Το παρασκήνιο για τη Συνθήκη του Μοντρέ – Μήνυμα Πούτιν στον Ερντογάν

Δεν υπάρχουν εναλλακτικές για το καθεστώς των Στενών του Βοσπόρου διαμήνυσε η Μόσχα στον Ερντογάν, ο οποίος είχε και τηλεφωνική συνομιλία με τον Ρώσο πρόεδρο. Στην συνομιλία τους συζητήθηκαν διμερή θέματα, ωστόσο, ο Ρώσος πρόεδρος ανέλυσε στον Τούρκο ομόλογό του τις σκέψεις του για μια λύση στην ουκρανική κρίση, η οποία τις τελευταίες ημέρες έχει εισέλθει σε φάση έντονης στρατιωτικοποίησης.

Στην συνομιλία των δύο προέδρων, ο Ερντογάν υποστήριξε την προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, μια προοπτική για την οποία πολλοί εκτιμούν ότι θα αυξήσει ακόμη περισσότερο την ένταση. Η Άγκυρα πουλάει άλλωστε drone στην Ουκρανία, ενώ όπως έγινε γνωστό με μη επανδρωμένα αεροσκάφη έγιναν και οι πρόσφατες επιθέσεις στην περιοχή του Ντονμπάς. Την ίδια ώρα, ο Τούρκος αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, Γιαβούζ Σελίμ, κατήγγειλε ως «απαράδεκτη την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία». Ο ίδιος μίλησε μάλιστα ακόμη και για «διωγμούς» της τουρκογενούς μειονότητας από τους Ρώσους.

Το ζήτημα της ουκρανικής κρίσης είχε συζητήσει νωρίτερα ο Πούτιν και με την Μέρκελ, η οποία ζήτησε από τη Μόσχα να μην συγκεντρώνει στρατό στα σύνορα. Σύμφωνα πάντως με τον εκπρόσωπό του, ο Ρώσος πρόεδρος της απάντησε ότι μετακινεί στρατεύματα σε οποιοδήποτε σημείο της ρωσικής επικράτειας κρίνει ο ίδιος ότι χρειάζεται. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου εξέφρασε τους φόβους της Μόσχας για έναν γενικευμένο εμφύλιο στην Ουκρανία, ενώ για την συγκέντρωση ρωσικών στρατευμάτων στα σύνορα σημείωσε ότι σε κάθε περίπτωση η Ρωσία θα πρέπει να προστατεύσει τους Ρώσους που ζουν στο Ντονμπάς.

Ρωσικό μήνυμα στον Ερντογάν

Το ξέσπασμα αυτής νέας έξαρσης στην ουκρανική κρίση συνέπεσε με τις συζητήσεις που άνοιξε η Τουρκία σχετικά με την αναθεώρηση του καθεστώτος των Στενών του Βοσπόρου. Ένα θέμα για το οποίο η τουρκική ηγεσία έσπευσε στη συνέχεια να δηλώσει ότι δεν είναι στις προθέσεις της, ο Ερντογάν, ωστόσο, δείχνει να έχει σκεφτεί σε βάθος για τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να το εργαλειοποιήσει αυξάνοντας την πίεση τόσο στη Δύση όσο και στην Ρωσία.

Λίγη ώρα πριν γίνει γνωστή πάντως η τηλεφωνική επικοινωνία Πούτιν-Ερντογάν, το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών  είχε στείλει το μήνυμα ότι η Μόσχα θεωρεί πως δεν υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές για το καθεστώς των Στενών Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων. Στη δήλωσή της μάλιστα, η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα, υπογράμμιζε ότι η Ρωσία «υπολογίζει πως όλα τα σχετιζόμενα κράτη θα προσεγγίζουν υπεύθυνα την τήρησή του». Σημείωνε δε τον «ιδιαίτερο ρόλο» που έχει η Τουρκία στην τήρηση αυτού του καθεστώτος.

Η Ζαχάροβα αναφέρθηκε και στην φιλολογία των προηγούμενων ημερών σχετικά με τις προθέσεις για αλλαγή αυτού του καθεστώτος, επισημαίνοντας ότι οποιαδήποτε αναθεώρηση της Συνθήκης, την οποία υπέγραψε και η Μόσχα το 1936, θα έθιγε τα συμφέροντα της Ρωσίας. Υπερτόνιζε τέλος την σημασία της Συνθήκης του Μοντρέ, επισημαίνοντας ότι η Μόσχα την αντιμετωπίζει ως «κομβικό παράγοντα σταθερότητας και ασφάλειας στη λεκάνη της Μαύρης Θάλασσας», στην οποία ανήκει η Κριμαία και “βλέπει” η Ουκρανία.

Το παρασκήνιο

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Συνθήκη του Μοντρέ προβλέπει σημαντικούς περιορισμούς σε ό,τι αφορά το συνολικό τονάζ των πολεμικών πλοίων, που βρίσκονται στην Μαύρη Θάλασσα και οι χώρες προέλευσής τους δεν έχουν ακτές σε αυτήν. Περιορισμοί υπάρχουν και σε ό, τι αφορά τον χρόνο παραμονής αυτών των πλοίων, αλλά και τον εξοπλισμό που μπορούν να φέρουν κάποια από αυτά. Αναφερόμενη πάντως στον παραπάνω μηχανισμό, ο οποίος απορρέει από την Συνθήκη, η Ζαχάροβα τόνισε ότι «απέδειξε την αποτελεσματικότητά του από την άποψη της διατήρησης της σταθερότητας και της ασφάλειας στην περιοχή».

Η Συνθήκη του Μοντρέ ρυθμίζει όμως και τους κανόνες διακοίνωσης της εισόδου στην Μαύρη Θάλασσα πολεμικών πλοίων τα οποία ανήκουν σε χώρες που δεν βρέχονται από αυτή. Στο πλαίσιο αυτού του καθεστώτος, οι Ηνωμένες Πολιτείες ενημέρωσαν την Τουρκία ότι δύο αμερικανικά πολεμικά πλοία θα περάσουν από τα Στενά για να αναπτυχθούν στην Μαύρη Θάλασσα, στην οποία θα παραμείνουν έως τις 4 Μαΐου, εξαιτίας της ανάπτυξης ρωσικών στρατευμάτων στα σύνορα με την Ουκρανία.

Η ανακοίνωση αυτή έγινε σήμερα από την Άγκυρα, η οποία όμως γνωστοποίησε παραλλήλως, ότι η αμερικανική “ειδοποίηση” είχε αποσταλεί πριν δύο εβδομάδες. Την περίοδο δηλαδή που ο Τούρκος πρόεδρος είχε ανακινήσει θέμα αναθεώρησης του καθεστώτος των Στενών, στέλνοντας μέσω αυτής της συζήτησης μηνύματα προς τη Δύση, αλλά και προς τη Ρωσία, με την οποία έχει προσεταιριστεί τα τελευταία χρόνια. Η σημερινή ρωσική παρέμβαση πάντως, συνοδεύτηκε και από την ανησυχία της Ρωσίας για την αύξηση της δραστηριότητας στην Μαύρη Θάλασσα. Η Μόσχα επέστησε μάλιστα την προσοχή στην υποχρέωση, αυτές οι κινήσεις να γίνονται σύμφωνα με όσα η Συνθήκη του Μοντρέ ορίζει.