Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και η εύθραυστη ισορροπία στις σχέσεις Πούτιν-Ερντογάν

Εύθραυστη είναι πλέον η ισορροπία ανάμεσα στη Μόσχα και την Άγκυρα, εξαιτίας των συνεχιζόμενων συγκρούσεων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Η Ρωσία έχει φύγει από το στάδιο των προειδοποιήσεων και έχει περάσει στις ανοιχτές καταγγελίες για την εμπλοκή ξένων μισθοφόρων, οι οποίοι προέρχονται κυρίως από τη Συρία και τη Λιβύη. Περιοχές δηλαδή, όπου εμπλέκεται στρατιωτικά η Άγκυρα.

Η Μόσχα, ως παραδοσιακά εποπτεύουσα δύναμη στην περιοχή του νότιου Καυκάσου, παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, ενώ έχει απευθύνει έκκληση για τερματισμό των συγκρούσεων, από την Κυριακή, όταν εκδηλώθηκε η πρώτη επίθεση αζερικών δυνάμεων εναντίον αρμενικών θέσεων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Παραλλήλως, ο Λαβρόφ είναι σε διαρκή επαφή με τους ομολόγους του στο Γερεβάν και το Μπακού, έχοντας προτείνει ακόμα και τριμερή συνάντηση στη Μόσχα, σε μια προσπάθεια να βρεθεί ειρηνική λύση στη διένεξη.

Την ίδια ώρα, ωστόσο, η Ρωσία ανεβάζει τον τόνο των αντιδράσεών της απέναντι στην Τουρκία, η ανοιχτή στήριξη της οποίας στο Αζερμπαϊτζάν, ακόμα και επί του πεδίου, προκαλεί ένταση και ανατροπή ισορροπιών στην ευρύτερη περιοχή. Την Τετάρτη, το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών με ανακοίνωση του κατήγγειλε την αποστολή στο Ναγκόρνο- Καραμπάχ, ξένων μισθοφόρων, κυρίως από τη Συρία και τη Λιβύη, οι οποίοι συμμετέχουν άμεσα στις εχθροπραξίες. Το ρωσικό υπουργείο εξέφρασε την βαθύτατη ανησυχία της Μόσχας για αυτή την εξέλιξη, τονίζοντας ότι οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερη κλιμάκωση της έντασης. Δεν έμεινε όμως μόνο σε αυτό.

Από τη Λιβύη στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ

Επισημαίνοντας ότι η παρουσία ξένων μισθοφόρων δημιουργεί «μακροπρόθεσμες απειλές για την ασφάλεια όλων των χωρών της περιοχής», η Μόσχα αφήνει να εννοηθεί ότι βλέπει τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται η κατάσταση ως απειλή και για την ίδια. Καλεί μάλιστα «τις ηγεσίες όλων των ενδιαφερομένων κρατών να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα που δεν θα επιτρέπουν την χρησιμοποίηση ξένων τρομοκρατών στην διένεξη» και τους ζητά να τους αποσύρουν «άμεσα από την περιοχή».

Αν και δεν κατονομάζει την Τουρκία, η ανακοίνωση του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών βάλει ευθέως κατά της Άγκυρας, αλλά και κατά του Αζερμπαϊτζάν που κάνει την τελική χρήση των ξένων μισθοφόρων. Η δε αναφορά σε «τρομοκράτες» παραπέμπει ευθέως στις στρατολογήσεις που έχουν κάνει οι Τούρκοι εισβολείς στη Βόρεια Συρία. Εκεί όπου, ο Ερντογάν υποστηρίζει όλα τα υπολείμματα του Ισλαμικού Κράτους και άλλων τζιχαντιστικών οργανώσεων, τα οποία αυτοαποκαλούνται “αντικαθεστωτικοί αντάρτες”.

