Το πόκερ του Ερντογάν με τα επιτόκια και οι πολιτικές επιπτώσεις του

Στην Τουρκία έχει εδώ και καιρό σημάνει οικονομικός συναγερμός. Το καθεστώς Ερντογάν κάνει λόγο για false alarm. Όσοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, μιλώντας για οικονομική, αλλά και πολιτική κρίση, στοχοποιούνται και σατιρίζονται από το καθεστώς και τον περίγυρο του Τούρκου προέδρου σαν “ψευδοπροφήτες”.

Κυβερνητικά στελέχη και κατευθυνόμενα Μίντια συγκρίνουν τις απανωτές προειδοποιήσεις για τον υποτιθέμενο επικείμενο θάνατο του Τούρκου προέδρου που κάθε λίγο και λιγάκι προαναγγέλλεται από διεθνή Μίντια μόνο για να διαψευστεί. Μπορεί ο Ταγίπ Ερντογάν να ζει και να “βασιλεύει”, αλλά η πτώση της συναλλαγματικής ισοτιμίας της λίρας έχει οδηγήσει σε μία αδιαμφισβήτητη κρίση που δεν έχει σχέση με παραμύθια με λύκους και πρόβατα.

Οι εξελίξεις στην περιοχή είναι εμφανείς δια γυμνού οφθαλμού. Τα νούμερα είναι αδυσώπητα, δίχως περιθώρια αμφισβήτησης. Το ίδιο η νευρικότητα και αμετροέπεια που χαρακτηρίζει το καθεστώς Ερντογάν, το οποίο, βλέποντας το τέλος να πλησιάζει, ρέπει προς έναν τυχοδιωκτισμό. Τόσο σε οικονομικό, όσο και σε πολιτικό επίπεδο! Η απόφαση του Ταγίπ Ερντογάν να καρατομήσει τον υπουργό Οικονομικών Λουφτί Ελβάν αποδεικνύει ότι δεν πρόκειται να κάνει πίσω από την ανορθόδοξη οικονομική του πολιτική, όσο καταστροφική κι αν αυτή είναι για το τουρκικό νόμισμα.

Πρόκειται για την πολιτική μείωσης των επιτοκίων που εκτοξεύει τον πληθωρισμό. Όπως αποδεικνύεται από τα γεγονότα, για τον Τούρκο πρόεδρο το μείζον είναι να υπερθερμαίνει την οικονομία για να επιτύχει υψηλό ρυθμό ανάπτυξης. Κι αυτό το καταφέρνει. Η υποτίμηση της τουρκικής λίρας μπορεί να φτωχοποιεί τα τουρκικά νοικοκυριά και να επιβαρύνει μεγάλες επιχειρήσεις που είχαν δανειστεί σε συνάλλαγμα, αλλά ταυτόχρονα αυξάνει εντυπωσιακά τις εξαγωγές και αντιστρόφως μειώνει τις εισαγωγές.

Η έξοδος του Ελβάν

Στον βωμό αυτής της πολιτικής θυσιάστηκε και ο υπουργός Οικονομικών Λουτφί Έλβαν, ο οποίος εκδιώχθηκε το βράδυ της περασμένης Τετάρτης. Με απόφαση του Ταγίπ Ερντογάν, υπουργός Οικονομικών ορίστηκε ο επιχειρηματίας Νουρεντίν Νεμπάτι. Η υποτιθέμενη παραίτηση του Λουτφί Ελβάν έλαβε χώρα μέσα στα άγρια μεσάνυχτα για να αποφευχθούν αντιδράσεις.

Να θυμίσουμε ότι ο “παραιτηθείς” είχε τον περασμένο Νοέμβριο διαδεχθεί τον Μπεράτ Αλμπαϊράκ, γαμπρό του Τούρκου προέδρου. Η εφημερίδα Τζουμχουριέτ επέμενε εδώ και εβδομάδες πως αναμενόταν αλλαγή στο υπουργείο Οικονομικών, η οποία σηματοδοτεί την παρασκηνιακή επαναφορά του γαμπρού. Ο νέος υπουργός, άλλωστε, είναι κολλητός του και η υπουργοποίησή του θα επιτρέψει στον Μπεράτ Αλμπαϊράκ να ελέγχει σκιωδώς τόσο το υπουργείο, όσο και την Κεντρική Τράπεζα της χώρας.

