Το πολιτικοψυχολογικό μπραντεφέρ Τραμπ-Πούτιν για το Ουκρανικό

Όταν είδε ότι δεν μπορούσε να παρασύρει τον Πούτιν στην ατζέντα του, ο Τραμπ άλλαξε γραμμή πλεύσης. Σ’ αυτό έπαιξαν κρίσιμο ρόλο και οι πιέσεις που του άσκησε όλο το προηγούμενο διάστημα το αμερικανικό “κόμμα του πολέμου”, το οποίο διαθέτει ισχυρά ερείσματα και στην κυβέρνηση και ευρύτερα στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Για να δικαιολογήσει τη στροφή του, ο Αμερικανός πρόεδρος επικαλείται τις ανθρώπινες απώλειες στην Ουκρανία, αν και δεν έχει επιδείξει ανάλογη ανθρωπιστική ευαισθησία για όσα πράττει ο ισραηλινός στρατός στη Γάζα, κυρίως εναντίον αμάχων. Τα δύο μέτρα και δύο σταθμά, ωστόσο, είναι συνηθισμένα στην πολιτική.

Μπορεί το δυτικό “κόμμα του πολέμου” να υποδέχθηκε με ενθουσιασμό τη στροφή του Αμερικανού προέδρου, αλλά στην πραγματικότητα, τα όσα αυτός εξήγγειλε δεν πρόκειται να αλλάξουν ουσιωδώς την πορεία του πολέμου στην Ουκρανία. Μπορεί να έδωσε την άδεια στους Ευρωπαίους να αγοράσουν αμερικανικά συστήματα Patriot για να ενισχύσουν την ουκρανική αεράμυνα, αλλά το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι τα σχετικά αποθέματα και στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη είναι πλέον ελάχιστα.

Τα αποθέματα είχαν αρχίσει να εξαντλούνται από τις δωρεές Patriot στο Κίεβο, αλλά ειδικά οι αμερικανικές αποθήκες άδειασαν, λόγω της παραχώρησης μεγάλου αριθμού Patriot στο Ισραήλ, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις ιρανικές επιθέσεις με βαλλιστικούς πυραύλους. Ας σημειωθεί ότι για την κατάρριψη ενός επιθετικού πυραύλου απαιτείται η εκτόξευση δύο και συχνά περισσότερων Patriot, χωρίς, βεβαίως, να είναι σίγουρη η κατάρριψη. Αυτό έχει φανεί καθαρά και στην Ουκρανία, αλλά και στο Ισραήλ. Ειδικά οι Ρώσοι διαθέτουν υπερ-υπερηχητικούς πυραύλους, τους οποίους είναι αδύνατον να καταρρίψει οποιοδήποτε αντιπυραυλικό σύστημα.

Πέρα, όμως, από τη μερική αποτελεσματικότητα των Patriot, υπάρχουν δύο ακόμα προβλήματα. Πρώτον είναι πανάκριβοι. Δεύτερον, η δυνατότητα παραγωγής είναι μικρή για να καλύψει τη ζήτηση. Είναι προφανές ότι οι δυτικές χώρες δεν μπορούν να δώσουν στην Ουκρανία όλα τα συστήματα που διαθέτουν, επειδή θα μείνουν οι ίδιες χωρίς αντιπυραυλική άμυνα. Ο αριθμός των συστημάτων Patriot, λοιπόν, που προγραμματίζεται να δοθούν στο Κίεβο είναι εκ των πραγμάτων μικρός και ως εκ τούτου ανεπαρκής. Κι αυτά που θα δοθούν θα καταναλωθούν σύντομα –λόγω των εκτεταμένων ρωσικών επιθέσεων– χωρίς δυνατότητα αντικατάστασης. Με άλλα λόγια, δεν πρόκειται να αλλάξουν την πορεία του πολέμου.