Η Μόσχα γνωρίζει τη δράση αυτών των ομάδων, εναντίον των οποίων μάχεται χρόνια τώρα η ρωσική αεροπορία και ο στρατός του Άσαντ στις βόρειες επαρχίες της Συρίας και κυρίως στην Ιντλίμπ. Μέλη αυτών των ομάδων μεταφέρθηκαν, σύμφωνα με διεθνείς καταγγελίες, πριν από μερικούς μήνες και στη Λιβύη για να στηρίξουν τον Σάρατζ, πολεμώντας ενάντια στις δυνάμεις του Χαφτάρ.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι καταγγελίες για την εμπλοκή Σύριων μισθοφόρων  στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ έγιναν αρχικά από το υπουργείο Εξωτερικών της Αρμενίας, το οποίο έκανε λόγο για 4.000 μαχητές. Το Μπακού και η Άγκυρα το  διέψευσαν. Ωστόσο, πληροφορίες από τη Συρία, όπως και η μαρτυρία δύο Σύριων  μαχητών στο Reuters, επέμειναν ότι η Άγκυρα στέλνει στο Αζερμπαϊτζάν μισθοφόρους από τις ομάδες των “ανταρτών” που στηρίζει στα συριακά εδάφη.

Μεταξύ διπλωματίας και στρατιωτικής υποχρέωσης

Η Μόσχα δεν υιοθέτησε αρχικά τις καταγγελίες και έκανε απλώς έκκληση για τη μη εμπλοκή ξένων δυνάμεων στην περιοχή. Ο ίδιος ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, όταν ρωτήθηκε νωρίτερα, σχετικά με την εμπλοκή της Τουρκίας, εξέφρασε απλώς τη διαφωνία της Ρωσίας  στις δημόσιες δηλώσεις του Ερντογάν και του Τσαβούσογλου για στήριξη του Μπακού «με κάθε μέσο» και επί του πεδίου.

Η ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών ήταν η πρώτη επίσημη αναφορά της Μόσχας σε ξένους μισθοφόρους και μάλιστα «τρομοκράτες». Ήρθε δε, μετά τον μαραθώνιο των διαβουλεύσεων του Λαβρόφ με τους ομολόγους του της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν και την πρόσκλησή του να φιλοξενήσει μια τριμερή συνάντησή. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις των δύο χωρών παραμένουν αδιάλλακτες.

Η Ρωσία έχει συνάψει, άλλωστε, αμυντική συνεργασία με την Αρμενία, ενώ διατηρεί καλές σχέσεις και με το Αζερμπαϊτζάν. Η επιρροή της όμως στο Μπακού έχει μειωθεί, μετά την εμπλοκή της Τουρκίας και την προσέγγιση του Αλίεφ από τον Ερντογάν. Την ίδια ώρα, αναλυτές επισημαίνουν ότι η αμυντική συμφωνία Μόσχας-Γερεβάν δεν καλύπτει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Η κατάρριψη, ωστόσο, ενός αρμένικου, ρωσικής κατασκευής SU-25, από τουρκικό μαχητικό, αλλάζει τα δεδομένα. Ειδικά, υπό το πρίσμα των νέων καταγγελιών του Γερεβάν, ότι το Μπακού παρέδωσε τον έλεγχο του εναέριου χώρου του στην Άγκυρα.

Η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν διέψευσαν την κατάρριψη του αρμενικού αεροσκάφους. Μάλιστα συνεργάτης του Αλίεφ υποστήριξε ότι τα αρμενικά αεροπλάνα ήταν δύο και καταστράφηκαν, καθώς συνετρίβησαν σε ένα βουνό! Το Γερεβάν πάντως επιμένει και έδωσε στη δημοσιότητα φωτογραφίες, ενώ η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα, δήλωσε ότι φαίνεται να περιπλέκεται η κατάσταση, «καθώς η Μόσχα, με βάση τη Συνθήκη της Τασκένδης, είναι υποχρεωμένη να συνδράμει στρατιωτικά την Αρμενία».