Οι φήμες περί απομάκρυνσης του Λουτφί Ελβάν είχαν διαψευστεί από την προεδρία, αλλά τελικά αποδείχθηκαν πέρα για πέρα αληθινές. Ο αποπεμφθείς υπουργός, πιεζόμενος και από τις αντιδράσεις των αγορών, φαίνεται ότι δειλά δειλά αμφισβήτησε το θέσφατο, την πολιτική μείωσης των επιτοκίων. Το ζήτημα της νομισματικής πολιτικής, όμως, όλα δείχνουν ότι έχει μετατραπεί σε ταμπού, το οποίο κανένα κυβερνητικό στέλεχος δεν επιτρέπεται να αμφισβητήσει.

Πηγές του κυβερνώντος κόμματος ανέφεραν ότι ο Τούρκος πρόεδρος είχε εξοργιστεί με σχόλια του Λουτφί Ελβάν για τα επιτόκια. Μιλώντας τον προηγούμενο μήνα σε μέλη του κόμματός του στην Εθνοσυνέλευση, ο Ερντογάν είχε προειδοποιήσει, τονίζοντας ότι δεν μπορεί να πορευθεί μαζί με αυτούς που τάσσονται υπέρ της αύξησης των επιτοκίων. Ενώ όλοι οι υπουργοί και βουλευτές του AKP εθεάθησαν στις κάμερες να χειροκροτούν τον Ερντογάν, ο υπουργός Οικονομικών ήταν ο μόνος που δεν είχε χειροκροτήσει.

Το προφίλ του νέου υπουργού

Έχει πλέον αποδειχθεί ότι ο Tούρκος πρόεδρος επιλέγει για τις κρίσιμες θέσεις του οικονομικού επιτελείου, άτομα που θα υποτάσσονται πλήρως στο όραμά του. Ένα τέτοιο άτομο είναι ο νέος υπουργός Οικονομικών και μέχρι πρότινος αναπληρωτής υπουργός Νουρετίν Νεμπάτι, ο οποίος, εκτός από τις στενές σχέσεις με τον γαμβρό, ανήκει στον κύκλο στενών συνεργατών και του ίδιου του Ερντογάν. Ο νέος υπουργός δραστηριοποιείται επιχειρηματικά στον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας.

Υπήρξε ενεργό στέλεχος του κυβερνώντος κόμματος και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της MUSIAD (Ισλαμική Ένωση Τούρκων Βιομηχάνων) και του Πειθαρχικού Συμβουλίου του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Κωνσταντινούπολης (ITO). Επίσης, έχει δραστηριοποιηθεί και σε κοινωφελή ιδρύματα που πρόσκεινται στο καθεστώς Ερντογάν. Λίγες ημέρες πριν την τοποθέτησή του, ο Νουρετίν Νεμπάτι είχε εκφράσει τη στήριξή του στην αμφιλεγόμενη οικονομική πολιτική του “αφεντικού” του. «Η Τουρκία προσπαθούσε για χρόνια να εφαρμόσει μια πολιτική χαμηλών επιτοκίων, αλλά είχε αντιμετωπίσει έντονες αντιδράσεις. Αυτή τη φορά, είμαστε αποφασισμένοι να την εφαρμόσουμε», έγραψε στο Twitter.

