συμμετάσχει στο μεγάλο project της σύνδεσης του Δούναβη με τον Θερμαϊκό μέσω ενός συστήματος διωρύγων σε Μοράβα και Αξιό. Έτσι θα καταστεί δυνατή η παράκαμψη του Βοσπόρου.

Ο Αλέξης Τσίπρας είχε συνάντηση και με τον αναπληρωτή πρωθυπουργό της Ρωσικής Ομοσπονδίας Αρκάντι Ντβορκόβιτς με θέμα την ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας. Η έμφαση δόθηκε στις ρωσικές επενδύσεις στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, των υποδομών και του τουρισμού, ενώ συζητήθηκαν και οι περιφερειακές εξελίξεις, με έμφαση στην Τουρκία.

Στην αποφασιστικότητα και στον αφανή συντονισμό της περιόδου θα μπορούσε να εντάξει κανείς και την απόρριψη των τουρκικών οδηγιών (navtex), που εξέδωσε η Τουρκία στην κυπριακή ΑΟΖ. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης δήλωσε πως «για εμάς αυτές οι navtex, αυτές οι οδηγίες προς ναυλωμένους δεν υπάρχουν. Έχουν ήδη ακυρωθεί και κανείς δεν λαμβάνει υπόψη ή προσδίδει την όποια νομιμότητα σε αυτές».