Το όπλο των κυρώσεων

Άνευ σημασίας είναι η απειλή για επιβολή δασμών 100% στις ρωσικές εξαγωγές προς την αμερικανική αγορά, εάν δεν έχει συμφωνηθεί κατάπαυση του πυρός σε 50 ημέρες. Οι ρωσικές εξαγωγές δεν ήταν ποτέ μεγάλες, αλλά μετά την επιβολή των κυρώσεων το 2022 έχουν συρρικνωθεί σε ύψος λίγο μεγαλύτερο από τα δύο-τρία δισ. δολάρια. Οι ΗΠΑ εισάγουν κυρίως ρωσικό ουράνιο και θα συνεχίσουν να το εισάγουν, ανεξαρτήτως του ύψους των δασμών, επειδή το έχουν μεγάλη ανάγκη.

Τα πράγματα αλλάζουν εάν ο Τραμπ επιλέξει να επιβάλει δευτερογενείς κυρώσεις, μέχρι και 500% σε χώρες που εισάγουν ρωσικό πετρέλαιο. Η απειλή απευθύνεται κυρίως στην Κίνα, την Ινδία και τη Βραζιλία. Το σχετικό νομοσχέδιο που προωθεί ο γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ (πρωτοστατεί στο αμερικανικό “κόμμα του πολέμου”) δεν έχει ψηφιστεί από το Κογκρέσο, αλλά εάν ψηφισθεί και εφαρμοστεί –σύμφωνα με πολλούς Αμερικανούς αναλυτές– πιθανότατα να αποδειχθεί μπούμεραγκ.

Είναι απίθανο η Κίνα, που κινεί την τεράστια βιομηχανία της κυρίως με ρωσικό και ιρανικό πετρέλαιο, να καμφθεί από ένα τέτοιο μέτρο και για οικονομικούς, αλλά και για πολιτικούς λόγους. Το Πεκίνο, ακόμα κι αν παρέκαμπτε τη ζημιά που θα υποστεί το κύρος του ως υπερδύναμη, έχει συνείδηση πως εάν καμφθεί η Ρωσία θα έρθει η δική του σειρά. Γι’ αυτό και διακριτικά στέκεται στο πλευρό της Μόσχας και εάν χρειαστεί θα κάνει περισσότερα για να την στηρίξει.

Η περίπτωση της Ινδίας είναι διαφορετική. Η Ινδία εισάγει ρωσικό πετρέλαιο όχι μόνο για τις δικές της ανάγκες, αλλά και για να το διυλίζει και να πουλάει τα σχετικά προϊόντα κυρίως στην Ευρώπη, η οποία κάνει πως δεν γνωρίζει πως αυτά προέρχονται από ρωσικό πετρέλαιο! Στο γεωπολιτικό επίπεδο, η Ινδία είναι σε χρόνιο ανταγωνισμό με την Κίνα και γι’ αυτό η Ουάσινγκτον ποντάρει στο Νέο Δελχί για να εξισορροπήσει το Πεκίνο και κυρίως να οικοδομήσει ένα ιστό ανάσχεσης της κινεζικής ισχύος στην περιοχή.

Η Ινδία έχει πλέον συνείδηση μεγάλης δύναμης και γι’ αυτό δεν πρόκειται να υποκύψει στον αμερικανικό εκβιασμό. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι εάν η Ουάσινγκτον της ασκήσει τέτοιον εκβιασμό θα την εξωθήσει να απομακρυνθεί από το δολάριο και τις ΗΠΑ και να συνδεθεί περισσότερο με τη Ρωσία. Αντίστοιχα ισχύουν και για τη Βραζιλία.

Πράσινο φως από Τραμπ για ATACMS;

Το ενδεχόμενο ο Τραμπ να επιτρέψει τη χρήση αμερικανικών πυραύλων ATACMS (βεληνεκές μέχρι 300 χλμ) για πλήγματα στη ρωσική επικράτεια –σύμφωνα με την Washington Post– συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες. Αυτό θα δημιουργήσει προβλήματα στη Ρωσία, αλλά όχι σημαντικά, όπως έδειξε η περίοδος που ο Μπάιντεν είχε επιτρέψει τέτοιες επιθέσεις. Τα πράγματα θα αλλάξουν ποιοτικά εάν ισχύει το ρεπορτάζ των Financial Times ότι ο Τραμπ ρώτησε τον Ζελένσκι εάν μπορεί να πλήξει τη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη και συνδυαστεί με την πληροφορία της Washington Post ότι ο Λευκός Οίκος σκέφτεται να προμηθεύσει μέσω των Ευρωπαίων το Κίεβο με πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς Τομαχόουκ και κρουζ.