Οι “παροικούντες την Ιερουσαλήμ” προβλέπουν και άλλες αποπομπές από κορυφαίες θέσεις στο οικονομικό επιτελείο. Μην ξεχνάμε ότι προηγήθηκαν και οι τρεις διοικητές της Κεντρικής Τράπεζας μέσα σε δύο χρόνια. Ως αποτέλεσμα, επικρατεί απαισιοδοξία και αβεβαιότητα. Τα πρόσφατα στοιχεία της Τουρκικής Στατιστικής Υπηρεσίας για την τουρκική οικονομία δείχνουν ότι το τρίτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 7,4% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2020 και σε ετήσια βάση η αύξηση αναμένεται να κινηθεί μεταξύ 9% και 10%.

Η συνεχής και μεγάλη διολίσθηση της τουρκικής λίρας πλήττει βάναυσα τα μικρομεσαία τουρκικά νοικοκυριά, αφού η αγοραστική δύναμή τους συρρικνώνεται δραματικά. Το ήδη μεγάλο χάσμα μεταξύ υψηλών και χαμηλών εισοδημάτων βαθαίνει. Αν και η πλειονότητα της τουρκικής κοινωνίας δίνει μάχη επιβίωσης, με τις αρνητικές συνέπειες που αυτό συνεπάγεται για το καθεστώς στο πολιτικό-εκλογικό επίπεδο, ο Ερντογάν φαίνεται να δίνει προτεραιότητα στους μεγαλεπήβολους στόχους και στις επεκτατικές επιδιώξεις του.

Στοχοποιήσεις και φόντο οι εκλογές

Εκφράζει, λοιπόν, την υπερηφάνειά του για το νέο γεωτρύπανο που αγόρασε από τη Νότια Κορέα, το οποίο σύμφωνα πάντα με τον ίδιο «θα καταπλεύσει μετά τη Μαύρη Θάλασσα και στη… Γαλάζια Θάλασσα». Έκανε, κοντολογίς, μια παράφραση του “οράματος” της “Γαλάζιας Πατρίδας”, παραπέμποντας στην επεκτατική του πολιτική σε βάρος της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Οι οικονομικές δυσχέρειες, λοιπόν, δεν έχουν επηρεάσει τον ρυθμό πολιτικών διώξεων στο εσωτερικό. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κάλεσε την Άγκυρα να «λάβει κάθε μέτρο για να βάλει τέλος στην κράτηση του Οσμάν Καβαλά και να εξασφαλίσει την άμεση απελευθέρωσή του». Να θυμίσουμε ότι ο 63χρονος Τούρκος επιχειρηματίας και ακτιβιστής συνελήφθη το 2017 και παραμένει προφυλακισμένος εδώ και τρία χρόνια χωρίς καταδίκη. Διώκεται από την κυβέρνηση Ερντογάν με κατηγορίες για κατασκοπεία και συμμετοχή στην οργάνωση του αποτυχημένου πραξικοπήματος του 2016.

Την εβδομάδα που πέρασε στο στόχαστρο του καθεστώτος βρέθηκε και ο Μετίν Γκιουρτζάν. Πρόκειται για έναν πρώην λοχαγό και σήμερα γνωστό αμυντικό αναλυτή, από τους στενότερους συνεργάτες του πρώην υπουργού Οικονομίας και Εξωτερικών Αλή Μπαμπατζάν σε κυβερνήσεις Ερντογάν, ο οποίος τώρα έχει στραφεί εναντίον του πρώην αρχηγού του.

Η οικονομική κρίση, οι πολιτικές διώξεις και η γενικότερη αναστάτωση που επικρατεί αποτελούν τα κύρια πιάτα στο μενού της αντιπολίτευσης στην Τουρκία. Μένει να φανεί αν ο Ταγίπ Ερντογάν, που βλέπει τη δημοτικότητά του να πέφτει εξαιτίας της οικονομικής αστάθειας θα επιβιώσει κι αυτής της κρίσης. Η αντιπολίτευση απαιτεί πρόωρες εκλογές, αλλά ο ίδιος επιμένει ότι θα οδηγήσει ομαλά την χώρα σε εκλογές τον Ιούνιο του 2023. Μέχρι τότε, όμως, πολλά μπορεί να συμβούν, σημειώνουν με νόημα πολύ καλοί γνώστες της τουρκικής πολιτικής…