Δεν αποκλείεται καθόλου η σχετική πληροφορία να είναι μέρος του ψυχολογικού πολέμου που έχει εξαπολύσει τις τελευταίες ημέρες ο Τραμπ εναντίον του Πούτιν, ελπίζοντας να τον φοβίσει και έτσι να τον σύρει στη δική του ατζέντα. Να σημειωθεί ότι ο Λευκός Οίκος δεν διάψευσε την ερώτηση Τραμπ, αλλά την απέδωσε σε «περιέργεια» του, κάνοντας ένα βήμα πίσω. Πάντως, το Κρεμλίνο έχει δείξει μέχρι τώρα ότι δεν “αγοράζει” τέτοιου είδους απειλές. Συνεχίζει να δηλώνει έτοιμο για διαπραγμάτευση, αλλά με τους όρους του και βεβαίως απορρίπτει το τραμπικό τελεσίγραφο.

Όλα δείχνουν ότι μετά την αποτυχία του, ο Τραμπ έχει επιλέξει την τακτική “αποκλιμάκωση δια της κλιμάκωσης”, την οποία του εισηγούνταν από την αρχή ορισμένοι συνεργάτες του. Το πρόβλημα με αυτή την τακτική δεν είναι μόνο ότι το Κρεμλίνο δεν φαίνεται να πτοείται. Είναι κυρίως ότι μπορεί να παρασύρει τον Αμερικανό πρόεδρο πολύ πιο μακριά από όσο θα ήθελε να πάει. Το “μάζεμα” των αρχικών δηλώσεων Τραμπ δείχνει ότι η παραχώρηση στο Κίεβο πυραύλων τομαχόουκ δεν είναι προς το παρόν τουλάχιστον στην ατζέντα. Εάν όμως ο Αμερικανός πρόεδρος κάνει ένα τέτοιο βήμα για να υποχρεώσει τον Πούτιν να κάτσει στο τραπέζι με τους τραμπικούς όρους, κατά πάσα πιθανότητα θα τον εξωθήσει σε αντίποινα που θα φέρουν πολύ κοντά τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Προφανώς, η ρωσική ηγεσία δεν πρόκειται να μείνει άπραγη εάν η Μόσχα και η Αγία Πετρούπολη αρχίσουν να βομβαρδίζονται από αμερικανικούς πυραύλους που θα εκτοξεύει το Κίεβο. Θα κλιμακώσει με τη σειρά της και πιθανώς όχι μόνο εναντίον της Ουκρανίας. Δεν αποκλείεται να πλήξει και αμερικανικούς στόχους, όπως βάσεις στις Βαλτικές, στη Ρουμανία ή στην Πολωνία. Και βεβαίως να κάνει επίδειξη του ισχυρού ρωσικού πυρηνικού οπλοστασίου. Μία τέτοια εξέλιξη μπορεί να προκαλέσει ένα σπιράλ κλιμάκωσης, το οποίο μπορεί να καταστεί ανεξέλεγκτο.

Είναι ορατό δια γυμνού οφθαλμού ότι ο Τραμπ διολισθαίνει στην πολιτική του “κόμματος του πολέμου”, απομακρυνόμενος ολοένα και περισσότερο από τη δική του πολιτική επαγγελία. Λόγω χαρακτήρα, μάλιστα, και έλλειψης σοβαρού θεσμικού αντίβαρου, δεν αποκλείεται να παρασυρθεί πολύ πιο πέρα και από τον προκάτοχό του Μπάιντεν. Στην πραγματικότητα, βλέπουμε ότι σταδιακά ο Τραμπ διολισθαίνει στη διανοητική παγίδα που έχει οδηγήσει τις αμερικανικές –και ευρύτερα τις δυτικές– πολιτικές ελίτ μία στρεβλή εικόνα που έχουν για τη Ρωσία.